Projekt:MATEMATIKANE TE

NJOHUR

-Matematikane te periudhes se
lashtesise
-Matematikane te periudhes
moderne

Anetaret:
Relinda
Ramadani
Leonora Caca
Albion Memalla
Mariglen Lana
Muzafer Bila
Xhoana Myrtaj

Matematikan t lasht

ARKIMEDI

Arkimedi(greq:- Arhimds) (jetoi rreth viteve

287p.e.s-212 p.e.s) qe
njmatematikan,fizikant,inxhinier,astronomdhefilozofi
lashtsiliiliani lindur n kolonin e portitsirakuzian.

ARKIMEDIKA ZBULUAR PARIMIN

EDENDSISDHEPLUSKIMIT, I NJOHUR
EDHE SI "PARIMI I ARKIMEDIT".

Sipas gojdhns mendohet ta ketzbuluar ndrsa ai po

lahej n nj vask.


MATEMATICIENi
PITAGORA

PITAGORA LINDI AFRSISHT N VITIN 592 P.E.S. DHE VDIQ 486

P.E.S.,ISHTE MATEMATIKAN DHE FILOZOF GREK.

Pitagora sht shum injohur me teoremm e tij n

matematik, e cila njihet si"Teorema e Pitagors" e cila
shprehet me barazimin a2+b2=c2 sht mjaft e thjesht por
pr nga rndsiasht e jashtzakonshme dhe msohet q
n shkolln fillore

DOKTRINA E TIJ
SHT NJE
FORMUL Q DO
TUDHHEQ
NJERIUN
N KUPTIMIN E
LIGJEVE T
NATYRS DHE T
PRMISOJ DHE
TZHVILLOJ
AFTSIT E TIJ.

Pitagora shpreh krijimin e bots si m

posht:
BASHKIMI SHT LIGJI I ZOTIT
ZHVILLIMI SHT LIGJI I JETS
NUMRI SHT LIGJI I BOTS

SIMBOLET MATEMATIKE KAN NJRNDSI T

MADHE N DOKTRINN PITAGORIENE PASI
NPRMES TYRE ARRININ T KONSOLIDONIN N
BOTNE SHFAQUR GJITHCKA Q KISHIN
ARRITUR
Domethn
mund t
T PRVETSONIN.
shkruanin ,
dukeprdorur
simbolet
matematike,si
prshembull
numrin ( =
1.62),q sht
shprehja
erregullit t
bukuris s
natyrs.

Pitagora
sht themeluesi i shkencs muzikore, zbulues i simboleve q korrespondojn me notat dhe
simbolet muzikore.

Pjesa matematike e ksaj shkence quhej Harmonik.

Pitagora sht i pari q flet

pr sfericitetin e toks dhe se
toka sht pjes e nj totali
sferash me qendr t njjt
kudistancat midis tyre
rregulohen me hapsira
muzikore.

sht i pari q prdori fjaln Filozofi.

Talesi i Miletit
Talesi i
Miletit(

lexohet:Thals ho
Milsios) lindi
m624 p.e.s.dhe
vdiq m552
p.e.s., ishte filozof
dhe
matematikangrek
. Autor i veprave
filozofike t cilat
m von nga
shum
shkenctar
merren si
piknisje e puns
s tyre.

Talesi lindi rreth vitit 624 p.e.s. n

Milet n bregun mesdhetar t Turqis s
sotshme dhe sht matematikant i par n historin
e civilizimin q i njihet emri.
Prve
matematiks,
Talesi njihet
edhe si dijetar i
gjithanshm,
interesohej pr
do gj, filozof,
observator i
patejkaluesh
m, astronom.

Talesi dinte t
mendonte,t
analizonte e t
hulumtonte
fenomenent,
kshtu q rradhitet
n Shtat t Urtit.
Tregtar me
profesion, ai
udhtoi shum, mes
tjerash n Egjipt
ku edhe msoi
shum gjra nga
gjeometria dhe
sipas legjends,
piramida dhe
krliku bn q t
filloj studimin mbi
raportin mes hijes
dhe trupit q e
prhedh,
prshkrimi i
trekandshit n
rreth, teorema t
shumta
matematikore dhe
aritje t njohurive
n lmin e
magnetizmit.

