Perzistentni organski

polutanti (POPs)
Doc. dr Duica Peevi

Dugotrajne organske zagaujue materije (Persistent Organic

Pollutants, POPs) predstavljaju grupu hemijskih jedinjenja
razliitog porijekla, slinih fiziko-hemijskih karakteristika
koji imaju tetno dejstvo na ivotnu sredinu i ljudsko
zdravlje
POP-si su u razliitom stepenu otporni na fotohemijsku, bioloku i
hemijsku degradaciju, pa jednom osloboene u ivotnoj sredini
ostaju neizmijenjene izuzetno dug vremenski period
POPs hemikalije se mogu podeliti u tri grupe:
pesticidi (aldrin, dieldrin, hlordan, toksafen, mireks, endrin,
heptahlor, heksahloro benzen - HCB, hlorodekon, dihloro
difenil trihloroetan - DDT i heksahloro cikloheksan HCH,
lindan, endosulfan),
industrijske hemikalije: polihlorovani bifenili - PCBs i
heksahloro benzen HCB, polibromovani difenil etri

(PBDEs), heksabromobifenil (HBB) i perfluoroktan

sulfonat (PFOS) i srodne supstance,

nus-proizvodi industrijskih procesa i procesa

sagorijevanja (polihlorovani dibenzo-p-dioksini (dioksini) PCDDs, polihlorovani dibenzo-p-furani (furani) - PCDFs i
policiklini aromatini ugljovodonici - PAHs).

Perzistentni organski polutanti

Osobine:
Hidrofobnost/lipofilnost (vrlo slabo rastvorni u vodi, a
veoma dobro u mastima),
Polu ili laka isparljivost
otporni na fotolitiku, bioloku i hemijsku degradaciju
(perzistencija u ivotnoj sredini),
Dug period poluivota, t1/2
Mobilnost kroz atmosferu na velike udaljenosti (zbog
svojstva djelimine isparljivosti, a nalaze se u parnoj fazi ili se
adsorbuju na estice u atmosferi, mogu se nai i u regijama u
kojima nikada nisu bili korieni kao to je Antarktik),

- pojava bioakumulacije
Negativni zdravstveni efekti - poremeaj funkcije
reproduktivnog, endokrinog, nervnog i imunog
sistema; mutageni, teratogeni i kancerogeni efekti.

 to vie atoma hlora sadrava neki POPs, to je

on rezistentniji tokom vremena.
Mnogi od njih su blago isparljivi i nerastvorljivi. Ove
komponente se zato ne mogu direktno transportovati
u ivotnu sredinu.

Indirektni transport ukljuuje vezanje sa drugim

esticama i ulazak u lanac ishrane.
Jedna bitna karakteristika hemijskih osobina ovih jedinjenja je da
su topivi u mastima, i to im omoguava da mogu proi kroz
bioloke fosfolipidne membrane i bioakumilirati se u masnom
tkivu ivih organizama
Bioakumulacija - nakupljanje zagaujuih materija u
ivim organizmima neposrednom adsorpcijom (iz
vode, vazduha ili zemljita) ili putem
prehrambenih lanaca.
Biomagnifikacija - poveanje koncentracije materija
u organizmu kroz lanac ishrane (tendencija da
ivotinje na viem stepenu lanca ishrane sadre

BIOMAGNIFIKACIJA
U cilju unitavanja komaraca u blizini
jednog kalifornijskog jezera upotrebljen
je DDT.
Poslije tretmana, sadraj pesticida u
vodi iznosio je 0,02 ppm.
Poslije izvjesnog vremena:
u planktonima je utvrena
koncentracija DDT od 10 ppm,
u tkivima riba koje su se hranile ovim
planktonima 900 ppm,
kod riba grabljivica naeno je 2.700
ppm,
a u pticama koje su se hranile ovim
ribama 21.000 ppm.
Odnosno, sadraj DDT u tkivima
ptica koje nisu bile direktno izloene
delovanju pesticida, bilo je milion puta
vie nego u vodi i 10 puta vie nego u
organizmu ribe.

