Tamadun Melayu

Topik 3&4

 Masyarakat

Islam di Malaysia berteraskan budaya

Melayu dan beragama Islam.

Tamadun

Melayu tidak boleh dipisahkan dengan

agama Islam.

Tamadun

Melayu perlu diteruskan kerana

sumbangan besarnya terhadap tamadun sejagat
yang akan membantu mengangkat tamadun Islam
Sedunia.

Konsep Tamadun Melayu

Tamadun yang dibentuk oleh sekelompok manusia yang digolongkan secara

luas sebagai kumpulan orang Melayu dan bertempat di suatu wilayah di Asia
Tenggara.

Wilayah ini dikenali dengan pelbagai nama seperti Gugusan Kepulauan

Melayu, Gugusan Kepulauan Melayu-Indonesia, Nusantara, Alam Melayu dan
Tanah Jawi.

2 pengertian istilah Melayu: Melayu & kemelayuan.

Melayu dimaksudkan sebagai satu rumpun bangsa Melayu yang menggunakan

bahasa Melayu, sementara kemelayuan mengandungi erti nilai anutan dan jati
diri Melayu.

Istilah Melayu juga boleh ditakrifkan berdasarkan kriteria mengikut rumpun

bangsa dan bahasanya iaitu Melayu.

Melayu merupakan satu masyarakat peribumi atau masyarakat asal rantau ini
rantau atau wilayah kebudayaan yang disebut sebagai Malay Archipelago,
Kepulauan Melayu atau Alam Melayu.

Kesatuan Melayu begitu mantap dalam kalangan masyarakat Melayu kerana nilai
kemelayuan yang dimiliki dan nilai inilah yang memberi pengertian kehidupan
bangsa Melayu dalam membina jati diri bangsa.

Tamadun Melayu ialah tamadun menyeluruh yang dibangunkan oleh bangsa Melayu
berteraskan bahasa Melayu setelah kedatangan dan penerimaan Islam di seluruh
rantau alam Melayu.

Islamnya Melayu adalah kerana pengislaman sultan dan pembesar istana

berdasarkan ketaatan rakyat terhadap sultan yang memerintah.

Kedatangan Islam ke Nusantara telah membawa perubahan sehingga menjadikan

bangsa Melayu sebahagian daripada dunia Islam dan mengubah semua aspek
kehidupan seperti bidang bahasa, sastera, intelektual, undang-undang,
kepercayaan, politik, adat istiadat dan kesenian.

Pembentukan Tamadun Melayu

Paleolitik
zaman batu
awal(35,000
tahun lalu)

Meseolitik
zaman batu
tengah (11,000
tahun lalu)

Neolitik
Zaman batu
baru (5,000
tahun lalu)

Zaman
kedatangan
Islam
(Abad ke 11
Masihi)

Tamadun Melayu terdiri daripada bangsa Melayu yang mendiami kawasan di Asia
Tenggara yang dikenali sebagai gugusan kepulauan Melayu ( The Malay Archipelago )
meliputi Melayu-Indonesia, Alam Melayu Nusantara atau dipanggil sebagai Tanah
Jawi.

Istilah Melayu juga dikenali dengan ciri-ciri bangsa Melayu, adat Melayu, berbahasa
Melayu, berbudaya Melayu dan beragama Islam.

diperintah oleh kerajaan-kerajaan Melayu.

Kerajaan Melayu awal mempunyai susunan struktur masyarakat yang kompleks dalam
bentuk piramid, raja sebagai pemimpin diikuti oleh pembesar istana dan paling
bawah rakyat jelata.

Asas kepada kemunculan tamadun (atau perbandaran) dan susunan masyarakat

kompleks dibentuk dengan penguasaan teknologi pertanian tetap pada zaman
Neolitik (zaman batu 5000 M).

zaman Neolitik (atau zaman batu baru) memperlihatkan perubahan teknologi yang
berteraskan kepada penubuhan tempat tinggal tetap sepanjang tahun (untuk
menjaga tanaman) dan pertanian tetap (untuk menghasilkan makanan yang
mencukupi sepanjang tahun).

