Hemostaza

Pregatiti: MSc. Mirsad Shkreta

Hemostaza (heme- gjak + stasisndalim)

Procesi permes te cilit behet I mundur ndalimi I
hemorragjise dhe ruajtja e fluksit te gjakut pas
demtimit te enes se gjakut.
Proces I shpejte dhe I lokalizuar vetem ne regjionin
e enes ku ka ndodhur demtimi.

drmsaiem

Rrjedhja e gjakut ne enen e pademtuar

Aktivizimi I mekanizmave te hemostazes re rast te

demtimit te enes se gjakut

Funksioni I hemostazes
Siguron aktivizimin e mekanizmave qe bejne te mundur
ndalimin e hemorragjise kur ndodh demtimi I eneve te
gjakut.
Eviton aktivizimin e panevojshem te tyre.
Rivendos fluksin e gjakut ne enen e riparuar permes
fibrinolizes.

Mekanizmat qe marrin pjese ne

ndalimin e hemorragjise

Vazokonstriksioni I eneve te gjakut

Formimi I tapes trombocitare
Formimi I koagulit
Tkurrja e koagulit
Fibrinoliza per shperberjen e koagulit

 Ne kushte normale,
formimi dhe shperberja e
trombit mbahen rreptesisht
ne ekuiliber nga
mekanizmat prokoagulante
dhe antikoagulante.
Ne mungese te ketij
ekuilibri, ne organizem
mund te ndodhe ose
hemorragjia e tepruar,
ose tromboza e tepruar
e cila mund te rezultoje ne
vazo-okluzion me pasoje
nderprerjen e furnizimit me
gjak te indeve.

TE MPIKSET

ANTIKOAGULANTET
PROKOAGULANTET

APO
TE MOS MPIKSET
PROKOAGULANTET
ANTIKOAGULANTET

Faktoret qe ndikojne ne ruajtjen e

ekuilibrit te mesiperm:

Integriteti I eneve te vogla te gjakut

Numri adekuat I trombociteve
Numri normal I faktoreve te koagulimit
Numri normal I faktoreve antikoagulante
Perqendrimi normal I joneve te Ca ne gjak

Hemostaza
Aktoret kryesore ne procesin e hemostazes
jane:
Enet e gjakut
Trombocitet
Proteinat plazmatike
Faktoret e koagulimit
Faktoret e fibrinolizes
Inhibitoret e serine proteazes

Hemostaza
Anomalite e njerit prej ketyre faktoreve mund te
kompensohet nga 2 faktoret e tjere.
Anomalite e 2 prej ketyre faktoreve rezultojne
ne hemorragji patologjike.
Ena e gjakut

Trombocitet

Proteinat
plazmatike

Fazat e hemostazes
Hemostaza perbehet nga 2 faza:
1- Hemostaza primare
2- Hemostaza sekondare

 Hemostaza primare perfshin pergjigjen vaskulare

dhe trombocitare ndaj demtimit te enes, e cila
kurorezohet me formimin e tapes trombocitare dhe
ndalimin imediat te hemorragjise.
Hemostaza sekondare perfshin kaskaden e
aktivizimit te faktoreve te koagulimit qe kurorezohet
me formimin e koagulit fibrinoz stabil.
Te gjithe keta elemente se bashku, ena e gjakut,
trombocitet dhe faktoret e koagulimit nderveprojne
per te siguaruar ndalimin e hemorragjise dhe per te
bere te mundur riparimin e enes se gjakut permes
nje koaguli fibrinoz stabil ne vendin e demtimit.

Demtimi I enes
Faktore
Indore/
kontakti

Neural

Ena e gjakut
Vazokonstriksion

Reduktimi
I fluksit te
gjakut

Trombocitet
Agregim

Faktoret e
koagulimit
Kaskade

Tapa trombocitare
fillestare

Koagul fibrinoz stabil

Formimi I
fibrines

Funksioni I endotelit
Veshja endoteliale e lemuar dhe e
vazhduar e enes se gjakut ben te mundur
lehtesimin e qarkullimit te gjakut.
Qelizat endoteliale intakte sekretojne
prostacikline, e cila eshte nje agjent qe
inhibon aderimin dhe agregimin e
trombociteve.