BIOMAGNIFIKACIJA DDT U
AKVATINOM EKOSISTEMU,
IZRAENA U ppm

Kretanje i redistribucija POPs hemikalija

na globalnom nivou
nakon isparavanja POPs se transportuju kroz
atmosferu dok ne stignu do predjela u kojima su
temperature nie, gdje se kondenzuju i postaju
manje mobilni
stepen njihovog prostiranja od mjesta gdje nastaju
pa do mjesta koje imaju nie temperature zavisi od
njihovog pritiska pare, lipofilnosti i stepena
degradacije
POPs e se kondenzovati u zemljitu, vodi i ivim
organizmima (odnos koncentracije POPs hemikalija
u vazduhu i njihove koncentracije u vrstoj fazi e
se smanjivati od podruja toplije klime ka
podrujima hladnije klime)

POP u
atmosferi

Gasovita faza

estina faza

Difuzija,
Suva i vlana depozicija
Reemisija isparavanje i
kondenzacija

Proces re-emisije POP

Atmosfera

Difuzija
Gasovita faza
Raspodela

Vlana
depozicija

Emisija

Suspendovana
faza

Suva
depozicija

Isparavanje - Kondenzacija

Vegetacija
Vodena
povrina
Zemljite

Izvori POPs
Prirodni: postoji nekoliko prirodnih POPs-ova (PAH-poari i
vulkani) ali veina ih je kreirana od strane ovjeka u ind.procesima.
Antropogeni: mnogi POPs-ovi se koriste (ili su bili
korieni) kao:

- pesticidi (u poljoprivredi, za zatitu drvene grae, te u

javnom zdravstvu (za suzbijanje malarije i tifusa),

- u industrijskim procesima (elektroindustriji i hemijskoj

industriji, dodaci mazivima i voskovima, usporivai
gorenja, u proizvodnji rastvaraa, polivinilhlorida,
farmaceutskih preparata, proizvodnja, primjena i odlaganje
ovih hemikalija;
- nus-proizvodi brojnih procesa proizvodnje organskih
materija; sagorijevanje organskih materija

Izvori POPs

Izloenost POPs
opta populacija: preko hrane (riba, meso, mlijeko i mlijeni
proizvodi); bioakumulacija, biomagnifikacija, lanac ishrane
profesionalna ekspozicija (npr. radnika koji su ukljueni u proces
upravljanja otpadom)
akcidentalna trovanja relativno visokim dozama ovih jedinjenja
(industrijske nesree i sl.)

tetni efekti POPs hemikalija na ljude

neuroloki poremeaji, poremeaji funkcije jetre i
reproduktivnog sistema, poremeaji u ponaanju,
poremeaji na nivou imunog i endokrinog sistema
karcinogeni efekat (kancer dojke)
utvrena veza izmeu nivoa POPs-ova u serumu krvi i
dijabetesa;

Studije koje su objavljene 2006.godine potvruju da osobe koje su

imale poveani nivo POPs-ova (DDT, dioksini, PCBs, i hlordana) u tijelu,
38 puta su bile rezistentnije na insulin nego osobe sa manjom
koncentracijom ovim POPs-ova u tijelu

plod u razvoju kao i bebe neposredno poslije roenja

naroito
su
osetljivi
na
ekspoziciju
POPs
hemikalijama (ova jedinjenja prolaze kroz placentu i
eliminiu se u procesu laktacije)

Policiklini aromatini ugljovodonici (PAH)

Policiklini aromatini ugljovodonici (PAH) su organska jedinjenja koja
se sastoje iskljuivo od ugljenika i vodonika rasporeena u dva
ili vie kondenzovana aromatina prstena.
PAH s dva ili tri aromatina prstena postojani su u gasovitoj
fazi, dok se PAH s vie aromatinih prstenova nalaze u vazduhu
uglavnom vezani na estice
Ima ih vie od 100 razliitih jedinjenja, a njih 16 je izdvojeno
kao najvaniji po uticaju na ivotnu sredinu, kao to su:
naftalen, antracen, piren, fenantren, benzeni i njegovi
derivati koji se dobijaju zamjenom jednog ili vie vodonikovih
atoma u benzenu drugim atomima ili grupama toulen
(metilbenzen CH3), etilbenzen (CH2CH3), ksilen, bifenil, terfenil,
itd.
Glavni izvor PAH u urbanim sredinama je saobraaj
(sagorijevanje goriva) 46-90% ukupnih PAH u ambijentalnom
vazduhu, a najznaajniji stacionarni izvori su toplane i
termoelektrane (naftu, gas i drvo), zatim proizvodni procesi u
industriji gvoa, elika, asfalta i katrana
Najpoznatiji je i najvie prouavan benzo[a]piren (BaP) koji se esto
koristi kao indikator za prisutnost PAU u hrani i vazduhu

