Hysni Daka

Alergjenet

Klasifikimi i Reaksioneve
Imunologjike

Reaksioni i tipi I-re (Alergjik; Anafilktik;

Atopik
Reaksioni i tipit II-te (citostatik I
mvarun nga antitrupat)
Reaksioni i tipit III-te
(imunokomplekseve)
Reaksioni i tipit IV-te ( i vonuar)

Qka jane Alergjenet?

Jane substanca te huja per organizmin

Qe kane peshe dhe permbajte te
ndryshme nga organizmi
Kane permbajteje proteinike
Ne baze te permbajtjes proteinike e
kane edhe kapacitetin reaktiv ne
organizem

ALERGJIA

Reaksionet alergjike jane shume te shpeshta

Semundjet alergjike jane lidhura me disa permbajtje organike te
materjeve
Rreth 30% e popullates, nga keta 25% te rinje
Vitet e fundit vrehet nje trend I rritjes te te semurve nga keto semundje
Lloje te ndryshme te alergjise.
Shpesh jane te perfshire:
popullata e re ( te rinjet dhe femijte),
Pupollata e vendbanive urbane (Qyteteve)
Llogaritet ne Europ rreth 10% e popullates vuajne nga alergjia ne
polene
3-5% vuajne nga astma bronkiale
Semundjet alerghike ne polene levizin ne sezona te ndryshme p.sh nr
mujet gusht dhe shtator per shkak te ambrozijes rritet numri i alergjive .

LLOJET E ALERGJIVE

Alergjia ne ushqim eshte vetem njera nga

alergjit
Alergjia ne polen
Astma bronkiale
Rinitisi vjetor (gjithe vitin)
Dermati atopik
Alergjia ne thymbin e insekteve (helmet e
insekteve)
Alergjia ne barna dhe vaksina
Alergjia ne dielle
Alergjia profesionale

ALERGJIA NE USHQIM

Alergjia paraqet aftesin e ndryshimit te reaksianeve

Te organizmit ndaj materjeve te huaja (antigjenit te huaj)
Reaksionet alergjike te padeshirushme ne ushqim mund te
ndahen
Ne dy grupe themelore:
Toksine lajmrohe te cdo person i cili merre ne ushqim nje sasi
te caktuar te ushqimit te infektuar me bakterje ose toksine
Reaksionet jo toksike lajmrohen te personat e sensibilizuar
dhe munden me qene:
Alergjike te shkaktuara mekanizma imunologjik
(permes Antitruve te kalses IgE
joalergjike (reaksioni I papajtushmeris) nik jane te
Shkaktuar (zhvilluara me mekanizem imunologjik

Ne cilen moshe lajmrohen reakcionet alergjike ne ushqim?

Reakcionet Alergjike mund te lajmrohen ne

cdomoshe te jetes
mase se shpeshti ne vitete para te jetes.
ne perendim e zhvilluar te Europes lajmrimi i ketyre
reaksioneve
Te femijt 8 - 28%.
Te te rriturit 1,4 - 1,8%
Reaksionet Alergjike ne ushqim ma te shpeshta jane
te femijte
Te ata qe kane nje semundje alergjike
. (Dermatit atopik) ose te i ket prindet me nje nga
ketosemundje atopike.

Si manifesohen reaksionet alergjike

ne ushqim?

