Java e katrt

PROCESI I VENDOSJES

( Kapitulli II.)
Ligjrues: Mr. sc. Burim BERISHA
1

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Procesi i vendosjes

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

PRKUFIZIMI I VENDOSJES
Termet-sinonimet:
vendosja
afariste
( vendosja n biznes), vendim-marrja, marrja e
vendimeve
menaxheriale
(vendimmarrja
menaxheriale) etj.
Vendosja si nocion ka nj prdorim t gjer
n fusha t ndryshme t puns dhe jets /mund
t flitet pr vendosje n :
jetn personale,
familje,
ndrmarrje / biznes
organizata dhe
institucione t ndryshme n kuadr t shtetit
etj.
3

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Prkufizimi i vendosjes
Vendosja ( Decision making )
sht
zgjedhja e metods respektivisht mnyrs s
veprimit ndrmjet disa alternativave
(H.Koontz dhe Weitrish).
Dhnia e prgjigjeve n pyetjet vijuese:
Ku vendoset (vendi i vendosjes) ?
Koha e vendosjes (kur duhet t kryhet puna) ?
Mnyra e vendosjes (si ajo pun/detyr duhet t
kryhet) ?
Kush
4

vendos (personi i cili duhet t vendos) ?

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Prkufizimi i vendosjes
Grup tjetr i autorve, vendosjen e prkufizojn
si: proces i krijimit t vendimeve, i cili prbehet
nga prgjigjet e tri shtjeve:

Cili sht problemi q duhet t zgjidhet ?

Cilat aksione ose zgjidhje i kemi n
dispozicion ?
Cila zgjidhje e problemit sht m e mira ?

Vendosja
sht proces i zgjidhjes
ndrmjet m s paku dy alternativave t
mundshme
pr
zgjidhjen
e
ndonj
problemi.
5

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Procesi i vendosjes

Fig.Fazat e modelit themelor t vendosjes

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Identifikimi
Identifikimiiiproblemit
problemit

HAPAT N
VENDIMMARRJE

Gjenerimi
Gjenerimiiizgjidhjeve
zgjidhjeve
alternative
alternative

Vlersimi
Vlersimiiialternativave
alternativave

Kontrolli
Kontrolli //Vlersimi
Vlersimiii
efektivitetit
efektivitetit
t
tvendimit
vendimit

Zgjedhja
Zgjedhjaeealternativs
alternativs

Implementimi
Implementimidhe
dhevrojtimi
vrojtimiii
alternativs
alternativss
szgjedhur
zgjedhur
7

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Fig. Procesi i vendosjes

Matja e
rezultate
ve
Zhvillimi i
solucionit

Zgjedhja
e
solucionit
optimal

Definimi i problemit

Matja e
rezultateve
behet pr ta
konfirmuar nse
sht vendosur
mire apo duhet
te ri-zhvillohet i
tr procesi.

Mbledhja e
te dhenave

Zhvillimi i
solucioneve
alternative

Pasoj
Pasoj
Pasoj
8

Parashikimi
i pasojave
Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

VENDOSJA MENAXHERIKE

Vendosja n subjektet ekonomike kryesisht sht

n kompetenc t menaxherve. Ajo paraqet
pjesn prbrse t prgjegjsis pr funksionimin
e firms.

Vendosja sht proces i zgjidhjes q prfshin nj

numr t caktuar hapash t cilt ndihmojn q
zgjidhja e problemit t arrihet n mnyre racionale.

Vendosja, si proces i zgjedhjes e mbulon tr

aktivitetin nga qeverisja (planifikimi, organizimi,
punsimi, udhheqja dhe kontrolli).
9

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Vendosja menaxherike

Modeli i zgjidhjes shkencore t problemit kryesisht

prfshin metodat shkencore-hulumtuese, q i
prgjigjet zbatimit t t dhnave statistikore dhe
matematikore.

Zgjidhja shkencore e problemit sht m e

prshtatshme pr zgjidhjen e problemeve menaxherike,
shfrytzon t dhnat objektive dhe subjektive, si dhe
qasjet analitike-sintetike sasiore dhe cilsore.