Hemostaza primare
Ka dy faza:
1.Faza vaskulare
2.Faza trombocitare

 Ngjarja qe sherben si iniciatore per

aktivizimin e mekanizmave te hemostazes
eshte demtimi I enes se gjakut.
Demtimi I enes se gjakut nxit:
1.

Vazokonstriksionin reflektor te enes se

gjakut (faza vaskulare) e cila:
Ngushton lumenin e enes duke minimizuar
hemorragjine
Afron komponentet hemostatike te gjakut
( trombocitet dhe proteinat plazmtike) me
paretin e enes.
2.
Aktivizmin e trombociteve si rezultat I

renies se tyre ne kontakt me:

Faktorin von Willebrand te cliruar nga qelizat
endoteliale te demtuara
Fibrat kolagjene te shtreses subendoteliale te
enes se gjakut te ngarkuara negativisht

Faza trombocitare
Perfshin:
- Adezionin e trombociteve
- Ndryshimin e formes se
tyre
- Degranulimin e
trombociteve
- Agregimin e tyre

Aktivizimi I trombociteve
Siperfaqja endoteliale e demtuar
Trombocitet aderojne me kolagjenin e ekspozuar (Adezioni)
Aktivizohen
Clirimi I permbajtjes se granulave citoplazmike te trombociteve (Sekretimi)

ADP
Nxit rekrutimin/
adezionin e trombociteve

Tromboksan A2 (TxA2)
Vazokonstrikstion
clirimin e ADP nga trombocitet

Agregim trombocitar me pasoje formimin e tapes trombocitare

1. Adezioni I trombociteve
Si rezultat I demtimit te endotelit ndodh:
- Clirimi I faktorit von Willebrand nga q. endoteliale
te demtuara
- Ekspozimi I kolagjenit subendotelial per te cilin,
meqenese eshte I ngarkuar pozitivisht, trombocitet
kane afinitet te larte.
Glikoproteina GPIb qe gjendet ne siperfaqe te
membranes se trombociteve lidhet permes faktorit
von Willebrand me kolagjenin e ekspozuar duke
realizuar keshtu adezionin e trombociteve me
paretin e demtar te enes se gjakut.

Adezioni I trombociteve

Trombocitet e aktivizuara duke

aderuar me endotelin e demtuar

2. Ndryshimi I formes se trombociteve

Pas demtimit te enes se gjakut dhe ekspozimit ndaj
stimujve te cliruara nga qelizat endoteliale te
demtuara, trombocitet e ndryshojne formen e tyre
nga disqe qarkulluese ne sfera me pseudopode
permes te cilave, pasi aderojne ne paretin e enes,
krijojne kontakt me njera-tjetren.
Ndryshimi I formes ndermjetesohet nga rritja e
perqendrimit te Ca ne citoplazme.
Pervec ndryshimit te formes, ndryshon edhe
struktura e membranes trombocitare ne te cilen
fillojne ekspozohen fosfolipide (PL) qe nxisin
grumbullimin ne siperfaqe te membranes te
faktoreve te koagulimit vitamine K- dipendent, te
cilet do te luajne nje rol te rendesishem ne fazen e
hemostazes sekondare.

Ndryshimi I formes te trombociteve

3. Agregimi I trombociteve
Fillon 10-20 sekonda pas demtimit vaskular dhe
adezionit te trombociteve.
Adezioni I trombociteve ne paretin e demtuar te
enes nxit clirimin e ADP-se nga citoplazma e
trombociteve.
ADP e cliruar indukton ekspozimin ne siperfaqe te
trombociteve te receptoreve te fibrinogjenit, GPIIb
dhe IIIa.
Fibrinogjeni lidhet me keta receptore duke krijuar
ura ndermjet trombociteve fqinje. Ky proces quhet
agregimi primar (reversibel). Agregimi sekondar
(irreversibel) fillon me clirimin nga granulat dense
te trombociteve te serotonines dhe Tromboksan A2.