Manifestasi tamadun Melayu yang terawal di kawasan Asia Tenggara adalah dalam
bentuk kerajaan awal Melayu sekurang-kurangnya 2,500 tahun dahulu.

Ker. Melayu awal ini ialah kerajaan pra-Islam yang memerintah di Oc Eo di Funan
(sekarang Vietnam), Langkasuka di Selatan Thailand, empayar Srivijaya di
Palembang, Kuala Selinsing di Perak dan Lembah Bujang di Kedah .

Kerajaan Melayu awal di kawasan Asia Tenggara lebih tertumpu kepada aktiviti
maritim.

Pelabuhan yang dirikan oleh mereka terlibat dengan perdagangan jarak jauh.

Secara umumnya, perdagangan jarak jauh dikuasai oleh pemimpin sesebuah

kerajaan.

Lokasi Semenanjung Malaysia pada satu masa dahulu begitu penting sekali untuk
laluan perdagangan yang melalui perairan Selat Melaka.

Pelabuhan di Semenanjung Malaysia memainkan peranan sebagai tempat yang

penting untuk kapal layar untuk meneruskan perjalanan sama ada ke Barat ataupun
ke Timur mengikut musim yang bersesuaian.

Tamadun Melayu awal yang terbentuk di Kuala Selinsing berbeza daripada yang
terdapat di Lembah Bujang oleh kerana ia tidak berfungsi sebagai sebuah pusat
keagamaan.

peninggalan arkeologi yang ditemui di Kuala Selinsing menunjukkan bahawa

tamadun ini tidak dipengaruhi oleh kebudayaan Hindu-Buddha.

Tapak arkeologi ini menunjukkan bahawa penghuninya menggunakan sistem

tulisan Pahlavi (atau Sanskrit) untuk menulis dalam bahasa Melayu.

Contoh kerajaan Melayu awal yang menunjukkan pengaruh Hindu-Buddha adalah

Angkor Wat di Kemboja, Borobudur di Pulau Jawa, Indonesia dan Lembah Bujang
di Kedah, Malaysia.

Kebudayaan orang Melayu berjaya menghasilkan tamadun awal di rantau Asia

Tenggara kerana teknologi mereka pada waktu itu mampu untuk menguasai
laluan perdagangan jarak jauh yang melalui kawasan perairan kerajaan awal
Melayu.

Terdapat kesinambungan daripada kerajaan (tamadun) awal Melayu ke kerajaan

Islam Melayu Melaka hingga ke kerajaan Persekutuan Malaysia yang sedia ada.

Sistem penyusunan kerajaan Persekutuan Malaysia ialah hasil daripada kerajaan

Melayu Islam yang telah diubahsuai oleh penjajah Inggeris, satu perkembangan

Tamadun Melayu ialah tamadun menyeluruh yang dibangunkan oleh bangsa

Melayu berteraskan bahasa Melayu setelah kedatangan dan penerimaan Islam
di seluruh rantau alam Melayu.

Pemahaman terhadap tamadun Melayu sebagai satu tamadun bangsa di rantau

alam Melayu amat bersandar kepada pemahaman terhadap tamadun Islam
kerana kemunculan tamadun Melayu bertitik tolak daripada penerimaan Islam
oleh masyarakat rantau alam Melayu

Pengajaran akidah Islam oleh para pendakwah Islam di seluruh rantau alam
Melayu secara bertahap telah membina asas tamadun Melayu.

Para pendakwah berjaya menarik minat pemerintah Melayu khususnya

golongan istana.

Penerimaan ini memberi kesan yang amat besar kepada pembinaan tamadun
Melayu sebagai satu tamadun yang menghubung jalin suku kaum Melayu yang
pelbagai.

Tamadun Melayu terbina dengan nilai falsafah Islam yang tercerna dalam
world view masyarakat Melayu.

Akar umbi bagi tamadun Melayu adalah tamadun Islam.

Ciri-ciri Tamadun Melayu

Wujudnya sistem perundangan yang jelas dan teratur serta

sistem nilai melalui etika dan moral yang berwibawa.

Kemajuan ilmu pengetahuan melalui lahir dan

berkembangnya daya kreativiti dalam penciptaan sains,
teknologi, kesenian, kesusasteraan, falsafah dan
sebagainya.