Shqyrtimi i procesit t vendosjes prmes tri fazave

paraqet qasjen sintetike t zgjidhjes s problemeve
duke marr parasysh t gjitha kushtet dhe rrethanat e
realizimit praktik :
10

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Fig.Vendosja menaxherike
Metoda shkencore

Zgjedhja
shkencore e
problemeve :
1.

Definimi i problemit

2.

Analiza e problemit

3.

Zhvillimi i varianteve te
mundshme

4.

Vlersimi i
shpenzimeve dhe
dobsive nga do
variante

5.

6.

11

Zgjedhja apo vendosja

mbi variantet me te
mire
Pjesa prfundimtare
(realizimi)

hulumtuese :
Faza 1.
Definimi
I problemit
Faza 2.
Zhvillimi
dhe analiza
Faza 3.
Zgjedhja dhe
implementimi I
varianteve
me t mir

1.

Prcaktimi i qllimeve

2.

Definimi i problemit

3.

Prcaktimi I hipotezave

4.

Mbledhja e t dhnave

5.

Prova e hipotezave

6.

Interpretimi I rezultateve

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Definimi i problemit

N kt faz t procesit t vendosjes menaxherike bhet

definimi i diagnozs s gjendjes afariste ekzistuese n raport
me gjendjen e dshirueshme,
ashtu q t njihet
problemi.

Disharmonia/ Diferenca e caktuar midis gjendjes s

dshiruar dhe asaj ekzistuese tregon problemin potencial /e
caktuar n ndrmarrje, do t thot kur ndrmarrja realizon
efekte t caktuara, ndrsa nga parasupozimet reale del se
efektet kan mundur me qen m t mdha.

Prcaktimi i problemit si faz e procesit t vendosjes

prfshin n vete analizn e faktorve t rndsishm si dhe
atyre specifik, masat dhe normat e tjera, me an t s cilave
prcaktohet shkalla
e ndryshimeve t realizuara midis
gjendjeve afariste.
12

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Zhvillimi dhe analiza e varianteve

Variantet jan ndryshimet e mundshme, t cilat

shqyrtohen me qllim t zgjidhjes s problemit t
prcaktuar n fazn e par t procesit t vendosjes.

Zhvillimi i varianteve sht proces perspektiv q na

ofron mnyra prmes t cilave mund t ndrrojm
praktikn e gjertanishme ashtu q t realizohen
qllimet e precizuara n fazn e definimit t problemit.

Meq ndrrimet pr t cilat mendohet kan t bjn

me t ardhmen, ather medoemos duhet t krijohen
hipotezat mbi gjendjen e ardhme si dhe pasigurin
dhe rrezikun potencial
13

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Zhvillimi dhe analiza e varianteve

Analiza dhe zhvillimi i varianteve t mundshme sht

aktivitet kreativ q n t vrtet paraqet edhe esencn e
procesit
t
vendosjes
menaxherike.
Aftsia
e
menaxhmentit q t'u prshtatet ndryshimeve .
Kreativiteti / Inovacioni

Procesi kreativ i menaxhmentit / ngjashmri me

metodat shkencore t vendosjes krkohet:
Mendim konvergjent
Prcaktimi i plot pr nj problem / Prpjekje pr t lvizur
logjikisht kah zgjidhja e problemit.

Mendim divergjent
Krkim pr zgjidhje jasht fushs s njohurive t gjertanishme
/ Gjenerimi i mnyrave t reja t shikimit t problemit dhe
krkimi i alternativave t reja.

14

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Zhvillimi dhe analiza e varianteve

Formulimi i nj ideje t re kreative nuk sht
thjesht nj prpunim apo rikomponim i ndonj
ideje t njohur, por proces plotsisht i ri i cili
prbhet nga disa nnfaza:

15

Njohja e problemit (definimi i problemit)

Mbledhja e t dhnave (nga shum burime)
Inkubacioni (pr t dhnat duhet menduar
thellsisht)
Eliminimi (mendimi i ri pr problemin
"eureka")
Verifikimi (a do t funksionoj zgjidhja)
Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Zgjedhja dhe realizimi i vendimit

Zgjedhja e variantit m t dshiruar dhe krijimi i
kushteve pr realizim paraqet fazn e fundit t
procesit t vendosjes.
o

Zgjedhja e variantit nnkupton vlersimin

e shpenzimeve n raport me efektet e
variantit t realizuar.