Talesi bn spjegimet e tij mbi natyrn

duke u bazuar n elementet n t
dhe thot se uji luan rol t
pazvendsueshm sepse nga ai
rrjedhin gjrat tjera.

Talesi si filozof sht i

njohur pr pyetjet dhe
prgjigjet q
parashtronte:
-sht t
menduarit?
-Nga sht e br
natyra?
-Cilat jan lidhjet n
mes mendimit tim dhe
asaj sht?

Euklidi
Euklidi(Euklidi i
Aleksandris /gr.rreth365275p.e.s.) i quajtur
gjithashtu Euklidi i Aleksandris pr t dalluar at nga Euklidi i
Megara, ishte nj matematikan grek, shpesh i referuara si "Ati i
Gjeometris".
Ai ishte aktiv n
Elementtsht nj
Aleksandri gjat sundimit
nga veprat m me
t Ptolemeut I (323-283
ndikim n historin e
pes).
matematiks, duke
shrbyer si libr msimi
kryesor pr
matematikn
msimdhnse (sidomos
n gjeometri) nga koha
e publikimit t tij deri n
fund t shekullit 19-t
ose n fillim t shekullit
t 20-t.

NELEMENTT, EUKLIDI KONKLUDOI PARIMET E AT Q

TANI QUHET GJEOMETRI EUKLIDIANE NGA NJ GRUP I
VOGL I AKSIOMAVE.

Euklidi gjithashtu shkroi vepra n perspektiv, seksione

konik, gjeometrin sferike, teoria e numrit dhe ashprsi..

SHUM PAK REFERENCA ORIGJINALE T EUKLIDIT MBIJETOJNATO PAK

REFERENCA HISTORIKE T EUKLIDIT JAN SHKRUAR SHEKUJ PASI AI JETOI ,
NGA PROCLUS DHE PAPPUS E ALEKSANDRIS.

Sipas Proclus ,
Euklidi i
prkiste "
bindjes " s
Platonit duke
trhequr n
punn e
mparshme
nga disa
nxns t
Platonit
(veanrisht
Eudoxus e
Cnidus ,
Theaetetus
dhe Filipi i
Opus . )

PROCLUS BESON SE EUKLIDIT NUK SHT SHUM M I RI SE

KTO, DHE SE AI DUHET T KET JETUAR N KOHN E
PTOLEMEUT I , SEPSE AI SHT PRMENDUR NGA ARKIMEDI.

Edhe pse citimi i dukshm i Euklidit nga Arkimedi sht

gjykuar t jet nj interpolan nga redaktort e
mvonshme t veprave t tij , ende besohet se Euklidi i
shkroi veprat e tij para se atyre t Arkimedit .

Kjo
biografi
NJ
BIOGRAFI E DETAJUAR E EUKLIDIT SHT DHN NGA AUTORT ARAB,
besohet
DUKE n
PRMENDUR, PR SHEMBULL, NJ QYTET LINDJES E TIROS.
prgjithsi t
jet trsisht
fiktive.Se pse
mungesa e
informacionit
biografike sht
e pazakont pr
Megjithat, kjo hipotez nuk sht
periudhn.Disa
pranuar mir nga studiuesit dhe ka
studiues kan
pak dshmi n favor t saj
propozuar se
Euklidit nuk
ishte, n fakt,
nj karakter
historik dhe se
veprat e tij ishin
t i shkruar nga
nj ekip i
Euklidit" sht versioni anglez i
Matematikan
t cilt morn
emrit grek , do t thot "i
emrin Euklidi
njohur, festohet".
nga historik
karakter Euklidit
e Megara.