Terdapat penempatan masyarakat Melayu di sesuatu atau

beberapa kawasan yang disatukan menjadi bandar, kota
atau negara kota serta mempunyai pusat pentadbiran yang
tersusun.

Jangka hayat tamadun Melayu yang stabil dan panjang.

Wujudnya sistem organisasi sosial dan

institusi sosial yang kukuh dalam bidang
pentadbiran, ekonomi, politik, pendidikan,
agama dan sebagainya.

Penggunaan

sistem tulisan, komunikasi dan

bahasa yang sama atau serumpun.

Peningkatan

kualiti hidup melalui pendidikan,

kesihatan dan perekonomian.

Terdapatnya

sistem kepercayaan
(Islam) dan amalan beragama.

agama

Hubungan Tamadun Melayu Dengan Islam

Interaksi antara tamadun Melayu dengan Islam bermula apabila agama

Islam mula berkembang di alam Melayu.

Perkembangan Islam di alam Melayu ini mulanya dibawa oleh orang

Arab yang datang ke Tanah Melayu pada abad ke-7 Masihi.

Pendapat yang mengatakan Islam masuk ke Tanah Melayu melalui

India dan China.

Kedatangan Islam ke alam Melayu telah diterima baik oleh orang

Melayu kerana faktor ketaatan mereka terhadap sultan, pembesar
istana dan tok guru.

Kemasukannya juga berlaku berdasarkan faktor dakwah, geografi,

perekonomian, perkahwinan serta faktor politik dan penaklukan.

Kedatangan Islam ke alam Melayu telah mengubah kepercayaan

kehidupan beragama daripada dinamisme, animisme, naturisma,
pluralisme (Hinduisme dan Buddhisme) kepada monoteisme dengan
menyembah Tuhan yang Esa.

Kedatangan tamadun Islam mengubah corak pemikiran,

akidah dan akhlak masyarakat Melayu melalui sikap
hormat menghormati antara manusia, cara berpakaian,
cara berpolitik, kebudayaan dan menitikberatkan soal
persamaan taraf.

Masyarakat Melayu masih tekal dengan identiti dan entiti

kemelayuan dengan mengekalkan nilai dan struktur yang
tidak berlawanan seperti lemah lembut, sopan santun dan
sebagainya walaupun Islam telah .

Kesimpulannya, interaksi tamadun Islam dengan tamadun

Melayu memberi kesan besar dalam pembangunan
tamadun Melayu, terutamanya dari aspek pembangunan
insan dan kesannya dapat dilihat sehinggalah hari ini.

Tamadun Melayu Asas Tamadun Malaysia

Pembinaan
institusi
pendidikan

Pengamalan
pembangunan
ekonomi

Pengamalan
agama Islam

Asas
pembentukan
TM
Pembinaan
nilai politik
dan
perundangan

Penerapan
nilai jati diri

Pemupukan
nilai estetika
dan budaya

Pengamalan Agama Islam

Islam datang membawa perubahan secara drastik dengan menekankan unsur

akidah, akliah, persamaan sosial, keadilan dan kemuliaan insan.

Dorongan belajar yang diketengahkan oleh Islam bermula dengan pengajaran

membaca al-Quran dan diselang-selikan dengan membaca dan menyelongkar
isi kandungan naskhah kitab yang telah ditulis oleh ulama terdahulu.

Memberi ruang kepada masyarakat Melayu untuk lebih banyak berfikir dan
berdaya maju.

Pendidikan Islam yang bermula di istana telah dikembangkan di masjid,

madrasah, pondok, sekolah dan universiti.

Perkara 3(1) memperuntukkan agama Islam ialah agama bagi persekutuan.

Agama lain boleh diamalkan tanpa sebarang halangan atau gangguan daripada
mana-mana pihak.

Agama ialah salah satu aspek penting dan perlu diambil kira dalam
membentuk dan membangun tamadun negara.

Penerapan Nlilai Jati Diri

Jati diri Melayu diasuh melalui pengamalan lima rukun negara dan
nilai patriotisme melalui persejarahan bangsa.