Nj zgjedhje t till e prshkon analiza e t

dhnave objektive, sasiore dhe cilsore. Mu pr
kt gjat zgjedhjes s variantit na paraqitet
shkall e caktuar e pasiguris dhe e rrezikut,
prkatsisht vlersimit t ndryshm nga
bartsit e vendimit.

16

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Zgjedhja dhe realizimi i vendimit

Krahas procesit t zgjedhjes s variantit, realizimi
paraqet hapa t rndsishem t kontrollit apo
mbikqyrjes s variantit t zgjedhur.

Mbikqyrja
karakter:

realizimit

vendimit

ka

afatshkurtr

afatgjate e mendimit ka t bj me procesin e

prfshin periudha t caktuara t

riorientimit, prkatsisht krkesn pr ndrrime n
operacione t caktuara vijuese.
efekteve t vendimit mbi plotsimin e diferencs midis
gjendjes s dshiruar dhe asaj konkrete q sht
evidente n fazn e definimit t problemit.

17

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

LLOJET (TIPET) E VENDIMEVE

Vendimet mund t jen t llojeve dhe tipave t
ndryshme.

Klasifikimet m t shpeshta t
vendimeve bhen n baz t :
nivelit dhe ndrlikueshmris ,
resurseve kufizuese,
qllimeve dhe detyrave,
subjekteve t vendosjes ,
kushteve etj
18

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Llojet (tipet) e vendimeve

N prgjithsi, vendimet grupizohen n:
Vendimet

strategjike
Vendime taktike (operative)
Vendime administrative

19

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Llojet (tipet) e vendimeve

Fig.Llojet e vendimeve q merren npr nivele menaxherike

Niveli m i lart
i
menaxhmenetit

Niveli i mesm i
menaxhmenetit

Niveli i ult i
menaxhmentit

20

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Llojet (tipet) e vendimeve

Nga klasifikimet, kriteret e ndryshme e
autorve t ndryshm, rndsi i jepet
sipas kriterit t vendosjes respektivisht
bartsit t vendosjes.

Vendimet
individuale,
grupore dhe
kolektive
21

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Llojet (tipet) e vendimeve

H. Simon dallon dy lloje t vendimeve :

Vendimet e programuara
Vendimet e paprogramuara

Klasifikim tjetr
Vendime

proaktive dhe reaktive

Vendime Intuitive dhe sistematike

22

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

MODELET E VENDOSJES
Fjala model n botn bashkkohore shfrytzohet praktikisht
pr do dit. N shumicn e rasteve nnkuptohet
abstraktimi i bots reale dhe mund t ket ndikim t
madh n cilsin e vendosjes.

Modeli paraqet mundsin e konceptimit abstrakt te

realitetit objektiv n at kuptim qe bhet zgjedhja e disa
simboleve prmes t cilave paraqitet dika nga realiteti.
Esenca e modelit qndron n besueshmrin ndaj tij,
prkatsisht mundsin e pasqyrimit aproksimativ t
realitetit.

Menaxheri duhet t sjell gjykime me rastin e krijimit t

modeleve dhe t vlersoj aftsin e modelit pr t
pasqyruar realitetin.

Modelimi bhet edhe pr shkak t thjeshtsimit t

problemeve q jan mjaft t komplikuara nga realiteti
objektiv.
23

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Fig. Zhvillimi dhe formulimi i modelit

Modeli

Problemi

Testim
i
Vendimet
Bota
reale
analistit
24

Interpr
e-timi

Bazat e Menaxhimit ( Management )

Bota

10.11.2016

Modelet e vendosjes
Qasjet e menaxherve n vendosje bazohen n :
Modeli klasik
-sht i bazuar n parasupozimin se menaxhert
duhet t prgadisin vendime logjike dhe n baz t
ndjenjave s tyre, se vendimet e tyre do t jen me
arsyeshmri ekonomike dhe interesit n t mir t
organizats.

