Detekcija nervnih bojnih

otrova

24.05.2013.godine

SMRTONOSNI BOJNI
OTROVI
zaguljivci (fozgen, difozgen,
fluorfozgen i hlorpikrin),
plikavci (sumporni iperit, azotni iperit
i luizit),
bojni otrovi opteg otrovnog dejstva
(cijanovodonina kiselina, hlorcijan)
nervni bojni otrovi (sarin, soman,
tabun i VX)

ZAGULJIVCI
Cl
O C
Cl
Fozgen

Cl
O C
OCl3
2 COCl2
Difozgen

F
O C

C Cl3NO 2

F
COF2
Fluorofozgen

Hlorpikrin

PLIKAVCI
Luizit predstavlja smjesu od tri supstance koje su razliiti cis i trans izomeri.
Cl
Cl

CH

CH

As

CH

Cl

CH

Cl
CH

Cl

CH
As

CH

Cl

CH
Cl

Bis (2-hlorvinil) arsenit hlorid dolazi kao

trans, trans izomer, a ima i cis, cis
izomera.

Tris (2-hlorvinil) arsenat dolazi kao trans,

trans, trans izomer, a i kao trans, cis.

Azotni iperit se javlja kao smjesa tri supstance

C2H5

CH2CH2Cl
CH2CH2Cl

CH3

CH2CH2Cl
CH2CH2Cl

CH2CH2Cl
N

CH2CH2Cl
CH2CH2Cl

N-etil-2,2'-di(hloretil)amin N-metil-2,2'-di(hloretil)amin 2,2',2''-tri(hloretil)amin

Cl CH2 CH2 S

CH2 CH2Cl

Sumporni iperit, 2,2'-dihlordietil sulfid

Cl
CH

CH

CH

Cl
2-hlorvinilarsenit hlorid dolazi
kao trans i cis izomer i on je u
smjesi najvie zastupljen.

CH
As

NERVNI BOJNI OTROVI

TABU
N

SARIN
O

CH3CH2O
P
(CH3)2N

CH3

CH3
O

CH3 CH O

(CH3)3 C

CN

Etil-N-dietilfosforamido cijanid

SOMAN

CH3

CH3

CH3

O
SCH2CH2N

Pinacolil metilfosfonofluorid

VX
P

O
P

Izopropil metilfosfonofluorid

C2H5 O

CH O

CH(CH3)2
CH(CH3)2

D-Etil-S (2 diisopropilamino) metilfosfonotioat

DETEKCIJA BOJNIH OTROVA

Sistemi i metode za detekciju i
praenje kontaminacije bojnim
otrovima u cilju ranog upozorenja
Smanjenje broja rtava ili potpuni
izostanak
Noenje zatitne opreme-maska i
zatitna odjea

Detektori za bojne otrove

Zahtjevi za detektore:
Osobine:
Specifinost
Osjetljivost
Vrijeme odgovora
Performanse ureaja:
Vrijeme zagrijavanja
Izvori energije
Sloenost izvedbe i interpretacija rezultata
Cijena kotanja, obuka i odravanje

Jon mobilna spektrometrija

(IMS)
Separaciona tehnika-razdvajanje jonizovanog
analita u gasnoj fazi na osnovu mase, mobilnosti ili
naboja u gasnoj fazi.
Detekcija para bojnih otrova i njihovih produkata

Slika 1: Shema IMS

Uglavnom se koristi za detekciju

eksplozivnih supstanci , zabranjenih
spojeva (narkotici i droge) i bojnih otrova
na terenu.

Prednosti
Dovoljna
osjetljivost
(limiti dektekcije ppb
nivoi)
Ureaji su mobilni,
omoguavaju
brzu
detekciju i odgovor
(nekoliko sekundi)
Jefitini za proizvodnju
Jednostavan
dizajn,
robusni
Mali
energetski
zahtjevi
Jednostavni
za
rukovanje
i
odravanje

Nedostaci
Mogue interferencijelano
pozitivni
rezultati
Mogue
zasienje
analitom-poveanje
koncentracije
ne
dovodi do pojaavanja
signala
Uslovi sredine (temp,
vlanost
vazduha,
atmosferski pritisak)
mogu
uticati
na
performanse
instrumenta
(pomjeranje signala i
pogrena detekcija)

Koristi sa vojska u
Njemakoj i Danskoj.

Otporan na interferencije
Simultana detekcija nervnih otrova i
plikavaca
Prebacivanjem u drugi mod mjerenja
mogu se detektovati i suzavci

Rapid-M-100,
APD 2000
Prvi detektor masovno proizveden
Pouzdan za terenski rad
Detekcija nervnih otrova i
plikavaca

Multi-IMS46ChemPro 10049
C ChemRae47

Chemical Agent Monitor (CAM)

Najnapredniji detektor za
koritenje na terenu; koriste ga
oruane snage SAD.

