ELIJSKO DISANJE

Luburi Tijana
epanovi Teodora
Stajovi Ivona
Vuerakovi Milica

C6H12O6 + 6O2 6CO2 + 6H2O

Disanje
Disanje je najvaniji proces svih biljaka i ivotinja
koji udiu kiseonik iz atmosfere, ili kiseonik
rastvoren u vodi.
Za veinu ivih bia kiseonik je neophodan za
odravanje ivota kao i organska hrana.
Energija potrebna za obavljanje osnovnih ali i
drugih procesa u organizmu oslobaa se u toku
sloenih biohemijskih reakcija u elijama i
tkivima u kojima se troi O2, a nastaje CO2 (kao
jedan od produkata).
Unoenje O2 u organizam, a izbacivanje CO2
naziva se disanje(respiracija,razmjena gasova).

Disanje je, dakle, oslobaanje energije. Prema tome

disanje je suprotan proces fotosintezi.

Faze disanja
Proces elijskog disanja moe se podeliti
na sledee faze:
pripremna faza
oksidativna razgradnja eera ili masti
(lipida)
transport elektrona
sinteza ATP-a.

Pripremna faza
Ogleda se u:
razgradnji sloenih organskih
jedinjenja na prostije; npr.
polisaharidi se razgrauju na
monosaharide (npr. kod ivotinja
glikogen, a kod biljaka skrob se
razgrauju na molekule glikoze),
a lipidi na glicerin i masne
kiseline.
fosforilaciji jedinjenja koja se tako
obogate energijom (povisi im se
energetski nivo) ime se
omoguava poetak glikolize.
Glikoza se u ovoj fazi prvo
prevodi u fruktozu koja se zatim
fosforiluje, tako to primi fosfatnu
grupu (P) bogatu energijom i
osloboenu razlaganjem ATP-a:
ATP => ADP + P

Oksidativna razgradnja eera

Razgradnja ugljenih hidrata (eera) odvija se u dvije faze:
Glikolizu
Krebsov ciklus.
Glikoliza
Deava se u citoplazmi elije u odsustvu kiseonika pa se naziva i
anaerobnom fazom disanja. Sastoji se u razlaganju fruktoze do 2
molekula pirogroane kiseline.Pri tome se oslobaa energija u
obliku ATP i redukovanog koenzima NADH2.
Pirogroana kiselina se dalje moe razlagati u:
anaerobnim uslovima (kod mikroorganizama bakterija, kvasaca koji
ive u uslovima bez kiseonika)
aerobnim uslovima (elije organizama koji koriste kiseonik)
Dalje razlaganje pirogroane kiseline kod aerobnih organizama ide
kroz ciklian proces nazvan Krebsov ciklus.

Krebsov ciklus
Pirogroana kiselina iz citosola ulazi u mitohondrije
gde reaguje sa koenzimom A (CoA) pri emu nastaje
acetil- koenzim A (acetil-CoA). Acetil-CoA reaguje sa
oksalo-siretnom kiselinom i nastaje limunska
kiselina kao prvi proizvod Krebsovog ciklusa. Zbog toga
se ovaj ciklus naziva jo i ciklus limunske kiseline, a s
obzirom da ta kiselina sadri tri karboksilne grupe
(COOH) i ciklus tri karboksilne kiseline.
Ostale reakcije dovode, preko niza meuproizvoda, do:
obnavljanja (regeneracije) oksalo-siretne kiseline,ona
je, zahvaljujui tome, stalno prisutna u eliji;
oslobaanja 2 molekula ugljen-dioksida
sinteze jedinjenja bogatih energijom,redukovanih
koenzima:
NADH2
FADH2

Redukovani koenzimi se ukljuuju u narednu fazu

disanja,odnosno, u transport elektrona.

LANAC ZA TRANSPORT ELEKTRONA

NADH I FADH2 moraju otpustiti svoje elektrone i jone u
lancu za trasport elektrona koji nazivamo i lancem
disanja odnosno respiratorni lanac. On je smjeten na
unutranjoj strani mitohondrija. Elektroni tako putuju,
kroz lanove respiratornog lanca i na njima se deava
naizmjenina oksidacija i redukcija, odnosno primanje i
otputanje elektrona. Kako se elektroni prenose, takoe
se prenose i joni. Zbog tog prenosa stvara se razliita
koncentracija jona sa ( unutranje ) membrane
mitohondrije i uvjek u ivim sistemima razliita
koncentracija jona znai i velika potencijalna energija
koja se kasnije moe upotrijebiti za sintezu ATP-a. A ATP
je kao to znamo energetska valuta elije.

Sinteza ATP-a
Uporedo sa prenosom elektrona du elektrotransportnog lanca prenose se i protoni vodonika (H+).
Naime, neki od prenosioca u ovom lancu imaju
sposobnost da, osim elektrona, prenose i protone. To
dovodi do uspostavljanja sile pomou koje se od ADP i
neorganske fosfatne grupe (P) obrazuje ATP. Ovaj
proces regulie enzim ATP-sintetaza (atepeaza) iz
unutranje membrane mitohondrija. Proces sinteze ATP
u disanju je oksidativna fosforilacija.
Razlaganjem jednog molekula glikoze obrazuje se 36
molekula ATP-a, to je oko 65% od ukupne koliine
energije kojom raspolae molekul glikoze. Ostalo se
oslobaa u vidu toplote.

 Literatura
Jani, R:Botanika farmaceutika, Beograd,Slubeni list SCG,
2004.
Nekovi M, Konjevi R, ulafi Lj (2002): Fiziologija biljaka,
NNK, Beograd
erban Nada (2001): elija - strukture i oblici, ZUNS, Baograd.