Modeli administrativ
-paraqet
vendosje n kushte
t pasiguris,
racionalitetit t kufizuar dhe informacioneve jo t
plota.
25

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Modelet e vendosjes
Llojet e modeleve
1.
2.
3.
4.

26

Fizike
Skematike
Matematikore
Probabilistike

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Modelet e vendosjes
1. Modelet fizike
e paraqesin realitetin
e objektit, kshtu q ai
nuk duhet t'i prmbaj
t
gjitha
karakteristikat q i ka
vet objekti.
p.sh. mund t
prezantohet plani statik
brenda ndrmarrjes,
por jo edhe dinamika e
tij
27

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Modelet e vendosjes
2. Modelet skematike
jan m abstrakte dhe
shfrytzojn skema dhe
diagrame
pr
ta
prshkruar
ndonj
marrdhnie
nga
realiteti.
p.sh. paraqitja grafike
e delegimit t
autoritetit dhe e
prgjegjsis n ndonj
organizat.
28

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Modelet e vendosjes
3. Modelet
matematikore
paraqesin modele t
larta abstrakte q
shfrytzojn shenjat dhe
simbolet pr t paraqitur
marrdhnie t caktuar
nga realiteti.
p.sh paraqitja
matematikore e
afarizmit t ndrmarrjes.
29

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Modelet e vendosjes
4. Modelet probabilistike
sjellin paqartsi dhe
pasiguri n problem, q
do t thot nj skem jo
vetm n shkall t lart
t
abstraktimit
t
realitetit,
por
edhe
mundsit probabile t
ndodhive t mundshme
nga realiteti .
p.sh. modelimi probabil i
autputeve ndaj inputeve
n
nj
organizat
(proces).
30

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Modelet e vendimmarrjes menaxheriale

Modeli racional
Model q sugjeron menaxhert t hyjn n
procese vendimmarrjeje plotsisht racionale, m
n fund t bjn vendimet optimale, si dhe t
posedojn dhe kuptojn t gjith informacionin
relevant pr vendimet e tyre n kohn q ato i
bjn ato.

Modelet jo-racionale
Modele q sugjerojn se kufizimet e grumbullimit
dhe prpunimit t informacionit e bjn t vshtir
pr menaxhert t sjellin vendime optimale.
31

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

TEKNIKAT E VENDOSJES

Pr t'u realizuar proceset e vendosjes padyshim

krkohet edhe njohja e mjeteve dhe e teknikave
prkatse.

Zhvillimi i teknikave dhe pajisje t ndryshme me

ndihmn e t cilave bhet i mundshm procesi i
vendosjes (veanrisht vlen t theksohet faza e
definimit t problemit)

Aprovimi i vendimeve pr kushtet e tanishme te

zhvillimit (n ambientin mjaft kompleks dhe dinamik)
krkon edhe teknika t reja q shquhen relativisht
shum pr situatat e pasigurta dhe t paqarta.
32

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Teknikat e vendosjes
Krkimet

operacionale (KO)
Teknika "druri" n vendosje
Teknika "Brainstorming
Teknika "Delphi
Vlerat personale dhe
prparsit
33

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Krkimet operacionale (KO)

Esenca e KO qndron n shfrytzimin e modeleve
shkencore n paraqitjen e situatave reale.
Me ket teknike nuk vendoset , por u
mundsohet menaxhereve t zgjedhin variantin
m t mire.
N kuadrin e KO si teknik hyjn:
analiza rrjetore,

e rrezikut dhe
teoria statistikore e vendosjes

34

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Krkimet operacionale (KO)

Hapat themelor n zbatimin e KO t tekniks
n vendosje jan:

a) formulimi i problemit i lidhur pr

sistemin afarist,
b) konstruktimi i modelit matematikor t
sistemit,
c) zhvillimi i variantave nga modeli,
d) testimi i modelit,
e) prcaktimi i mekanizmit "feed-back" dhe
f) zbatimi i variantit.
35

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Teknika "druri" n vendosje

Paraqet mjet t rndsishm n procesin e

vendosjes q n esenc sht "harta" e
zgjidhjeve t mundshme npr faza t ndryshme
t procesit t vendosjes.

