Kapitalizmi-

ekonomia e
tregut
Kapitalizmi-ekonomia e tregut

Kapital, nenkuptohet prona

private mbi mjetet e prodhimit
per ndertimin/zhvillimin e
interesave te perbashketa dhe
realizimin e fitimit sa me te
larte.
Kapitalizmi-ekonomia e tregut

Kapitali eshte baze per nderlidhjen e

faktoreve te prodhimit (faktorin
objektiv-mjetet dhe lenda e punes
dhe faktorin subjektiv fuqia
punetore), me tregun, ku te
ardhura e realizuara-output-et
jane me te larta se shpenzimet
(objektive dhe subjektive)-inputet.
Ekonomia e tregut (ky sistem
shoqerine e ndan ne:)

- Pronare, (interesuar ne
shpenzime sa me te uleta te
prodhimit duke I
perfshire edhe pagat).
- Jopronare, (interesuar per paga
sa me te larta).
Dimensionet e ekonomise

1. Konkurrenca, nenkupton oferten dhe

kerkesen si mekanizma te tregut (dimension
horizontal)
2. Komanda, ka si mjet urdheresen, permes
stimulimeve ose sanksioneve (dimension
vertikal, shpreh poziten hierarkike te
shoqerise larte-poshte).
3. Nderrimi, I dedikohet ndryshimeve evolutive
te sistemeve shoqerore (dimension kohor,
zbulimet e reja shkencore, luftrat, kryengritjet,
fatkeqesite natyrore, etj).)
Rrethxhirimi I kapitalit (rreth te mbyllur/rrethxhirim I panderprere
I mallrave)

Kapitali e rifillon rrugetimin e vet ne forme te

parase, shendrrohet ne mall, pastaj ne prodhim,
perseri ne mall, dhe ne fund pas realizimit te
shitjes ne para.
Kapital para mall prodhim mall para.
P..M..Pr..M1..P1
Kemi 3 faza te qarkullimit:
1. Para-mall , M-P (per blerjen e mallit-mjeteve te
prodhimit)
2. Prodhimtari, Pr, (parapergatitjet per prodhim)
3. Shitja e mallit te prodhuar M1-P1
Rrotullimi i Kapitalit te avancuar (kapitali I krijuar)
ndahet ne:

1. Kapitali kryesor/themelor/fiks,
(ndertesat , makinat, instalimet, veglat, infrastruktura,etj.
Amortizim/vjetrim , nenkuptohet zvogelimi I vleres se
mjetit themelor nga perdorimi apo edhe kohes
/mosperdorimit).
Amortizimi I Kapitalit I cili nuk funksionon eshte humbje e
pastert e pronarit, ndersa
Amortizimi moral ekonomik eshte pasoje e zhvillimit te
shkences dhe teknologjise (mund te zgjase 10-15 vite).
2. Kapitali qarkullues /proporcional , eshte ne
proporcion me sasine e prodhuar, dmth. me rritjen
e sasise se prodhimit rritet edhe sasia e shpenzuar
e kapitalit qarkullues (lenda e punes, fuqia
punetore,etj).
Akumulimi i kapitalit (grumbullimi i
kapitalit)

Akumulim, nenkuptohet grumbullimi i parase

se fituar nga realizimi I outputit, minus inputi
dhe shpenzimet individuale te kapitalistit.
Kemi dy faza te akumulimit:
a) Akumulimi para (nominal), (mjetet ne
banke per investime te metutjeshme)
b)Akumulimi real (vertete), (parate e
akumuluara shenderrohen ne faktore te
prodhimit)
Tregu dhe konkurrenca
Tregu (vendi ku takohen oferta dhe kerkesa)
Tregu sipas llojit te konkurrences (I
mallrave/ sherbimeve/mjeteve te prodhimit/
fuqise punetore/parase,etj)
Tregu sipas sasise se mallit te ofruar
(pakice (detalist)/shumice (grosist)/tregu masiv
dhe individual)
Sipas menyres se realizimit te mallit
(panaire/bursa/vetesherbime, dyqane klasike,
etj).
Sipas hapsires, lokal/rajonal/kombetar dhe
nderkombetar.
Konkurrenca dhe llojet e konkurrences

