KOSO PROJECIRNJE

SLOBODNA PARALELNA PROJEKCIJA

Pojam slobodne paralelne projekcije, pojam uslovnog crtea

Kada proucavamo geometrijske figure mi se pomazemo crteima tih

figura. Da bi crte odgovorio svojoj namjeni, on mora zadovoljavati
sljedede uslove:
1. Crte mora biti geometrijski taan, a on e biti takav ako su na
njemu ouvane one osobine geometrijske figure koje se ne mijenjaju pri
paralelnom projiciranju (na primjer, paralelnost pravih i djelini omjer tri
take). Krae kaemo da crte mora biti projekcioni.
2. Crte mora biti uigledan, tako da u nama izaziva vjernu misaonu
predstavu geometrijske figure.
3. Crte mora biti lagan za izvoenje i ne smije se izvoditi pomou
nekih specijalnih metoda nacrtne geometrije.
Slika 13 predstavlja nam pravilni tetraedar i zadovoljava navedene
uslove. Sto se tide odnosa izmedu pravilnog tetraedra ABCD i njegovog
crteza ABCD, istaknimo sljedeca cetiri bitna momenta.

Slika 13 predstavlja nam pravilni

tetraedar i zadovoljava navedene
uslove. to se tie odnosa izmeu
pravilnog
tetraedra
ABCD
i
njegovog
crtea
ABCD,
istaknimo
sljedea etiri bitna momenta.
a) Pri izvodenju crtea mi uopte
ne zadajemo pravac projiciranja,
niti o njemu vodimo direktno
racuna.
b) Nas ne interesuje poloaj
tetraedra u prostoru.

c) Odnos izmedu veliine tetraedra

i veliine njegovog crtea nije nam
vaan. To znaci da nam slika 13
predstavlja pravilne tetraedre svih
veliina.
d) Bitno je da smo sigurni da u prostoru (nije vano gdje) postoji
takav poloaj pravilnog tetraedra
ABCD, i takav pravac s, da slika
13 znaci projekciju toga tetraedra u
pravcu s.
Projekciju, odnosno crte neke
geom trijske figure koji zadovoljava
uslove od a) do c) zovemo
slobodnom
paralelnom
projekcijom, odnosno slobodnim
crteom.

c) Odnos izmedu veliine tetraedra

i veliine njegovog crtea nije nam
vaan. To znaci da nam slika 13
predstavlja pravilne tetraedre svih
veliina.
d) Bitno je da smo sigurni da u prostoru (nije vano gdje) postoji
takav poloaj pravilnog tetraedra
ABCD, i takav pravac s, da slika
13 znaci projekciju toga tetraedra u
pravcu s.
Projekciju, odnosno crte neke
geom trijske figure koji zadovoljava
uslove od a) do c) zovemo
slobodnom
paralelnom
projekcijom, odnosno slobodnim
crteom.

Definicija 1. Slobodna paralelna projekcija, odnosno slobodni

geometrijski crte neke geometrijske figure je takav crte kod
koga se ne veemo za neki odreeni pravac projiciranja, niti za
odreeni poloaj i veliinu figure, ali na kome su ouvane one
osobine figure koje se ne mijenjaju paralelnim proejiciranjem.
Definicija 2. Uslovni crte je takav crte koji sam po sebi ne
odreuje oblik (i veliinu) geometrijske figure, pa mi po uslovu
traimo da nam crte predstavlja figure odreenog oblika (i
veliine).

Slobodna paralelna projekcija upotrebljava se i u elementarnoj geometriji

(stereometriji) i u nacrtnoj gcometriji. Njena namjena u geometriji je da nam
omogui svjesno, lahko i pravilno ertanje i predstavljanje prostornih
geomctrijskih figura i rjeavanje nekih konstruktivnih zadataka u vezi stim
figurama na citeu. U nacrtnoj geometriji pak, postoje odreeni
konstruktivni zadaci koji se veoma zgodno rjeavaju u slobodnoj paralelnoj
projckciji, kao to je presijecanje geometrijskih tijela sa ravni i konstruisanje
sjena.

Geometrijske slike u ravni u slobodnoj paralelnoj projekciji

Tacka A na slici 14 je crte (projekcija)
svake take A u prostoru, izuzev taaka u
ravni crtanja razliitih od take A (za
taku A ne moemo rei da je
projekcija neke take ravni crtanja, koja
je razlicita od A). Za svaku takvu takvu
A odreena je projicirajuca zraka AA,
izuzev za taku A A.
Prava p na slici 15 paralelna je projekcija
svake prave p u prostoru koja sijee
pravu p, ili je s njom paralelna, ili se s
njom poklapa, izuzev ostalih pravih u
ravni crtanja. Za svaku takvu pravu p
odreena
je
projicirajua
ravan pp, izuzev za pravu p p.
Projicirajua zraka moe biti svaka prava
ravni pp, koja nije paralelna sa p niti sa
ravni crtanja.

Trougao ABC na slici 16 je neka

paralelna projekcija jednakostraninog
trougla ABC. Moe se, naime, dokazati
tanost sljedee teoreme, koju mi ovdje
neemo dokazivati.
Teorema. Ako je nacrtan proizvoljni trougao
ABC
i
ako
je
data
proizvoljna prava s koja sijee ravan crtanja,
trougao ABC je projekcija, u pravcu s,
trougla koji je slian proizvoljnom, unaprijed
datom trouglu.

To
znaci
da
je
trougao ABC na slici 16 ne samo
projekcija jednakostranicnog trougla ABC,
nego i trouglova svih moguih oblika, pri
emu
projicirajua
zraka
moe
bite svaka prava koja nije paralelna sa ravni
crtanja
na
koju
projiciramo.
Oito je da ravan jednakostraninog trougla
ABC ija je projekcija trougao ABC nije
paralelna sa ravni crtanja jer bi tada i trougao
ABC bio jednakostranian.

Analogna teorema dokazuje da je elipsa k na

slici 17 paralelna projekcija krunice k, pri
emu za projicirajue zrake vai sve to je
reeno i za trougao ABC i njegov crte
ABC.

Prvi primjer. Prikazati u slobodnoj

paralelnoj projekciji kvadrat ABCD ija
ravan nije paralelna sa ravni projekcija
(crtanja).
Odranije znamo da je paralelna projekcija
kvadrata paralelogram ili du. Obrnuto,
paralelogramu ABCD na slici 18
odgovara negdje u prostoru (nije vazno
gdje) kvadrat ABCD. Naime, prema ranije
iskazanoj teoremi, trouglu ABD
odgovara pravougli trougao ABD kod koga
je
AB=AD,
tako
da se on projicira paralelno u trougao
ABD. Poto trougao ABD postoji,
postoji i kvadrat ABCD, ije je tjeme C
presjek pravih DC AB i BC AD.

Drugi primjer. Na slici 19 nacrtana je

elipsa k, njeno srediste S i taka A na
elipsi.
Ako je elipsa k paralelna projekcija
krunice k, neka se nacrta jednakostranini trouao ABC koji je upisan u
kruznicu k.
Povucimo prenik AM elipse k i
nadimo sredite D poluprenika SM.
Oito je taka D crte podnoja D visine
AD
jcdnakostraninog
trougla
ABC (zbog nepromjenljivosti djelinog
omjera). Preniku AM naimo konjugirani prednik NP i takom D
povucimo pravu BC NP. Take B i
C
presjeka
prave
BC
i
elipse k su crtei tjemena B i C
jednakostraninog trougla ABC.