Reaksioni alergjik ne ushqim I percjellur me IgE antitrupa eshte

Shumllojshemdhe mund te shkaktohet sistem reaksionesh te rrezikshme per jete
(shok anafilaktik) ose perfshirjen e nje ose shume sisteme organesh:
Reaksionet kutane (urtikaria, angioedema, dermatiti atopik)
Sindromi alergjik Oraltj. E percjell me ndjenjen e djegjes dhe kruerje te gjuhes, edem te
gjuhes. Buzve pallatines dhe ezofagut
Ne cilen moshe paraqiten reaksionet alergjike ne ushqim?
Sistemi respirator- me simtome te astmes dhe rinitit alergjik.
Sistemi gastrointestinal(kolika, mundime , vjellje dhe barkeqitje)
Alergjia nae ushqim e pa percjellur me IgE antitrupa,
Ecila ende emertohet si e pabermbajtshme ose jotolerance e ushqimit (laktoza, gluteni,
histamina) munden me u pershkru edhe gjendjete veqanta klinike.
Dijagnozat e ketyre gjendjeve kerkojne trajtim te kujdeseshem spitalor
(gastroenteriti alergjik eozinofilik, sindroma enterokolike ,
enteropatia e indukcuar me ushqim, hemosideroza pulmunale
dermatiti herpetiform, ietj.) ndersa
Reaksioni lajmrohet shume shpejte(brenda nje ore),ndersa shume rralle pase disa
oreve.

Cilat ushqime ma shpesh shkaktojn

reaksione alergjike?

Alergjenet ma te shpeshte ne ushqim jane proteinet,ndersa

ushqimi qe ma se shpeshti shkaktojne reaksione alergjike jane:
Qumshti i lopes, vezet, peshku i detit, gaforret dhe midhjet,
drithrat, soja, kikiriket, pemet me levozhge (arra, bademi, lajthia)
perimet: spinaqi, fasulja, pershuni, qetq etj.
pemet: dredhzat, bananet, kivi, ananasi etj.
eshte ne rritje numri i rasteve me alergji
mishin e kuqe dhe perpunimet e mishit
drithrat (orizi I cili perndryshe eshte ushqim zavendsus per
Alergjiket.
Pemet(mandarinat, pjeshka, shalqini, rrushi, kumbullat, dardhat,
mollat)
peshku I lumejve, kakao dhe kafja
Alergia n dredhza humbet ne menyn te personat e moshuar

Alergjia ne ushqim

Reth 90% e ushqimeve shkaktojne reaksione alergjike;

Te te rriturit - kikiriki, arra, peshku dhe gaforret
Te femijte - veja, qumshti, soja dhe mielli
Eshte e njuhur qe shpeshehere mund te behet fjal per
reaktivitet te kryqezuar.
Te personat me alergji ne polenmundet me u lajmru
edhe
Reaksioni alergjik ne ushqim dhe e kunderta.
te personat me alergji ne polenin e mshteknes shpesh
ka
alergji ne molle, patet e terura etj.
bizele, kivi e te ngjashme.

Alergjenet ne ushqim

Ne dhjetevireshin e fundit ne tere boten verehet nje rritje medhe e ndryshimeve ne

alergjene te cilet shkaktojne reaksione alergjike ne ushqim.
Ndryshimet e ndijeshmeris siguisht mud te aresyetohen:
1. Ndryshimi I menyres se te ushqyerit, mbipesha, perpunimet teknologjike,
pergaditja e ushqimit
sasi I vegel I konzumimit te ushqimeve te fresketa ma shume te konzervuara
shumica eushqimeve qjysem te pergaditura ose te pergaditura.
shtesa te panjuhura qe I shtohen ushqimeve dhe perbersit ushqimor
2. Faktor te tjere
sasia e alergjeneve
lajmrimi i alergjeneve ndaj alergjivete te varura nga regjioni I rritjes.
lakra e qelbert- e Euopes se lindjes, peshqit- e vendeve Skandinave)
Gjendja fizikale e materjeve te cilat ndikojne ne kontaminim e tyre gjate
proceseve teknologjike qumshti pluhur, soja pluhur rreziku eshte ma I madhe se sa
Format e lengetea te ketyre produkteve
Popullat qe ma se shumti I nenshtrohet alergjise femija
mjekimi eliminimi diaterapeotik

Evidentimi I sasise se alergjeneve te cilet

shkaktojne reaksion (EFSA, 2004. i US
FDA, 2005.)