Asas kepada pembentukan tamadun bangsa Melayu sebagai asas

kepada
pembentukan
tamadun
Malaysia
adalah
seperti
bertanggungjawab, jihad, istiqamah, ihsan, jujur dan ikhlas, adil,
bijaksana, bertolak ansur, cekap, produktif, dedikasi dan kerjasama.

Pembentukan jati diri dan peribadi Melayu bertitik tolak daripada

keluarga.

Keluarga dilihat sebagai agen sosialisasi utama dalam masyarakat.

Apabila keluarga telah menjalankan tanggungjawab, ia telah

menyelesaikan sebahagian tuntutan dalam pembinaan ketamadunan
bangsa.

Peradaban di samping nilai asal yang sedia ada dalam masyarakat

Melayu yang terkenal dengan sopan santun, hormat-menghormati,
taat setia dan mesra.

Pemupukan Nilai Estetika dan Budaya

Masyarakat Melayu sangat terkenal dengan seni estetika seperti seni sastera, seni
lagu, seni tari, seni ukiran, seni bina, seni hias dan seni drama.

Seni bina masjid banyak menerima pengaruh dan kesan daripada seni reka Islam
daripada Timur Tengah dari reka bentuk kubah, hiasan mimbar dan hiasan
dalamannya.

Warisan kesenian budaya Melayu ini juga boleh dilihat dalam pelbagai bentuk hasil
seni seperti pada tenunan, arca, ukiran dan barang hiasan rumah.

Seni lagu dan muzik tamadun Melayu di Malaysia juga tidak terkecuali daripada
menerima pengaruh Islam.

Seni kontemporari semasa seperti muzik dakwah, nasyid, qasidah, muzik keroncong,
muzik Melayu asli dan sebagainya.

Masyarakat Melayu juga terkenal dengan penciptaan peralatan seperti rebana,

kompang, kecapi, seruling, gambus, gambang, dan gong disamping kaya dengan
keindahan seni sastera seperti sajak, gurindam, syair, puisi, prosa, cerpen, cerita
pedoman dan novel, juga kaligrafi tulisan Melayu klasik yang terpancar melalui
tulisan khat ayat al-Quran atau hadis Nabi.

Pembinaan Nilai Politik dan Perundangan

Kedatangan Islam mengubah aspek politik dan perundangan.

Pentadbiran negara mula ditandai melalui kesultanan Melayu Melaka.

Politik Islam melalui musyawarah dalam membuat sebarang keputusan telah

diimplementasikan di setiap jabatan kerajaan di samping politik demokrasi
dalam menentukan dan memilih kepimpinan negara.

Islam telah mempengaruhi perundangan Malaysia sejak pemerintahan Kerajaan

Melayu Melaka.

Sistem perundangan Islam yang dilaksana oleh Kesultanan Melaka bukan sahaja
berkisar dalam bidang kekeluargaan (munakahat ), jual beli (muamalat), jenayah
(jinayat) dan kemasyarakatan (muamalat) malah melangkaui bidang sivil.

Naskhah Melayu dalam perundangan seperti Hukum Kanun Melaka yang

mengandungi 27 fasal undang-undang.

Undang-undang Melaka yang tercatat pada naskhah yang terdapat dalam koleksi
Muzium British mengandungi 44 fasal.

Undang-undang Kanun Melaka berdasarkan undang-undang Islam daripada aliran

mazhab Syafie.

Pembinaan Pembangunan Ekonomi

Melaka telah mencatatkan sejarah kegemilangannya dalam urusan

perdagangannya dengan negara penjajah dari Eropah seperti Belanda dan
Inggeris serta Timur Tengah (Arab).

Pelbagai jenis barang perdagangan diperniagakan bagi memenuhi keperluan

domestik sehingga ke peringkat antarabangsa.

Antaranya barangan logam, rempah ratus, pembinaan, kayu kayan dan

pertanian.

Urusan jual beli dijalankan dengan menggunakan wang emas.

Perkembangan pesat ekonomi Semenanjung Tanah Melayu telah mencetuskan

keperluan tenaga kerja di sektor perladangan dan perlombongan.

tahun 1970, kerajaan telah memperkenalkan Dasar Ekonomi Baru bagi

merapatkan jurang perbezaan ekonomi dalam kalangan masyarakat Melayu
(pertanian), masyarakat Cina (perniagaan) dan masyarakat India
(perladangan).