 Mali broj PAH jedinjenja se koristi u proizvodnji

komercijalnih proizvoda:
naftalen upotrebljava se u proizvodnji plastike i
azo boja; naftalen se koristi kao surfaktant ili
disperzant i insekticid; a najpoznatija komercijalna
primjena naftalena je kao sredstvo protiv moljaca;
acenaften primjenjuje se u farmaceutskoj industriji,
kao i industriji boja, insekticida i plastike;
fluoren koristi se u proizvodnji boja i plastinih masa;
antracen upotrebljava se u proizvodnji boja i lakova i
kao sredstvo za zatitu drveta;
fenantren koristi se u proizvodnji pesticida;
piren upotrebljava se za proizvodnju boja....

Nastanak PAH-ova
prisutni su kako u ivim tako i u neivim
komponentama ekosistema.
nastaju pri nepotpunom sagorijevanju
organskih materija
Prirodni izvori: umski poari, vulkani, biljke, gljive
i bakterija.
Antropogeni izvori: nafta, procesi stvaranja
elektrine energije, grijanje domova, proizvodnja
koksa, a, katran, asfalt i rad motora sa
unutranjim sagorevanjem.
t1/2 vazduh od nekoliko minuta do jedne nedelje
Primjer: nastanak PAH-ova u hrani: to je vea
temparatura obrade hrane to je udio nastalih PAH-ova
vei. Veliki udio PAH-ova moe nastati i pri niim
temperaturama (100-150oC), ali u tom sluaju je
potreban dui vremenski period i tada nastaju uglavnom
alkilovani PAH-ovi. Najee prisutni PAH-ovi u hrani su
benzo[a]piren koji ima izraena karcinogena svojstva

PAH-ovi nastaju pirolizom otopljenih masnoa iz hrane

prilikom prenja mesa, ribe ili neke druge vrste hrane pri

Nafta i PAH-ovi
ulja (nafta) ukljuuju: sirovu
naftu,
rafinirane
benzinske
produkte (benzin ili dizel gorivo)
ili nus-produkte, brodsko gorivo,
uljne ostatke i naftu pomijeanu s
otpacima
sirova i rafinisana nafta su veoma
promjenljivog
sastava
i
fizikih
karakteristika i sastoje se od hiljadu
jedinjenja.
razliitih
Po hemijskom sastavu nafta je smjesa velikog
broja ugljovodonika, a moe sadrati i manje
koliine kiseonika (2%), sumpora (0.15-6%), i
azota (0.05-0.4%), asfaltno smolaste materije,
mineralne materije, kao i tragove metala.
Od ugljovodonika u sastavu nafte znaajni su:
alkani (propan, butan, heptan i oktan),

Rasprostranjenost PAH-ova u prirodi

Oni su jedni od najrasprostranjenijih organskih polutanata
nastaju izgaranjem goriva koja sadrze C (drvo, ugalj, dizel
goriva), cigare,masnoa
Zagaenje voda: usljed izlivanja nafte i izlivanja
industrijskih i komunalnih otpadnih voda; brzo
se
distribuiraju kroz hidrosferu i podlijeu biotransformaciji
Zagaenje vazduha: usljed nepotpunog sagorevanja
organskih materija i nastanka finog aerosola otpadnih
voda
Zagaenje zemljita: izlivanje nafte, umski poari,
aktivnost vulkana, prisustvo industrijskog i komunalnog
vrstog otpada u zemljitu i atmosferska depozicija.
Ugljovodonike pre svega degradiraju mikroorganizmi,
degradacija nastaje i fotooksidacijom, fotolizom i
hemijskom oksidacijom.