GID-3

Detekcija eksploziva, narkotika ili

bojnih otrova

Sabre 4000

Dizajniran za lokalno
alarmiranje pojedinaca i
malih grupa vojnika;
Robusan
LCD-3

Sabre 2000

Plamena fotometrija
Za detekciju spojeva sa fosforom i
sumporom
Prednosti

Dovoljna
osjetljivost
(limiti dektekcije ppb
nivoi)
Slabije
podlona
interferencijama
Ureaji
su
mobilni,
omoguavaju
brzu
detekciju
i
odgovor
(nekoliko sekundi)
Simultano
odreivanje
spojeva sa fosforom i
sumporom
Jefitini za proizvodnju
Jednostavan
dizajn,
robusni
Jednostavni za rukovanje
i odravanje

Nedostaci

Ne
mogu
detektovati
spojeve koji ne sadre P ili
S
Mogui
lano
pozitivni
rezultati-detektuju
samo
prisustvo
S
ili
P,
diferenciranje
moguih
spojeva?

AP2C,

AP2Ce

Detektuje bojne otrove, ukljuujii i degradacione produkte i domae proizvode

U upotrebi u Francuskoj, vedskoj, Izraelu i Australiji
AP2Ce-dodatni sistem za grijanje, poboljana sigurnost i performanse detektora u
uslovima zapaljive atmosfere

Nizak LOD;
vrijeme detekcije
nekoliko minuta

MINICAMS series 300177

IC spektroskopija

Terenski ureaji- identifikacija prisustva ciljnih spojeva,

umjesto same karakterizacije

Prednosti
Dovoljna osjetljivost
(limiti
dektekcije
ppb nivoi)
specifini
FTIR-pojaana
osjetljivost

Nedostaci

Vea
cijena
kotanja,
veliina
instrumenta
i
sloenost izvedbe
Uticaj uslova okolia na
rezultate
(promjena
vlanosti-lano
pozitivni
rezultati)

JSLSCAD85
-Automatski
pasivni FTIR
sistem, za
detekciju
nervnih
bojnih
JSLSCAD85 otrova,
M21 RSCAAL83
plikavaca i
krvnih
otrova.
TravelIR HCI91

AN/KAS-1/1A
CWDD tripod
mounteddetekcija i
identifikacija
NBO

MIRAN SapphIRe
Portable Ambient Air
Analyser
HazMat ID;
robusan, koristi se u
ektremnim uslovima

RAMAN spektroskopija
Terenski ureaji tek se ispituju

Prednosti
Mogu se ispitivati i
vodeni uzorci
specifini
FTIR-pojaana
osjetljivost

Nedostaci
Ne moe se koristiti za
detekciju prekursora i
razgradnih produkata u
zemljitu,; mogue u
vazduhu
Lano
negativni
rezultati mogui

JCSD

Ahura FirstDefender

Ahura FirstDefender
XL

Senzori koji koriste povrinski

akustini talas (SAW)
Prednosti
Osjetljivi,
relativno
jefitini
Detekcija
niskih
nivoa nervnih bojnih
otrova i plikavaca
Nisu
osjetljivi
na
uslove u okoliu

Nedostaci
U suaju mjeovite
kontaminacije mogui
lano pozitivni rezultati

HAZMATCAD
JCAD-u upotrebi u
Japanu

CW Sentry Plus

SAW MINICAD mk II

ChemSentry 150C

Kolorimetrija

U obliku cjevica, papira ili kartica-detekcija nervnih

bojnih otrova, plikavaca i krvnih otrova

Prednosti
Jednostavni za upotrebu,
jeftini, dovoljno osjetljivi
Specifini
Detekcija niskih nivoa
nervnih bojnih otrova i
plikavaca
Nisu osjetljivi na uslove
u okoliu

Nedostaci
Interpretacija
boje,
subjektivni
doivljaj
mogu!

Papiri za detekciju
M8 papiri za
detekciju i
diferencijaciju tenih
V, G i H
agenasa. Be papir
sadri dvije boja i
acido-bazni
indikator; uta
boja-G agens;
zelena-VX i Crvena
3-Way ChemicalHD.
Agent
Liquid boje
Detection Paper
Promjena
unutar 30 sekundi.

M9 papiri za
detekciju
tenih
agenasa

Cjevice za kolorimetrijsku
detekciju

Drger cjevice sa pumpom

Drger cjevice

Kitovi za detekciju
M-256A1 CA kit za detekciju NBO
(V i G), krvnih bojnih otrova,
upotreba u Zaljevskom ratu.

M-256A1 CA Detection Kit

M18A3 CA Detector Kit

Chemical Agent Water Testing Kit M272

DHM-11b

DHM-11b

DHM-11b

ZAGULJIVCI
Identifikacija fozgena na terenu je dosta
nepouzdana, prema nekim propisima pojedinih
armija provodi se testiranjem sa takozvanim
indikatorskim
cjevicama
sa
uto-zelenim
prstenom koje slue jo i za identifikaciju
sumpornog i azotnog iperita.
Pomenuta indikatorska staklena cjevica otvori se
na oba kraja, stavi u posebnu pumpu pomou
koje se prosisava vazduh kroz cjevicu i poslije
izvjesnog vremena posmatra pojava boje u dijelu
cjevice gdje se nalazi adsorbens. Pojava
narandasto-utog obojenja je dokaz prisustva
fozgena.