Matematikant e periudhs
moderne

RENEDEKART
Ren Descartes,(31 mars, 1596 n La Hayeen
Touraine,France - 11 shkurt, 1650 nStokholm, Suedi),
ishte filozoffrancez, matematikan, dhe shkrimtar i cili pas
rinis s tijshkoi t jetoj n Holand. Konsiderohet
themelues ifilozofis moderne sidomos i filozofis
perndimore.

SHKRIMET E TIJ EDHE SOT STUDIOHEN ME VMENDJE

SIDOMOSLIBRI I TIJ MEDITATICIONE FILOZOFIKE VAZHDON
Q T JET TEKSTSTANDARD N SHUM UNIVERSITETE.

Descartesi dha kontributet mueshme n matematik. Sistemi

koordinativ iDescartesit i cili lejon q figurat gjeometrike t
shprehen mendihmn e ekuacioneve algjebrike prandaj ai quhet
edhebaba i gjeometris analitike. Descartesi sht figur kye
nt ashtuquajturin Revolucion shkencor.

XHORXHKANTORGEORGCANTOR)
Georg Cantor (shqipto Georg Kantor) (19
shkurt 1845-6 janar 1918) ishte
matematikangjerman, i lindur n Rusi.
sht i njohur si
themelues i teoris
s bashksive e
cila sht
teoribazike e
matematiks.
Kantori i e tregoi
rndsin e
pasqyrimit "nj nj
Nga anatjetr ai tregoi se bashksia e
dhe mbi" me nj
numrave racional dhe bashksia e
fjalpasqyrimit
numrave natyral kan numr tnjjt
biektiv i cili mund
elementesh
t vendoset
ndrmjet
bashksive t
pafundme dhe

N FAKT TEOREMA E CANTORIT IMPLIKON EKZISTENCNE PAFUND

SHUM PAFUNDSIVE. AI E PRKUFIZOI KONCEPTIN E
NUMRITKARDINAL DHE NUMRIT ORDINAL DHE ARITMETIKN E TYRE.

Vepra e Cantorit
zgjoi nj interesim t
jashtzakonshm
pr filozoft t cilt
ishin ttronditur nga
rrjedhimet e saj.

Teoria e numrave transfinit e Cantorit

sht n kundrshtim meintuitn dhe
kontroversen dhe u kritikua ashpr
nga matematikantLeopold Kronecker
dhe Henri Poincare.

POINCAR THOT SE IDET E CANTORIT JAN SI NJSMUNDJE E

RND T CILAT I INFEKTOJN T GJITHA DEGT EMATEMATIKS
DHE E PRSHKRUAN AT SI NJ SHARLATAN N SHKENC.

Sipas teologve t krishter ajo e mohon ekzistencn e

zotit duke proklamuar kategorizimin e t pakufishmes.

HILBERTI DHE NDJEKSIT E TIJ DHAN PJES T KONSIDERUESHME

T APARATIT MATEMATIKOR T CILAT JANT NEVOJSHME PR
MEKANIKN KUANTIKE DHE TEORIN E RELATIVITETIT T
PRGJITHSHM.

Aikonsiderohet
edhe si njri
nga themeluesit
e logjiks
matematikore
dhe teoris s
vrtetimit,dhe
pr ndryshimin
n mes
matematiks
dhe
metamatematik
s (matematika
e matematiks).

DAVID HILBER
David Hilbert (23 janar, 186214
shkurt, 1943) ishte njmatematikan
gjerman i njohur pr influencn e tij
nmatematik dhe univerzalisti i
fundit.

Ai zbuloi dhe zhvilloi njvarg t madh

idesh fundamentela n t gjitha
degt ematematiks prej t cilave
dot prmendim teorin
einvariantave dhe aksiomatizimin e
gjeometris.

AI FORMULOIKOCEPTIN HAPSIRS E HILBERTIT NJRI

NGA KONCEPTET BAZ TANALIZS FUNKSIONALE.