GAFORET , shkaktojne alergji te fuqishme

VEZET - sasija ma e vogel e proteinave qe munden me shkaktue reaksion alergjik jane matur di
gram nile edhe miligram
PESKU- disa miligra proteina peshku munden me shkaktu reaksion, qe per afersisht permban
1 gram pashke
KIKIRIKAT Trajtimi ne temparatur gjate tharjes mbi 60C e rrite alergjenitetin e
kikirikave, ndersa reaksioni lajmrohet ne sasi ma pak se 1 miligram qe pergjigjet sasis
prej disa mija pjese te kikirikit
KOKRRAT e SOJES, MILLI I SOJES proteinat e sojes ne sasi prej disa miligrameve
Shkaktojne reaksion alergjik
Qumshti-njerzit mund te reagojne edhe ne disa miligram te proteineve te qumshtit, e disa
nuk manden me e barte qumshtin per shkakk te mungeses se enzimeve per tretjen e laktozes,
Produktet e Arres (BADEMi, LEjthia, Arra, Arra e kalifonis etj) disa miligram proteine te ketyre
fryteve shkaktojne reaksion kurse te geshtenja dhe kokosi nuk jane regjistru alergji prandaj keta
edhe nuk permenden si alergjen
Selino ( si magdanosi) reaksionin alergjikm e shkaktojne disa gram te rrajes se seline
Mustardi disa mligram eshte sasia ma e vogelq qe eshte evidentuar si mundesi me shkaktu
Reaksion alergjik

Percaktimi i alergjeneve

Per prodhuset e ndryshem eshte obligative parcatktimi i alergjeneve

dhe i
Produkteve qe shkatojne intolerance prej 1.janarit te vitit 2007. dhe
Te lidhura ligjerisht te detyrushme: Ligji pr ushqimin qe duhet te jete
edhe ne KOSOVE, regullorene e reklamimit dhe
Prezentimit te ushqimit qe vazhdimsi duhet te plotesohet
Deklarimi i shenimeve te kjarta e ushqimit per konsumatorin
Te dhenat per ushqimin, ne kete menyre konsumatore e zgjedh
ushqimin nese do te kete reaksion alergjik ndaj atij ushqimi ose
intoleranse nr baze te kerkesave te veta, kjo qendron ne:
per ushqimet e paketuar dhe te papaketuar,
ushqimet nga automati
ne ushqimet qe u ofrohen konsumatorve te fundit
(kantinat, spitalet, qerdhet e femijve, shkolat, restorantet
ushqimoret popullore e te ngjajshme).

Percaktimi i alergjeneve

Ushqimi si burin i alergjeneve qe duhet evidentuar:

1. Drithrat qe permbajn gluten (gruri, orizi, thekra e te ngjajshme)
2. Gaforet dhe prodhimet e tyre i proizvodi od rakova
3. Jaja dhe prodhime et tyre
4. Peshqit dhe prodhimet e tyre
5. Kikirikat dhe prodhimet nga kikiriki
6. Soja dhe prodhimet nga soja
7. Qumshti dhe prodhimet nga qumshti (duke perfshire edhe laktozen)
8. Leshkeset/pemet e arrave- nuk bajne pjes arrat e kokosit
9. Selina dhe prodhimet nga selina proizvodi od celera
10. Mustardi dhe prodhimet nga mustardi
11. farat dhe prodhimet nga keto
12. Dioksidi i sulfurit dhe sulfiti ne koncentrim ma shume se 10 mg/kg
ose10
mg/l I shprehur edhe si SO2

Percaktimi i alergjeneve

Perberja qe ka prejardhje nga rrezikshmeria e permbajtja e

ushqimit
Lnnjashtu listes mundet me ju shtu si
aditivet e paster,
aditivet me perberje te ndryshem
aditivet qe gjenden ne prodhimet e gaqme ushqimore
si dhe te ata qe nuk kane funksion teknologjik
materjet qe perdoren si materje ndihmesene
ne rocesin e prodhimit
ne bartesit shtese si adidiv ose arom
dhe te gjitha materjet qe shfrytezohen gjate proqesit te
prodhimit, dhe qe nuk gjenden ne listen materjeve
ndihmese dhe jane te lidhura me alergjenet.