Sekretimi
Si rezultat I degranulimit trombocitet sekretojne:
- ADP -> rekruton me shume trombocite ne zonen e
demtimit, ndikon ne adezionin dhe aktivizimin e
tyre
- Serotonin -> vazokonstriktor
- Tromboksan A2-> vazokonstriktor, nxit clirimin e
ADP-se
Clirimi I sasirave te medha te ADP kombinuar me
TXA2 amplifikon agregimin e trombociteve deri ne
formimin e tapes trombocitare.
Trombocitet e agreguara clirojne
Tromboplastinen trombocitare (Faktori III) I
cili ndikon aktivizimin e procesit te koagulimit te
gjaku

Agregimi dhe sekretimi

Agregimi I trombociteve

TROMBOCIT
I PAAKTIVIZUAR

TROMBOCIT I AKTIVIZUAR

TROMBOCITE
TE AGREGUARA

Permbledhje e hemostazes primare

Hemostaza sekondare
Tapa trombocitare eshte e paqendrueshme dhe
shkolitet lehtesisht. Ajo eshte e suksesshme ne
ndalimin e hemorragjise nese demtimi vaskular
eshte shume I vogel, megjithate edhe ne kete
rast jo er nje kohe te gjate.
Per ta perforcuar ate, eshte e nevojshme qe ajo
te rrethohet nga fije fibrine, te cilat krijohen
pikerisht gjate fazes se hemostazes sekondare.

Hemostaza sekondare
Hemostaza sekondare eshte procesi gjate se cilit
si rezultat I aktivizimit enzzimatik te
njepasnjeshem ne forme kaskade te faktoreve te
koagulimit, behet konvertimi I fibrinogjenit te
tretshem te plazmes ne fibrine te pashkrishme.
Fibrina e krijuar duke u organizuar ne forme ne
rrjete mbi fosfolipidet e ngarkuara negativisht te
membranave te trombociteve, ndikon ne
stabilizimin e tapes trombocitare dhe ne
formimin e koagulit te stabilizuar.

PRIMARY

AGGREGATION

Platelet Aggregation

Clotting
Hemostatic
clot
Fibrin

SECONDARY

COAGULATION

Thrombin

0 min

5 min

10 min

Hemostaza sekondare
Ka tre faza kryesore:
1. Formimi I aktivatorit te
protrombines, I cili do ta
konvertoje protrombinen ne
trombine.
2.Konvertimi I protrombines
ne trombine, e cila do te
konverertoje fibrinogjenin ne
fibrine.
3.Konvertimi I fibrinogjenit ne
fibrine

Fazat e
koagulimit

Faktoret e koagulimit
Proteina plazmatike kryesisht te tipit te serine proteazave te
sintetizuara ne hepar. (Kujdes: faktori VI nuk ekziston!!!)
Forma inaktive e cdo faktori eshte prekusor I nje enzime , I cili
emertohet me emrin faktor + nje numer romak, por
identifikohen edhe me emra te vecante psh. Faktori IFibrinogjeni. Numri korrespondon me rradhen sipas se ciles jane
zbuluar, jo me rradhen e aktivizimit ne kaskaden e koagulimit.
Forma aktive emertohet: faktor+ numrin romak+ a, por
mund te kete edhe nje emer te ndryshem nga prekusori psh.
Faktori Ia ose fibrina.
Kofaktoret jane te nevojshem per shume reaksione ne kaskade.
Te tille jane : jonet e Kalciumi, fosfolipidet e membranes se
trombociteve (PF3) platelet factor 3 (PF3)

Faktoret e koagulimit

Factor I =
Factor II =
Factor III =
Factor IV =
Factor V =
Facto VII =
Factor VIII=
Factor IX =
Factor X =
Factor XI =
Factor XII =
Factor XIII =

Fibrinogen
Prothrombin
Tissue thromboplastin
Ionisable calcium
Proaccelerin or labile factor
Proconvertin or stable factor
Antihemophilic factor (hemophilia A)
Christmas factor (hemophilia B)
Stuart Power factor
Plasma thromboplastin antecedent
Hageman factor
Fibrin Stablizing factor.