Polihlorovani bifenili-PCB
sintetska organska jedinjenja
karakteristine bifenilne
strukture sa vezanim atomima
hlora (1-10)
sa poveanjem broja atoma
hlora tee se razgrauju
Hemijska formula je PCBs is C12H10-xClx, gdje je x
1-10
=
Ima 209 (teoretski moguih) specifinih slinih
hemikalija ili njihovih kombinacija koje ulaze u
sastav PCBs, ali samo 130 ih je naeno u
komercijalnih PCBs smjesama
Laboratorijski su sintetisani 1866. godine, ali su prvi put
proizvedeni u industrijskim razmerama 1929. godine u
Monsanto hemijskoj industriji (SAD) pod komercijalnim nazivom
Askarel i od tada datira njihova industrijska upotreba.

Polihlorovani bifenili-PCB
Kao tehniki materijal, PCB poseduju niz korisnih
osobina, to je dovelo do veoma velike upotrebe proizvodnja izolacionih materijala (posebno
elektrinih izolatora), plastinih masa, boja, lakova,
maziva, ulja za hidrauline ureaje, pesticida, tamparskih
boja, raznih fluida za prenos toplote i drugih.
iroka primjena u razliitim oblastima industrije zbog
hemijske postojanosti, niskog napona pare, male
zapaljivosti, vodonepropusnosti i elektrine
provodljivosti.
pored svojih dobrih namena PCB karakterie i izuzetna
toksinost to ga svrstava u grupu izuzetno opasnih i tetnih
materija
1977. godine Amerika agencija za zatitu ivotne
sredine (EPA) izdala je Zakon o kontroli toksinih
supstanci ime je striktno ograniena proizvodnja,

Primjena PCB
Transformatori
Neonski kondenzatori
Elektrini motori sa tenim hlaenjem
Hidraulini sistemi
Elektromagneti
Vakuum pumpe
Mikrotalasne penice
Elektronska oprema
Ljepila
Aditivi u preparatima pesticida (smanjuju
isparljivost)
Ulaze u sastav boja za drvo, tekstil
Najvee koliine osloboene u ivotnu sredinu u periodu
1930.do kasnih 70-tih
Danas: ogranieno korienje

Izvori PCB u prirodi

Zabrana upotrebe PCB u
mnogim
zemljama nije dovela do
neposrednog
smanjenja njihovih koliina u
ivotnoj sredini, jer:
dalje se nastavilo sa
korienjem starih tipova
kondenzatora i drugih
elektrinih aparata.
velike koliine PCB emituju se
tokom poara-pri
nekontrolisanom sagorijevanju
otpada
spiranjem sa deponija i
prostora u blizini fabrika
difuziona emisija iz materijala
kao
Akumuliraju
se upremazi
ivotnoji sredini, zagaeno zemljite i
to su boje,
sediment
plastika i dalje predstavljaju znaajne izvore

Uticaj PCB na ivotnu sredinu

Jako ih je teko razgraditi i unititi
Uglavnom odlaze u hidrosferu
U atmosferi mogu se razgraditi hidroksi radikalom ili direktno
fotolizom(samo za PCBs koji su topivi u vodi)
Otpad koji sadri PCB ima sve karakteristike opasnog otpada u
koji se ubraja ne samo zbog svoje toksinosti, ve i kancerogenosti,
teratogenosti i mutagenosti, odnosno biohazardnih karakteristika.
Problem trajnog odlaganja - deponovanja
Kao najznaajniji izvori PCB navode se sljedee namirnice: riba,
koljke, meso, mlijeko, zbog visokog sadraja masti u kojima se PCB
kumuliraju
Do kontaminacije namirnica dolazi na tri naina:
preko lanaca ishrane (ribe, ivina, stoka),
migracijom iz ambalae,
direktnom kontaminacijom namirnica ili hrane za ivotinje u
sluaju industrijskih akcidenata.