Teknika "druri" sht e prshtatshme ather

kur nga menaxheri krkohet t marr vendime n
vijim t cilat ndikojn n faza t njpasnjshme
t problemit t vendosjes.

Prparsit e saj jan se kalimi prej nj vendimi

ne tjetrin ende pa arritur te faza e implementimit.
36

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Fig. Vendosja sipas tekniks "Druri"

37

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Teknika "Brainstorming"
Teknika e gjenerimit t ideve "brainstorming"
paraqet
teknikn
moderne
t vendosjes q e
karakterizon
pjesmarrje
relativisht
e
madhe
njerzish.
Esenca e ksaj teknike qndron n faktin se vendosja
pr shtjet vitale t ndrmarrjes nuk duhet t jet e
drejt e rezervuar vetm pr "top" menaxhmentin,
por n procese duhet t marrin pjes edhe njerz t
tjer.
Arsye e fort pr kt sht padyshim pohimi se
kreativiteti si dhurat e natyrs nuk qndron vetm
nj njsi apo n nj grup - struktur, por prkundrazi
n t gjitha nivelet e organizats.
38

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Teknika "Delphi"
Paraqet n esenc procesin e harmonizimit t ideve
t ndryshme t propozuara t cilat detyrimisht duhet
t lshohen me shkrim nga ekspertt e fushave t
caktuara.
Harmonizimin e ideve e bn qoft kshilli drejtues i
organizats qoft ndonj ekip tjetr koordinues n
baz t shnimeve nga prgjigjet e ekspertve dhe
at qoft si dokumentacion me shkrim (teknika delfi klasike) apo kmbimi informativ i ideve me ndihmn e
tekniks bashkkohore elektronike (teknika delfielektronike).
Procesi i till i harmonizimit t mendimeve dhe
ideve t ekspertve t fushave t caktuara prsritet
gjersa t konkretizohen idet m t drejta pr
procesin e marrjes s vendimit.
39

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Vlerat personale dhe prparsit

Planifikimi strategjik pr shkak t krkess n t

ardhmen nnkupton edhe subjektivitet relativisht t
madh n zhvillim dhe vlersim t qllimeve dhe t
strategjive.

Edhe pse ekzistojn shum tregues pr matjet sasiore

gjat planifikimit strategjik rndsi t posame kan
vendimet e udhheqsve t ndryshm n procesin e
vendosjes.

Vlerat personale kan ndikim n planifikimin strategjik

dhe ato vijn nga burimet e ndryshme (jo vetm nga
udhheqsit e organizats).

Ndryshimet n treg
40

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Vlerat personale dhe prparsit

Strategjit e ndryshme i formalizojn vlerat

personale t menaxherit, si dhe ndodhit
ekonomike, shoqrore dhe politike nga mjedisi.

Vlerat personale dhe prparsit pa marr

parasysh formn, burimin si dhe arsyen e
realizimit t tyre jan medalje me dy an.
N njrn an ato mund ta prmirsojn
planifikim strategjik ashtu q mund t krijojn
prparsi diferenciale,
ndrsa n ann tjetr mund t kufizojn
qllimin dhe strategjin e organizats.

41

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016

Prfundim

Planifikimi sht funksion menaxherik q nnkupton

zgjedhje t rrjedhs s suksesshme me qllim t
arritjes, shprndarjes, shfrytzimit apo ndrrimit t
resurseve t organizats, ndrsa qllimet bazohen n
analizn e mundshme t tregut dhe t shpenzimeve
si dhe nn ndikim t vlerave personale dhe
prparsive.

Strategjit e ndryshme i formalizojn vlerat

personale t menaxherit, si dhe ndodhit ekonomike,
shoqrore dhe politike nga mjedisi.

Meqense
mjedisi
sht
dinamik,
planifikimi
strategjik duhet t jet fleksibil n mnyr q t ket
mundsi pr reagime ndaj ndryshimeve.
42

Bazat e Menaxhimit ( Management )

10.11.2016