Jonet e Kalciumit
Jane te nevojshme per nxitjen dhe
akselerimin e pothujase te gjitha reaksioneve
te aktivizmit te faktoreve te koagulimit me
perjashtim te:
- Faktorit XII
- Faktorit XI

Ca

2+

Kaskada e koagulimit
Mekanizmi I koagulimit eshte I perbere nga dy rruge:
rruga intrinseke dhe ekstrinseke te cilat ne fund
shkrihen ne nje te vetme, e cila ben konvertimin e
fibrinogjenit ne fibrine.
Qofte rruga ekstrinseke, qofte ajo intrinseke
perfaqesojne dy rruge te ndryshme por te cilat kane te
njejtin qellim final: aktivizimin e faktorit X, I cili duke
bashkevepruar me faktore te tjere ne rrugen e
perbashket do te kontribuoje ne aktivizimin e trombines
e cila do te shnderroje fibrinogjenin ne fibrine.

Kaskada e koagulimit

Kaskada e koagulimit
Rruga intrinseke (Kontakt)
(XII, XI, IX, VIII)

Rruga ekstrinseke
(III, VII)

(aPTT)

(PT)

(Faktori X)
Rruga
e perbashket (TT)
(V, II)
(Trombina)

Fibrinogjen Fibrin

(F & FDP)

Rruga ekstrinseke
Ca2+

Christmas
factor
Antihemophilic
factor

Stuart factor

Qelizat e endotelit
te demtuar clirojne
tromboplastine
indore (Faktori III) I
cili ne prani te joneve
te Ca aktivizon
faktorin VII.
Faktori VII I
aktivizuar, aktivizon
faktorin X.
Rruge qe ben te
mundur aktivizimin e
shpejte te faktorit X
(12-20 sekonda)

Rruga intrinseke

Si rezultat I renies ne
kontakt me kolagjenin e
ekspozuar faktori XII
aktivizohet.
Ca
Faktori XIIa aktivizon
Christmas
Faktorin XI.
factor
Faktori XIa ne prani te
joneve te Ca aktivizon
Antifaktorin IX.
hemophilic
Faktori Ixa ne prani te
factor
joneve Ca dhe fosfolipideve
te membranes se
trombociteve aktivizion
faktorin VIII.
Stuart factor
Faktori VIIIa aktivizon
faktorin X
Aktivizmi I faktorit X me
kete rruge eshte me I
ngadalte sesa me rrugen
intrinseke dhe zgjat 4-8 min.
2+

44

Rruga e perbashket

Prothrombinase
(Prothrombin activator)

Faktori Xa se bashku me
faktorin Va, jonet e Ca dhe
fosfolipidet e membranes se
trombociteve formojne
Protrombinazen( Aktiva
torin e Protrombines)
Aktivatori I Protrombines
konverton Protrombinen ne
Trombine ne prani te Ca.
Trombina eshte enzima qe
hidrolizon fibrinogjenin ne
monomere fibrine, te cilat
polimerizohen dhe formojne
fibrinen, e cila nen ndikimin
e faktori XIIIa ( te aktivizuar
edhe ky ng trombina)
stabilizohet dhe con ne
formimin e koagulit te
stabilizuar.