Hilberti e pranoi me admirim dhe e mbrojti fuqishm teorin e bashksive

dhe numrattransifinit t cilat n matematik i futi Georg Cantori. Si shembull
pr liderizmin e tij nmatematik mund t prmendim listn e problemeve t
tij t cilat i dha n kongresinndrkombtar t matematikanve n vitin 1900
probleme me t cilat u morn matematikanteminent n shek XX.

Carl friedrich gauss

JOHANN CARL FRIEDRICH GAUSS (30 PRILL 1777

23 SHKURT 1855) ISHTE NJ MATEMATIKANGJERMANDHE SHKENCTAR Q NDIHMOI

DUKSHM N SHUM FUSHA, DUKE PRFSHIR TEORIN E NUMRAVE,ANALIZN,
GJEOMETRIN DIFERENCIALE, GJEODEZIN, ELEKTROSTATIKN, ASTRONOMIN DHE OPTIKN.

Nganjher i
njohur si "princi i
matematiks",
Gausi pati
njndikim t
shquar n shum
fusha t
matematiks dhe
shkencsdhe
sht rradhitur
pran Ojlerit,
Njutonit dhe
Arkimedit si
njnga
matematikant
m t mdhenj t
historis.

Carl FriedrichGauss u lind m

30 prill 1777 n Braunschweig
(Brunswick), nDukatin e
Braunschweig-Wolfenbttel,
tani pjes e Saksonis
sPoshtme, Gjermani, n nj
familje t varfr.
Ne moshn shtat vjeare, Karl
Fridrih Gauss filloi shkolln
fillore dhe mundsit e tij u
vun repothuajse menjher.

AFTSIT INTELEKTUALE T GAUSIT TRHEQN VMENDJEN E DUKS

S BRAUNSCHWEIG, I CILI E DRGOI ATN KOLEGJIN CAROLINUM
(TANI TECHNISCHE UNIVERSITT BRAUNSCHWEIG), T CILIN AI E
NDOQI N VITET1792-1795, DHE N UNIVERSITETIN E GTTINGENIT
1795-1798.
Kur ishte n
universitet, Gausi
nmnyr t pavarur
rizbuloi disa teorema
t rndsishme.
Zbulimi i madh i tij
ndodhi n vitin1796
kur ai tregoi se do
poligon i rregullt
menj numr primar
brinjsh (dhe,
rrjedhimisht,edhe ato
poligone me numr
brinjsh q sht
produkt inj numri
primar me nj nj
numr nkatror)
mund t ndrtohen
me nj kompas dhe
nj vizore.

KY ISHTE NJ ZBULIM I MADH N NJFUSH T RNDSISHME T

MATEMATIKS; PROBLEMET E NDRTIMIT KAN ANGAZHUAR
MATEMATICIENTQ NGA KOHT E GREKVE T LASHT, DHE KY
ZBULIM E OI PRFUNDIMISHT GAUSIN Q T ZGJEDHMATEMATIKN
N VEND T FILOLOGJIS SI KARRIER.

Ky ishte nj zbulim i
madh n njfush t
rndsishme t
matematiks;
problemet e
ndrtimit kan
angazhuar
matematicientq
nga koht e grekve
t lasht, dhe ky
zbulim e oi
prfundimisht
Gausin q t
zgjedhmatematik
n n vend t
filologjis si karrier.

Pasi Duka kishte

rn dakort t
vazhdonte ti jepte
burs Gausit, ai
krkoi qGausi t
paraqiste nj
dezertacion pr
doktoratur n
Universitetin
Helmstid. Me
bursn e tijpr ta
mbshtetur at
Gausi nuk kishte
nevoj pr t
gjetur nj pun.
Ai botoi
librinDisquisitione
s Arithmeticae
(Hulumtime

KAN QEN 7 SEKSIONE, POR PJESA E FUNDIT I

SHT KUSHTUAR VETM TEORIS S NUMRAVE.

Thenie nga Friedrich Gauss: