BUKTI

PENEMUAN
BAHASA MELAYU
KLASIK

Penggantian Bahasa Melayu Kuno oleh Bahasa

Melayu Klasik dikaitkan dengan pengaruh agama
Islam yang semakin mantap di Asia Tenggara pada
abad ke-13.
Terdapat beberapa bahan bukti yang menunjukkan
penggunaan Bahasa Melayu
ialah :

klasik. Antaranya

BATU BERSURAT

BATU BERSURAT DI PAGAR

RUYUNG, MINANGKABAU
(1356)

Ditulis dalam huruf India yang mengandungi prosa Melayu

kuno dan beberapa baris sajak Sanskrit.

Bahasanya berbeza sedikit daripada bahasa batu bersurat

abad ke-7.

BATU BERSURAT DI KUALA

BERANG, TERENGGANU (13031387)

Ditemukan oleh Saiyed Hussein Ghulam al-Bukhari semasa beliau

bersama-sama Tunku Abdul Kadir bin Engku Besar Paduka Raja yang tiba
di Kampung Buluh, Kuala Berang pada tahun 1902 .

Ditulis dalam tulisan Jawi. Hal ini membuktikan tulisan Arab telah
digunakan dalam bahasa Melayu ketika itu.

BATU BERSURAT DI MINYE

TUJUH, ACHEH (1380)

Tulisan pada batu tersebut ialah tulisan India (Kawi) dan

Arab,tetapi bahasa yang digunakan ialah bahasa Melayu

Buat pertama kalinya terdapat penggunaan kata-kata Arab

seperti kalimat nabi, Allah dan rahmat.

Yang berikut merupakan transliterasi dan terjemahan

Batu Bersurat Minye Tujuh yang dilakukan oleh
Hooykaas (Hashim Musa, 2003:43-45) :

Ketiga-tiga batu bersurat ini merupakan bukti

catatan terakhir perkembangan bahasa Melayu
kerana selepas abad ke-14, muncul hasil
kesusasteraan Melayu dalam bentuk tulisan.

HUKUM KANUN

Hukum Kanun Melaka ini pada asalnya sebuah undang-undang

yang tidak bertulis.
Undang-undang ini diwujudkan bertujuan untuk melindungi
kerajaan, rakyat dan negeri Melaka.
Hukum Kanun ini mula ditulis semasa zaman pemerintahan
Sultan Mahmud Shah (1489-1511 M).
Sebelum itu, undang-undang ini terlebih dahulu telah
dilaksanakan semasa pemerintahan Sultan Muzaffar Shah yang
telah memerintah Melaka pada tahun 1446 hingga 1456 M.

Oleh sebab itulah, undang-undang ini hanya dianggap

wujud selepas tahun 1489 M (Anas Haji Ahmad,
1982:180).
Hukum Kanun atau undang-undang ini wujud kesan
pengaruh agama Islam yang ada pada ketika itu.
Dalam hal ini, hampir semua undang-undang atau
peraturan yang terdapat di dalam Hukum Kanun ini
adalah berdasarkan kepada undang-undang Islam.

 Menurut

Hashim Awang ,dalam sastera

perundangan terdapat beberapa karya

penting :
1)

Undang-undang Melaka

2)

Undang-undang Laut Melaka

3)

Undang-undang Pahang

4)

Undang-undang Sembilan Puluh Sembilan

SURAT AWAL

Misi Portugis menegakkan Kristian dan mengagungkan

bahasa mereka

Kedatangan Belanda dan Inggeris pula berorientasi

penjajahan politik dan kebudayaan

Walaupun kolonial Barat memerintah , Bahasa Melayu

tetap menjadi bahasa perantaraan dan bahasa
pemerintah .