Ca2+

Christmas
factor

Antihemophilic
factor

Ca2+

Roli I trombines ne hemostaze

1. Nxit hidrolizen e fibrinogjenit ne fibrine.
2. Aktivizon faktorin XIII, I cili ndikon ne
stabilizimin e rrjetes se fibrines
3. Permes nje mekanizmi feedback-u pozitiv nxit
shnderrimin e protrombines ne trombine, pra
formimin e vetvetes.
4. Nxit agregimin trombocitar

Roli I trombines ne hemostaze

SISTEMI HEMOSTATIK:permbledhje
RRUGA
INTRINSEKE

RRUGA
EKSTRINSIKE

RRUGA E PERBASHKET

Trombina
Fibrinogjen
Fibrine

TROMBOCITET

KOAGULI

KOLAGJEN

FAKTORET INDOR

ENA E GJAKUT

Limitimi I procesit te koagulimit

Nese aktivizimi I faktoreve te koagulimit do te
vazhdonte pa kufi, procesi do te conte ne formimin e
nje koaguli me permasa te tilla qe do te shkaktonte
okluzionin e enes se gjakut.
3 jane mekanizmat qe bejne te mundur limitimin e
procesit te koagulimit:
1.Largimi I faktoreve te koagulimit te aktivizuar nga
rrjedha e shpejte e gjakut
2.Inaktivizimi I faktoreve te koagulimit nga inhibitore
te pranishem ne plazme
3.Fibrinoliza

Inhibitoret e koagulimit
1. Antitrombina- Inhibitor I fuqishem. Veprimi I saj
potencohet nga heparina
2. Proteina C e aktivizuar- Gjenerohet nga prekusori
I vet vitamin K dependent. Aktivizohet kur
trombina lidhet me trombomodulinen (receptor
endotelial). Proteina C e aktivizuar shkterron
faktoret V dhe VIII.
3. Proteina S- Kofaktor I proteines C qe lejon lidhjen
e saj me siperfaqen e trombociteve
4. Inhibitore te tjere: 2 Makroglobulin.-1
antiplasmin.-1antitripsin.-Heparin Kofaktor II.

Fibrinoliza
Procesi qe ben te mundur rikthimin e kalueshmerise se
enes se gjakut permes shperberjes se koagulit te fibrines.
Gjate ketij procesi ndodh shnderrimi I plazminogjenit
plazmatik ne nje enzimete quajtur plazmine,e cila e pret
rrjeten e fibrines ne disa pika duke krijuar dimere dhe
fragmente te tretshme te quajtura produktet e
degradimit te fibrines te cilat:
1. Shkaterrohen nga hepari, veshkat dhe sistemi
retikuloendotelial.
2.Konkurojne me trombinen dhe ngadalesojne
konvertimin e fibrinogjenit ne fibrine, duke ngadalesuar
deri ne nderprerje te plote formimin e koagulit.

FIBRINOLIZA
POLIMERI I FIBRINES
D

D
E

E
D

D
D-DIMER

E
D

PRODUKTE TE
DEGRADIMIT TE FIBRINES

Faktoret qe nxisin formimin e

plazmines
1. Ekstrinsek- aktivatoret e plazminogjenit
(tPA, urokinaza)
2. Intrinsek (faktori XIIa, kalikreina, HMWKHigh-molecular-weight kininogen )
3. Ekzogjen- streptokinaza ( enzime e sekretuar
nga disa specie streptokokesh)

AKTIVATORET E PLAZMINOGJENIT
Faktoret ekstrinsek qe bejne te mundur
konvertimin e plazminogjenit ne plazmine jane
aktivatoret e plazminogjenit
2 tipe aktivatoresh te Plazminogjenit:
1.Aktivator plazminogjeni indor (tPA) te formuara
nga endoteli vaskular. Ai inaktivizohet nga
inhibitori specifik.
2.Aktivatore plazminogjeni te formuara ne veshka
(Urokinaza)

Fibrinolysis
Plasminogen
Extrinsic: t-PA, urokinase
Activation

Intrinsic: factor XIIa, HMWK, kallikrein

Exogenous: streptokinase

Fibrin, fibrinogen
Plasmin
Fibrin, fibrinogen
degradation products

Nderthurja e koagulimit dhe

fibrinolizes