PLIKAVCI

Za brzu identifikaciju sumpornog i azotnog iperita upotrebljavaju se

indikatorske cjevice sa jednim utim ili jednim crvenim prstenom.
Indikatorska cjevica sadri adsorbens blijedo-ute boje impregniran
sa p-nitrobenzil piridinom i malu ampulicu koja sadri amonij hlorid.
Prije rada cjevica se otvori na oba kraja, stavi u pumpu sa
prosisavanje vazduha i pumpanjem se kroz cjevicu propusti vazduh
(oko 50 puta).
Zatim se cjevica izvadi i posebnom iglom koja je na pumpi cjevica
se razbije da se navlai adsorbens sa amonij hloridom.
Sada je potrebno cjevicu u dijelu gdje se nalazi adsorbens
zagrijavati na oko 70-80 oC, to se postie obavijanjem cjevice
debljim konopom i povlaenjem lijevo desno, te se trljanjem cjevica
zagrije.
Zagrijavanje je bitno jer ako se ne postigne temperatura nee se
adsorbens obojiti plavom bojom ako je prisutan iperit.
Ova cjevica slui i za dokazivanje fozgena i difozgena pri emu se
javlja narandasta boja kod manjih, a crvena boja kod veih
koncentracija, koja se gubi zagrijavanjem cjevice odnosno
adsorbensa.

NERVNI BOJNI OTROVI

Detekcija nervnih bojnih otrova se provodi sa indikatorskom cjevicom sa jednim
crvenim prstenom. U indikatorskoj cjevici osim adsorbensa silkagela nalaze se i
dvije male ampulice. U gornjoj ampulici nalazi se rastvor holin-esteroze
dobivene proiavanjem konjskog seruma, a u donjoj ampulici rastvor supstrata
acetil-holina sa indikatorom fenil crvenim.
Princip rada cjevice sastoji se u tome to se razbije ampulica sa enzimom
(holin-esteroza) i sadraj strese na sloj silikagela. Cjevica se montira na runu
pumpu i prosisa se vazduh kroz tijelo cjevice 50-60 puta.
Inhibitori holin esteroze (nervni bojni otrovi) prilikom prolaska kroz cjevicu
zadravaju se na silikagelu i inhibiraju aktivnost enzima. Poslije prosisavanja
vazduha posebnom iglom na pumpi lomi se i druga ampulica iji se sadraj
stresa sa silikagel. Indikator metilcrveno pri mijeanju rastvora enzima koji ima
pH oko 8 boji se crveno (prisutni bojni otrovi).
Ukoliko enzim nije inhibiran usljed njihovog katalitikog dejstva dolazi do
hidrolize supstrata i oslobaanja acetatne kiseline koja mijenja pH na kiselo i
tom prilikom kod pH=6,8 mijenja se boja u uto (nisu prisutni bojni otrovi).
Materije koje daju pare ili gasove baznog karaktera ometaju odreivanje nervnih
bojnih otrova. Zbog toga pri radu sa indikatorskim cjevicama u blizini septikih
jama, kanalizacionih cijevi, ubrita i slino upotrijebiti protivdimni filter.
Takoe i kiseli gasovi utiu na promjenu crvene boje. Odreivanje treba ponoviti
uz upotrebu dodatka na pumpi i montirati na pumpu dimni filter.

Fotojonizacijska
detekcija (PID)
Prednosti
dovoljno osjetljivi (ppb)
Brza analiza na terenu
Detekcija niskih nivoa
nervnih bojnih otrova i
plikavaca
Nisu
osjetljivi
na
uslove u okoliu

Nedostaci
Ograniena
specifinost;
Mjeana
kontaminacija-lano
pozitivni rezultati
Mogu
biti
skupi
komplikovane izrade

MiniRAE 2000

MultiRAE Plus

MiniRAE 3000

ppbRAE

ToxiRAE Plus PID

ppbRAE 3000 ppbRAE Plus

TVA1000B Toxic
Vapour Analyser

Plamenojonizacijska
detekcija (FID)
Prednosti
dovoljno osjetljivi (ppb)
Neosjetljivi na vodu, ugljen
dioksid, sumpor dioksid i
okside nitrogena-ne mogu
interferirati
Brza analiza na terenu
Detekcija
niskih
nivoa
nervnih bojnih otrova i
plikavaca
Nisu osjetljivi na uslove u
okoliu

Nedostaci
Nedovoljno selektivni
Potreban
hidrogenznaajne
logistike
potrebe
Ograniena
specifinost;

Nespecifino odreivanje zapaljivih i potencijalno

opasnih spojeva u rasponu od 0,1 do 50 000 ppm.

Photovac MicroFID
Handheld Flame Ionisation
Detector