Penggunaan bahasa Melayu dalam surat menyurat

antara raja-raja di kepulauan Melayu dengan
pedagang-pedagang Eropah, misalnya:
a) Tahun 1521 - Surat Sultan Ternate kepada Raja Portugal
a) Tahun 1601 - Surat Sultan Aceh kepada Kapitan Inggeris
James Lancester
b) Tahun 1602 Surat izin dagang sultan Aceh kepada Ratu
Elizabeth
c)Tahun 1602 Surat Sultan Alauddin Shah Aceh kepada
Harry Middleton
d) Tahun 1612 Surat Sultan Aceh kepada King James raja
Inggeris

ANTARA SURAT AWAL YANG MENITIPKAN

UNSUR SEJARAH BERKAITAN PENGGUNAAN
BAHASA MELAYU SEBAGI BUKTI IALAH :

Pigafetta (seorang ketua kelasi) menyusun draf awal berupa kata

Itali-Melayu(1521 Masihi),sewaktu berlabuh di Tidore, Maluku, dan
Ternate.

Surat Perjanjian jual beli antara syahbandar Tun Jawa dengan

kapten kapal Belanda(1600 Masihi)

Raja Acheh menggunakan bahasa melayu dalam surat perjanjian

dan kebenaran berniaga kepada Sir James Lancaster(1601 Masihi)

Surat daripada Sultan Alauddin Shah kepada Harry

Middleton(1602 Masihi)

Surat daripada Sultan Alauddin Shah kepada King James 1(1612

Masihi )

Raja Maluku (abad ke-16) menulis surat kepada raja Portugis

menggunakan bahasa Melayu

Saint Francies Xavier (abad ke -16) yang menentang Islam di

Kepulauan Maluku telah menulis draf-draf tentang kepercayaan
Kristian dalam bahasa Melayu semata-mata untuk menarik pengaruh
Katholik Kristian.
Surat-surat ini membuktikan walaupun pengaruh Eropah telah
bertapak di kepulauan Melayu, namun raja-raja tempatan masih
menggunakan bahasa Melayu untuk urusan dagang dan pentadbiran.

NASKAH SASTERA
KLASIK

Naskhah sastera klasik banyak terhasil, dengan pelbagai jenis

tema dan karya ,sama ada dalam bentuk prosa atau puisi.
Hikayat Hang Tuah lahir sesudah Masyarakat Melayu
memeluk Islam dan tergolong dalam jenis sastera epik bersifat
tempatan.
Hikayat Muhamad Ali Hanafiah dan Hikayat Amir Hamzah.
Pengarang Sejarah Melayu pertama (tokoh sastera istana
Melaka) menyiapkan sejarahnaya pada tahun 1535 selepas
jatuhnya Melaka ke tangan Portugis.

Sejarah Melayu,Hikayat Raja-raja Pasai,Hikayat

Merong Mahawangsa ,Hikayat Acheh, Salasilah
Melayu dan Tuhfat al-Nafis. Naskhah ini menceritakan
jurai keturunan raja Melaka kesultanan Melayu
Sastera Klasik hasil karya Raja Ali Haji. Antaranya
termasuklah Salalsilah Melayu Bugis,Tuhfat alNafis,dan Gurindam Dua Belas

Jenis keagamaan antaranya :

Hikayat Nur Muhamad,Hikayat Mukjizat Nabi,Hikayat Nabi

Bercukur,dan Hikayat Nabi Bercukur

Cerita tentang sahabat pula :

Hikayat Abu Bakar,Hikayat Amirul Mukminin Umar,Hikayat

Raja Handak dan Hikayat Taman al- Dari.

Antara ciri bahasa Melayu Klasik ialah :

Ayat yang panjang dan berbelit-belit

Banyak ayat pasif

Menggunakan bahasa istana

Kosa kata klasik seperti ratna mutu manikam, edan kesmaran

(mabuk asmara), sahaya, masyghul dan sebagainya

Banyak menggunakan kata pangkal ayat atau perdu perkataan

seperti sebermula, alkisah, hatta, adapun dan sebagainya

FUNGSI BAHASA MELAYU KLASIK

TERBAHAGI KEPADA 5 IAITU :
LINGUA FRANCA

Pengaruh Hindu di Kepulauan Melayu

bermula sejak zaman

prasejarah melalui pelayaran dan perdagangan dan menjadi platform

kepada kelahiran bahasa Melayu Klasik.

