Teorija firme i

korporacije

glava
Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

Ravni posmatranja
1.STATUS pravne forme i upravljanje
2.RAZVOJ PRAVNIH FORMI U SRBIJI
3.FUNKCIONISANJE
3.1. Bilans
3.2. Finansijski pokazatelji
4. POLITEKONOMSKA ANALIZA

Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

I. STATUS (VLASNIKE FORME I
UPRAVLJANJE)
Preduzee je poslovni entitet koji racionalno upravljajui
imovinom i trokovima proizvodi robe i usluge u
cilju maksimiziranja profita.
Forme:
A. Drutva lica
1. Inokosno preduzee
2. Ortakluk
3. Komanditno drutvo
Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

1. Inokosno preduzee
Prednosti:
- Imovinska kontrola
- Neograniena odgovornost za dugove
- Tekoe irenja
Nedostaci:
- Nedostatak kapitala
- Nedostatak znanja
- Rastui trokovi administriranja
- Tekoe steaja
Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

2. Ortakluk UPRAVLJAJU VLASNICI KOJI SU ZAPOSLENI
U DRUTVU
Prednosti:
- Vie lica
- Neograniena solidarna odgovornost
- Delatnost oblast usluga (advokati, revizori)
- Jednostruko oporezivanje
Nedostaci:
- Tekoe sporazumevanja
- Neograniena odgovornost za dugove
- Pravna sloenost odnosa
- Smru lanova prestaje firma sa postojanjem

Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

3. Komanditno drutvo nastaje ugovorom izmeu
najmanje 2 pravna ili fizika lica.
Ima dve kategorije lanova:
- Komplementar prema treim licima
odgovara celokupnom svojom imovinom
neogranieno.
- Komanditor prema treim licima odgovara
ogranieno, samo svojim ulogom u preduzee.
Komanditor ne upravlja preduzeem ve to ini
komplementar.
Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

B. Drutva kapitala (osnivai su odgovorni za obaveze do iznosa

uloga ili vrednosti akcija):

1. Drutvo sa ogranienom odgovornou (DOO) preduzee
koje formira jedno ili vie lica sa jednakim ili razliitim
udelima u kapitalu.
2. Korporacija, odnosno akcionarsko drutvo (AD) osnivai su
odgovorni za polosvanje drutva do iznosa uloenog kapitala.
Prvo AD je Istono-indijska korporacija osnovana 1660.
godine.
Oblici AD:
Zatvorena AD (nejavna drutva) privatne emisije akcija
Otvorena AD (javna drutva) javna emisija akcija
Kotirana AD drutva ija se vrednost utvruje preko berze

Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

Karakteristike AD:
- Dinovska preduzea.
- Gigantizam.
Prednosti AD:
- Lakoa irenja kapitala.
- Ograniena odgovornost samo ulogom.
- Menadersko upravljanje.
- Neogranieno trajanje.
- Neraspodeljeni profiti.
Nedostaci AD:
- Rizik sukoba interesa menadera i vlasnika.
- Neraspodeljeni profiti.
Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

UPRAVLJANJE KORPORACIJOM
a.Jednodomni sistemi:
- Skuptina akcionara
- Odbor direktora (izvrni, neizvrni i
nezavisni)
- Komisije: za imenovanja, za nagraivanja,
interna revizija

Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

b. Dvodomni sistem:
-

Skuptina

Nadzorni odbor

Odbor direktora (izvrni, neizvrni i nezavisni)

Izvrni direktori zaposleni u drutvu i vodi poslove drutva.

Neizvrni direktori nisu zaposleni u drutvu, vode poslove drutva uz
nadoknadu .
Nezavisni nisu zaposleni u drutvu, nemaju vlasniki udeo u drutvu i vode
poslove drutva uz naknadu.

Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

II. Razvoj pravnih formi preduzea u Srbiji
Pravna forma:
a. Dravna preduzea -1945-1952
b. Samoupravna preduzea 1952 1976
c. Osnovne organizacije udruenog rada (OOUR, SOUR) 1976- 1988.
d. Zakon o preduzeima 1988.
e. Zakon o privrednim drutvima 2004.
f. Novi zakon o privrednim drutvima 2010.
Oblik svojine i regulacija delatnosti:
a. Komercijalna preduzea
b. Javna preduzea

Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

III. POSLOVANJE, BILANS I POKAZATELJI
Tok proizvodnje:

Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

Bilans stanja bilans imovine pokazuje odnose izmeu imovine i obaveza.
Neto imovina preduzea = Vrednost aktive Vrednost obaveza
Bilans uspeha pokazuje finansijske tokove prihoda i rashoda u toku jedne
godine.
Dobit = Ukupni prihod Ukupni rashodi
Raunovodstveni profit = Prihodi Eksplicitni trokovi
Ekonomski profit = Prihodi (Eksplicitni + Implicitni trokovi)
EBITDA = Prihodi Trokovi (izuzev kamata, porezi, deprecijacija, dividende)
EBIT = Operativni dohodak Operativni trokovi + Neoperativni dohoci
Likvidnost sposobnost preduzea da izmiruje svoje obaveze o roku dospea
Solventnost karakteristika preduzea da sve svoje obaveze moe izmiriti iz
sopstvene imovine

Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

Finansiranje i raspored rezultata:
Oblici finansiranja:
- Prodaja akcija i obveznica.
- Zaduivanje kod banaka.
- Reinvestiranje dela ostvarenog profita.

Copyright 2004 South-Western

BILANS STANJA
AKTIVA (imovina)

PASIVA (izvori)

Osnovna sredstva:

Neto imovina - sopstveni kapital

Zemlja i zgrade

Akcije obine

Maine i ureaji

Akcije - povlaene

Nematerijalna ulaganja

Rezerve (zakonske,statutarne)
Nerasporeena dobit

Osnovni
kapital

Ulozi u druga preduzea

Obrtna sredstva:

Pozajmljeni kapital

Zalihe

Krediti
Obveznice

Potraivanja od kupaca
Depoziti i plasmani

Tekue obaveze

Gotov novac

Dugovanja dobavljaima

Vanposlovna aktiva

Vanposlovna pasiva

Ukupna imovina

Obaveze i neto kapital

Copyright 2004 South-Western

BILANS USPEHA
PRIHODI

RASHODI

1. Prihodi od prodaje roba i usluga

1. Poslovni rashodi

Zemlja

Materijalni trokovi

Inostranstvo

Amortizacija
Plate

2. Prihodi od prodaje industrijske svojine

Zalihe
Porezi

3. Dotacije i subvencije
2. Rashodi finansiranja
4. Prihodi od finansiranja

Kamate

5. Vanredni prihodi

3. Pokloni i donacije
4. Kupovina licenci i patenata
5. Vanredni rashodi
6. Dobitak i dividende

Ukupan prihod

Ukupni rashodi i dobit

Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

Finansijski pokazatelji:
Finansijski izvetaj:
- Bilans stanja.
- Bilans uspeha.
- Bilans novanih tokova cash flow.
Biznis:
- Upravljanje poslovanjem.
- Upravljanje imovinom.
- Upravljanje likvidnou.
- Upravljanje rizicima.
Tekua imovina + fiksna imovina = tekue obaveze +
dugorone obaveze + vlasniki kapital (equity)
Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

1.
-

Pokazatelji profitabilnosti:
Bruto profit u odnosu na prihod.
Neto profit u odnosi na prihod.
Povraaj u odnosu na investicije.
Povraaj u odnosu na osnovni kapital
(equity).
Ukupan profit u odnosu na ukupan dug.

Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

2. Pokazatelji finansijske aktivnosti
- Brzina naplate potraivanja.
- Brzina isplate poveriocima.
- Obrt zaliha gotovih proizvoda.
- Obrt zaliha sirovina.
- Obrt aktive i ukupna prodaja / ukupna aktiva.

Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

3. Pokazatelji finansijske likvidnosti
- Pokazatelj tekue likvidnosti current ratio.
- Pokazatelj raspoloivosti obrtnog kapitala.
4. Pokazatelji dugorone finansijske stabilnosti
- Izloenost spoljnjem zaduivanju.
- Odnos sopstvenog i pozajmljenog kapitala.
- Pokrivenost sopstvenih sredstava sopstvenim
kapitalom.
- Profit u odnosu na kamatu.
Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

5. Pokazatelji kratkoronog finansiranja
- Pokazatelj kratkoronog zaduivanja u odnosu
na tekuu aktivu.
- Pokazatelj kratkoronog zaduivanja u odnosu
na obrtni kapital.

Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

IV. POLITEKONOMSKA ANALIZA
FUNKCIONISANJA KRUPNIH KORPORACIJA

KORPORACIJA fenomen globalizacije

(ekonomski i drutveni aspekti)
KORPORACIJA dinovsko preduzee
konglomeratskog tipa moderna simbioza
industrijskog i novanog kapitala
nadnacionalnog karaktera.
Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

1. Kvantitativna dimenzija:
- Ogromna veliina.
- Udeo u proizvodnji.
- Udeo u profitu.
- Udeo u izvozu.
- Industrijskoj aktivi.
- Vei prihodi od dravnog budeta.
Najvee korporacije GM; ITT; Ford; Ekson; Teksako; Folsvagen;
Microsoft, IBM, Coca Cola, Pepsi...
Osobine korporacija
- Koncentracija i diversifikacija.
- Internacionalizacija.
- Koncentracija istraivanja.
- Centri profita.
Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

2. Kvalitativna dimenzija:
- Odvajanje kapital svojine (akcionari) od kapital
funkcije (menaderi) akcionarsko drutvo.
- Veliki deo stanovnitva su akcionari narodni
kapitalizam.
- Kontrolni paket akcija u rukama najbogatijeg
dela drutva.
- Socijalna struktura sitnih akcionara (srednji
sloj).
- Poreska politika i akcije.
Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

3. Ustanove na finansijskom tritu:
-

Penzioni fondovi: institucionalni investitori.

Osiguravajua drutva.
Uzajamni fondovi.
Revizori.
Berzanska pravila.
Brokerske kue.

Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

4. MENADERSKA REVOLUCIJA
(politekonomska analiza)
- Kapital svojina akcionari.
- Kapital funkcija menaderi.
Kljuni problem odnos principal-agent
Nunost:
4.1. Tehnoloki i upravljaki zahtevi
- Specijalizacija znanja.
- Hijerarhija.
- Tehnokratski sloj.
Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

4.2. Osnova moi
- Neraspodeljeni profiti.
- Spoljna kontrola slabi.
- Drava i korporacijski establiment.
- Samofinansiranje i rast.
- Korporacije i banke
- Korporacije i drava

Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

4.3. Socijalne posledice
- Negiranje privatne svojine.
- Inkorporisanje.
4.4. Ciljevi i motivi menadera
Novi model umesto profita motiv je:
- Maksimiziranje rasta.
- Poveanje uea na tritu.
- Stabilnost.
- Zadovoljavajui profiti.
Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

4.5. Teorijska objanjenja dometi
menaderske revolucije
A. Berl i Mins
- Razdvajanje kapital funkcije i svojine.
- Drutvene korporacije korporacije koje
brinu o drutvu kao celini.
- Motivi korporacija nisu samo profiti odgovornost korporacija.
Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

B. Galbrajt: Stabilnost i rast
Koncentrini krugovi uticaja
- Najvii funkcioneri.
- Uprava.
- Obini akcionari.
Cilj dugoroni profiti
Menaderi i plate
- Ulaganje u obrazovanje.
- Fondacije.
- Drutveni uticaj.
Copyright 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije

4.6. Samofinansiranje i raspodela moi
- Akcionara.
- Banaka.
- Menadera.
4.7. Strategijsko planiranje i oblikovanje sistema
vrednosti
- Ruenje mita o suverenitetu potroaa.
- Strategijski uticaj na tranju.
- Uticaj na eksterno okruenje.
- Kljuni uticaj na sistem vrednosti.
Copyright 2004 South-Western