Akcidentne situacije
1968. godine na ostrvu Yusho (Japan) otkrivena nepoznata bolest
Kanemi Yusho ili Yusho sindrom (15 000 oboljelih, preko 1000
umrlih)
uzrok korienje pirinanog ulja koje je sadralo toksine
koliine PCB
ulje je zagaeno tokom stajanja u bazenima presvuenim
plastificiranim materijalom na bazi PCB ili/i usljed prskanja cijevi
kapacitatora odakle je industrijsko ulje kapalo u pirina
posljedice su: oteenje vitalnih funkcija (CNS i vaskularni sistemi),
unutranji organi, koa, reproduktivne smetnje, pobaaji, roena deca
nisu ivela due od 4 meseca ili su roena sa defektima; glavobolje,
svrab, hlorakne, respiratorne smetnje

Viktor Yushchenko,
predsjednik

bivi ukrajinski

 zbog nepravilnog skladitenja otpadnih

materija iz Iskrine fabrike kondenzatora u
Semiu (Slovenija) polihlorovanim
bifenilima zatrovana voda, zemljite, ivotne
namirnice, ivotinje i ljudi (ove otrovne
materije su odloene u krake jame odakle
su dospjele u rijeku Kupu, koja zadovoljava 70
% potreba za vodom u Beloj Krajini)
1969. godine u Virdiniji trovanje usljed
korienja herbicida koji su rastvarani u ulju
iz starih transformatora (krave koje su pasle
travu u ovom podruju bile su zatrovane kao i
njihovo mlijeko)
kontaminirano riblje brano preko sistema za
zagrijavanje otrovale se ivotinje koje su ga
koristile
1999. godine NATO gaao transformatore u
nekoliko gradova Srbije (najvie u Kragujevcu i

PBDEs, HBB i PFOS

Polibromovani difenil etri (PBDEs), heksabromobifenil
(HBB) i perfluoroktan sulfonat (PFOS) spadaju u tzv. nove
hemikalije tokholmske konvencije, koje je Konferencija
stranaka dodala na popis 2009. godine.
Zbog male proizvodnje i ograniene upotrebe, veina materijala
koja sadravaju HBB su zbrinuti prije vie decenija
PBDEs se koriste od 1970.-ih, kao:
dodaci u usporavanju gorenja u irokom rasponu potroakih
proizvoda,
za tretman poliuretanskih (PUR) pjena koje su koriene u
transportnom sektoru (pjene za punjenje sjedita) i
domainstvima (pjene za punjenje madraca i tapaciranog
namjetaja),
pri izradi kuita elektrine i elektronske opreme (EEO),
naroito za CRT (katodne cijevi), te za kancelarijsku opremu
kao to su kopir maine i printeri.

Polibromovani difenil etri PBDEs

Perfluoroktan sulfonska kiselina (PFOS)

PFOS i srodne supstance navedene u tokholmskoj konvenciji
proizvode se due od 50 godina.
Zbog svojih jedinstvenih fizikih karakteristika
(vodonepropusnosti i otpornosti na mast) imali su iroku
primjenu u industrijama kao hemijski agens (kao to je npr.
elektrina industrija), u pripremi materijala (npr. tekstilna
industrija), te za protivpoarne pjene.
Tipino su korieni za povrinski tretman mnogih proizvoda, esti
su u ne-ljeplivim proizvodima, materijalima otpornim na fleke, kao i
garderobi za sve vremenske uslove
PFOS i njeni derivati mogu biti osloboeni u ivotnu sredinu iz
procesa proizvodnje i tokom industrijskog i potroakog korienja,
kao i pri odlaganju ovih hemikalija, poluproizvoda i proizvoda.
Nasuprot ostalim POPs hemikalijama, PFOS hemikalije se vezuju za
proteine krvi i jetre
Meutim, i ove hemikalije imaju sposobnost prenoenja na velike
udalenosti i ispunjavaju kriterijume za hroninu toksinost po lude i
ostali ivi svijet.

Efekat na zdravlje

LjUDI
Osip
Osteenje jetre
Neregularne menstrualne
cikluse
Glavobolja
Kancer
Promjene na koi itd.
Hronini bronhitis
Spazam miia
Obezbojavanje koe i
noktiju itd.

IVOTINJA
Anemija
Problemi saTiroidom
Stomane tegobe
Imuni sistem itd.

PCDD i PCDF
polihlorovani dibenzo-p-dioksini i
polihlorovani dibenzo-furani
Dioksini i furani razlikuju se meusobno samo po
prisutnosti ili odsutnosti molekule kisika u svojoj
strukturi
uobiajeno se pod zajednikim pojmom DIOKSINI
podrazumijevaju obe grupe materija.

Nastanak PCDD I PCDF

Dioksini i furani nastaju kao nus-produkti pri brojnim hemijskim
procesima proizvodnje hlorovanih aromatinih jedinjenja
Ne nastaju u prirodi niti se proizvode u industriji,
formiraju se u tragovima kao sporedni produkt u
industrijskim procesima, te sagorijevanja svih organskih
jedinjenja u prisustvu hlora ili njegovih jedinjenja
Glavni izvori dioksina su sljedei procesi:
procesi sagorijevanja (posebno otpada medicinski, PVC i dr. - incineratori

za spaljivanje otpada predstavljaju glavni izvor PCDD i PCDF),

proizvodnja PCB-a
procesi izbjeljivanja i hlorovanja,
proizvodnje razliitih drugih hemijskih materija (pesticidi na bazi hrornih
jedinjenja i dr.)
Neeljeni efekti kod ljudi: imunoloki poremeaji enzima i hlorakne, poveanje
uroenih defekata i broja mrtvoroene djece, kancerogeno djelovanje, itd.

Izvori izloenosti za optu populaciju

(PCB, PCDD I PCDF)
Naeni su u otpadnom materijalu industrije papira, pri proizvodnji
magnezijuma, u gasovima koji se stvaraju sagorijevanjem otpadnog
organskog materijala (otpad, krematorijum)
Profesionalna izloenost (hemijska industrija, industrija hartije,
primjena herbicida, akcidentne situacije pri poarima)
IZVORI
Unitavanje otpadnog materijala

vrst komunalni otpad; Medicinski

otpad; Opasan otpad; kanalizacioni mulj

Industrija elika

eliane

Postrojenja za reciklau

Reciklaa metala (ne gvoa) (topljenje,

livenje Al, Al, Cu, Pb, Zn, Sn)

Proizvodnja energije

Fosilna goriva, drvo, zemni gas

Saobraaj

Automobili

Grijanje stanova

Ugalj, Grijanje stanova: nafta, gas, drvo

Nezgode i incidentne situacije

Erupcije vulkana, umski poari, gradski

poari, sagorevanje PCB ulja

Efekti PCB, PCDD i PCDF

poslednjih 10 godina veliki napredak u saznanjima o
efektima ove 3 grupe sline po strukturi i toksinosti;
vazduh je veoma vaan medij za transport PCDD/PCDF
za vodene organizme 3 potencijalna rezervoara PCDD i
PCDF su voda, sediment i hrana
Na ove efekte su posebno osetljive vrste vodenog lanca
ishrane poput foke, delfini, polarni medved i ribe hladnih
voda koje su izloene visokoj ekspozicije usled
biomagnifikacije.

efekti na ekosisteme se mogu dugo zadrati obzirom

na perzistentnost ovih jedinjenja.
Akcidenti: eksplozija reaktora za sintezu
herbicida u Savezu (Italija) 1976. godine; fabrika
je zatvorena i zabetonirana, dio okolnog stanovnitva
iseljen, stanovnici se i dalje prate (TCDD i do 56 ng/g
masnog tkiva, dok je prosjek u optoj populaciji 126-456
pg/g)

AGENT ORANGE
Vijetnamski rat, 1961 1971.
herbicid, defolijant zagaen dioksinom (defolijanti pesticidi namijenjeni za izazivanje prijevremenog
opadanja lia pre berbe, odnosno etve)
izazvao bolesti titne lijezde, rak i mutacije kod
Vijetnamaca i USA vojnika

Helikopter amerike vojske pre Agent

Orange preko Vietnamske poljopriv. povrine Mapa lokacija tretiranih herbicidima
u junom Vijetnamu 1965-1971.
godine

Posljedice:
hlorakne,
deformiteti kod
djece (roene
godinama nakon
rata), kancerogeni
efekti i dr.

Stokholmska konvencija
Status

17. maja 2004. godine stupila na

snagu u trenutku kada je 50
zemalja sveta ratifikovalo ovu
konvenciju
Bosna i Hercegovina je
potpisala konvenciju
2001.godine
Ratifikovana u BiH:
Cilj
30.03.2010.godine
ograniiti ili zabraniti proizvodnju, upotrebu, emisiju
ili uvoz
i izvoz POPs hemikalija (postojani organski polutanti)
radi zatite zdravlja ljudi i ivotne sredine
HEMIKALIJE OBUHVAENE KONVENCIJOM: Konvencija
trenutno obuhvata 22 hemikalije(pesticide,
industrijske proizvode i sporedne produkte).

Obaveze Bosne i Hercegovine prema

konvenciji
BiH se obavezuje da indentifikuje kontaminirane
lokacije/podruja i da sprovede mjere obnavljanja
(remedijaciju) na okolinski prihvatljiv nain (lan.6)
BiH se obavezuje da izradi Nacionalni
implementacioni plan (lan .7)
BiH ima pravo da predloi novu hemikaliju za
uvrtavanje na liste Aneksa A, B ili C. (lan. 8)
BiH ima obavezu da podri ili poduzme korake u
cilju istraivanja o POPs-ima (lan.11)
BiH ima obavezu da finansijski podri sve aktivnosti
u zemlji koji se tiu tokholmske konvencije (lan .
13)

 BiH se obavezuje da izradi Strategiju za identifikaciju

zaliha hemikalija sa liste aneksa A i B konvencije (lan. 6)
BiH se obavezuje da upravlja zalihama na bezbjedan i
efikasan nain koji je prihvatljiv za okolinu (lan. 6)
BiH se obavezuje da preduzme odgovarajue mjere u cilju
bezbjednog i nepovratnog unitavanja ili transformiranja
POPs-ova ili bezbjednog odlaganja POPs-a na nain
koji je bezbjedan za okolinu, onda kada unitavanje
/razgradnja nije povoljna po okolinu (lan.6)
BiH se obavezuje da POPs nee odlagati na nain koji
omoguava ponovno koritenje, reciklau, obnavljanje,
direktnu ili alternativnu upotrebu (lan.6)

Usaglaavanje nacionalnog
zakonodavstva
Nacionalno zakonodavstvo se mora usaglasiti
sa konvencijom i to kroz sve zakone koji imaju
veze sa POPs-ima.
Moraju se propisati norme za emisiju i imisije,
odnosno odgovarajue metode kojima se to moe
odrediti.
Ovo se odnosi prvenstveno na zakone kojima se
reguliu pitanja upravljanja hemikalijama,
sredstvima za zatitu bilja, kvaliteta hrane,
otpada, vazduha i drugo.
NIP, zasnovan na inventuri POPs-a, omoguie
donoenje stratekih odluka za identifikaciju
prioritetnih aktivnosti i kreiranja nove politike,
koja e Bosni i Hercegovini omoguiti
implementaciju tokholmske konvencije o

Izvoz otpada sa PCB iz Bosne i Hercegovine

u skladu sa Bazelskom konvencijom
2003. otpad sa PCB (Transformatori, kondenzatori,
ulja sa PCB-om, otpad sa PCB-om) kompanije
JPElektroprivreda BiH i iz Republike Srpske je
transportovan na finalno unitenje inceneraciju, u
Lion, Francuska (19.355,00 kg)
2006. otpad sa PCB (Transformatori, kondenzatori,
ulja sa PCB-om, otpad sa PCB-om) kompanije JP
Elektroprivreda BiH; Volkswagen, Skenderija,
Bosanka, Unis-UTL i Mittal Steel Zenica
transportovan je na finalno unitenje inceneraciju,
u Lion, Francuska (182.390,00 kg)