Bahasa Melayu Klasik tetap menjadi bahasa pelabuhan pada

zaman pemerintahan Melayu Melaka.

Mengalami evolusi pertama Menerima pengaruh Bahasa Sanskrit .

2 Bahasa Pentadbiran
a)

-Sebelum kedatangan kolonial barat,kerajaan melayu

tradisional menggunakan bahasa Melayu klasik.
-Pada era pascapenjajahan juga bahasa Melayu
menjadi wahana pentadbiran

b)

Boleh dilihat melalui susur galur kesultanan

Melayu Melaka yang mendaulatkan penggunaan
bahasa peribumi dalam hubungannya dengan
komuniti luar

c) Menerima kosa kata luar terutamanya setelah

menerima pengaruh Islam

Beberapa contoh kosa kata dari arab diguna pakai dalam

konteks pentadbiran :

mufti,imam,hormat,hukum,hakim,mahkamah,mansuh,

Tertib,wakaf,wilayah,zalim,ilmu,falak,fasal,sejarah,takwim,ta
bib,ahli,hisab, dan lain-lain .

3 Bahasa Ilmu(Agama)

Tamadun India di kepulauan Melayu dikatakan agama Hindu

adalah agam kaum bangsawan

Bahasa Sanskrit menjadi bahasa agama,bahasa atasan,dan

bahasa kebudayaan(penyataan seni sastera)

Peranannya sebagai bahasa ilmu dan menyebarkan

agama.

Berlaku di rumah-rumah tuk guru surau,balai dan masjid

Sistem pendidikan pondok telah berkembang di alam

Melayu seperti di Acheh dan Pattani,diikuti di Terengganu
diasakan oleh Syeikh Abd Malik bin Abdullah(1700) di
Pulau Manis.Turut berkembang di Kuala Berang dan
Besut

4 Bahasa Undang-undang
Bukan sahaja ajaran agam Islam diutamakan
tetapi perundangan dalam kebudayaan dan
resam masyarakat

Pemakaian tulisan jawi menjadi pemangkin

dalam pelaksanaan undang-undang seperti
yang terdapat dalam buku Hukum Kanun

5 Bahasa Persuratan
a)

Bahasa Melayu klasik sebagai bahasa persuratan

diorientasikan oleh cendekiawan Islam.

b) Antara ulama Islam yang telah menaghasilkan

karya berhubung panduan pemerintahan ataupun
terjemahan termasuklah ::

i.

Taj al-Salatin (1603 Masihi) oleh Bukahari al-Jauhari

ii.

Bustain al-Salatin(1644 Masihi) oleh Nuruddin Al-Rawimi

iii.

Kitab Sulalat al-Salatin (1612 Masihi) oleh Tun Sri Lanang

iv.

Safinat al-Hukkan oleh Syeikh Jalaludin al-Tursani

c) Di Terengganu,selepas 400 tahun pengisytiharan

batu bersurat,muncullah tokoh persuratan seperti
Syeikh Abd Malik bin Abdullah
( terjemahan hikam Melayu ;1700an)
d) Skrip jawi terawal ditulis pada kertas ialah dua
pucuk surat Sultan Ternate yg ditujukan jepada
Raja Porugal pada tahun 1521 Masihi dan 1522 Masihi

e) Teks jawi tertua ialah Aqaid al-Nasafi bertarikh

1590 Masihi (988 Hijrah) mengandungi 43
halaman dengan lima baris Arab,Lima baris
terjemahan dalam bahasa Melayu setiap muka
surat
f) Sebuah hasil berbentuk manuskrip,iaitu Hikayat
Bayan Andina,ynag dikarang pada tahun 1600
Masihi

g) Awal abad ke-20,lahir pula tokoh penulis seperti

Tengku Ampuan Marian binti Tengku Wook
Khazaki dalam bentuk catatan sejarah,syair dan
ingatan

Sekian terima
kasih.