Konkurrenca tregu qellimi max. fitimit

Lirine e veprimit te konkurrences e ndajme ne:

1. Konkurrence plotesisht te lire, lase-fer

2. Konkurrence te kufizuar, (numer I kufizuar
konkurrues)
3. Konkurrence plotesisht te kufizuar (monopol)
4. Konkurrenca lojale (korrekte)
5. Konkurrenca jolojale (jokorrekte)
Strategjite e konkurrences

1. Konkurrenca e cmimeve (terheqja e

bleresve me mallra te njejte e cmime te
uleta)
2. Depertimi (firmat financojne institute
shkencore hulumtuese te bejne zbulime
per burime te reja te inputit, metoda te
reja te organizimit, fuqi punetore me te
lire, etj).
3. Fuqia monopoliste (nje firme
mbizoteron)
Oferta dhe kerkesa (instrumente/mekanizma te
tregut)

Oferta, sasia e mallrave/sherbimeve te ofruara ne

treg.
Kerkesa > oferta = nuk mund te plotesohen
nevojat, dmth. kerkesa e pambuluar
Ligji i ofertes, mimi ne treg ne perpjestim te
drejte me oferten:
(kur cmimi rritet-stimulohet oferta dhe e kunderta
ulja e cmimit e zvogelon sasisne e prodhimit
varesisht nga veprimtaria varet edhe elasticiteti
i ofertes)
Ligji i kerkeses,
Kerkesa (aftesia blerese), shprehe sasine e parave per
blerjen e mallrave / sherbimeve per plotesimin e
nevojave te bleresve.
Kerkesa varet drejteperdrejte nga cmimi dhe eshte ne
perpjestim te zhdrejt, (rritja e cm zvogelon kerkesen
dhe anasjelltas). Kemi keto lloje te kerkesave:
Kerkesa per te mirat e domosdoshme,kane
elasticitet me pak te ndjeshem ndaj cmimeve
psh.buka. Ndersa tek produktet luksoze kerkesa
elastike, psh.ari.
Kerkesat e lidhura, (cmimi I rrymes elektrike dhe
nxeheses termoakomuluese).
Kerkesa alternative, prodhimet qe plotesojne te
njejten nevoje (vlere te njejte te perdorimit por
perberje materiale te ndryshme, psh.lekur/skaj).
Ndermarrjet (firmat) dhe organizimi i tyre
Ndermarrja eshte person juridik, i cili mund te
kete karakter prodhues, sherbyes apo
tregtare.
Llojet e firmave:
1. Sipas organizimit
a). Individuale /familjare (pronari pergjegjes
per fitim apo deshtim dhe detyrime. Kane nr. te
vogel te punetoreve,menaxhim,investim,etj ).
b). Ndermarrjet ortake (dy ose me shume
pronare te cilet kane pergjegjesite e
perbashketa dhe te metat gjithashtu.)
Ndermarrjet (firmat) dhe organizimi I tyre
Ndermarrja eshte person juridik, I cili mund te kete
karakter prodhues, sherbyes apo tregtare.
Llojet e firmave:
1. Sipas organizimit

c). Koorporatat apo shoqeriet aksionare ,

formohen me kapital vullnetare, letra me vlere te
quajtura aksione.
Dividenta, forme e vecante e te ardhurave nga prona
ne shoqerine aksionare.
Perparesite e korporatave: kapitali grumbullohet
shpejt, kapital ne sasi te madhe, jane kredibil,
aksionaret nuk mund ta terheqin kapitalin apo
shperbejne shoqerine aksionare>
Faleminderit per vemendje!