Pengeksportan pertanian negara seperti timah, getah, kelapa sawit, kelapa

dan juga perindustrian turut menyumbang kepada hasil negara.

Pembinaan Institusi Pendidikan

Bahasa Melayu sebelum kewujudan Islam di alam Melayu ditulis dengan

menggunakan huruf Kawi dan Nagari yang berasal dari Pallava, India.

Tulisan Jawi mulai terkenal dalam tamadun Melayu selepas kedatangan Islam.

Huruf Arab yang berasal daripada al-Quran telah menggantikan huruf Kawi
dan Nagari.

Kedatangan Islam ke alam Melayu ini telah melahirkan satu bentuk tulisan
yang dikenali sebagai tulisan Jawi.

Kedatangan penjajah Inggeris dengan membawa tulisan Rumi turut menjadi

cabaran kepada tulisan Jawi.

Kehadiran Inggeris dengan misi kristianisasi telah gagal mengubah akidah

orang Melayu yang sangat kuat berpegang dengan akidah Islam tetapi telah
berjaya menggantikan tulisan Jawi dengan tulisan Rumi.

Institusi pendidikan terus berkembang bermula daripada pendidikan di istana,

rumah tok guru, sistem pondok, sekolah Arab atau agama, pendidikan Inggeris
dan seterusnya tertubuhnya sekolah rendah dan menengah, kolej, maktab dan
universiti.

Tamadun Melayu di Alam Nusantara

Alam Melayu dirujuk kepada negara di Asia Tenggara termasuklah

kepulauan Indonesia, Tanah Melayu dan kepulauan Borneo dan
Filipina.

Menurut sejarah, tamadun Melayu telah berusia lebih daripada 5,000

tahun, manakala tamadun Melayu Deutro (Melayu baru) lebih kurang
3000 tahun Sebelum Masihi.

Masyarakat Melayu Proto (Melayu lama) yang dominan sebagai pelaut.

Sungai Mekong, China, Myanmar, Laos, Kemboja, Vietnam, Thailand

hingga Semenanjung Tanah Melayu.

Terkenal dengan teknik menanam tanaman padi untuk dibuat nasi.

Melayu Proto (Melayu asli) berkemahiran dalam bidang pertanian

manakala golongan kedua, Melayu Deutro yang tiba sekitar tahun 1500
SM dan mendiami pesisir pantai mempunyai kemahiran menangkap
ikan yang tinggi.

Tamadun terawal rumpun Melayu dicatat dalam sejarah Khmer ialah tamadun
Khmer Funan di Delta Mekong.

Kerajaan Funan merangkumi sebahagian besar Indo-China hingga ke negeri di utara

Semenanjung Malaysia sekarang.

Inskripsi Batu Bersurat Kedukan Bukit mempunyai teks silam Melayu yang
mempunyai persamaan dengan tulisan yang terdapat pada muka pintu Yunan, 2006.

Tulisan moden Yunan itu merupakan tulisan tradisional minoriti Dai iaitu salah satu
penduduk asal Wilayah Yunan, China.

Hubungan antara Melayu dan Cham dapat dikesan daripada persamaan bahasa
Cham dan bahasa Melayu.

Kampong Cham, Kambujadesa dan Kampong Chhnang.

Sekitar tahun 1400 wujudnya komuniti Cham di Melaka dan kenyataan tersebut
dengan jelasnya terdapat dalam Sejarah Melayu.

Menurut sejarah, Kerajaan Campa dihancurkan oleh Vietnam pada tahun 1471 dan
telah mengorbankan lebih kurang 120,000 pada pertengahan tahun 1400. Kemudian
setelah pengaruh Islam meluas di Nusantara pada ketika itu,

Raja Champa telah memeluk Islam sekitar tahun 1600 M.

berhijrah ke selatan Kemboja sementara mereka yang tinggal sepanjang pesisir

pantai berhijrah ke Terengganu dan ada yang ke Kelantan.

Terima Kasih