Pushteti legjislativ

1. Parlamentarizmi, funksionet e tij.

2. Struktura, formimi, organet prbrse.
3. Procesi ligjvns.

Dr. Arta Vorpsi

 Parlamentarizmi
Prfaqson nj form t caktuar qeverisje.
Parlamenti merr pjes n drejtimin e shtetit,
pra n qeverisje.
Nnkupton nj form regjimi ku krijimi i
qeveris varet nga besimi i parlamentit:
a) Miratimi i shprehur (zgjedhja)
b) Moskundrshtim i heshtur (plqimi)
Parlamenti sht organi me pushtet m t
gjer, pa cnuar parimin e ndarjes s
pushteteve.

Dr. Arta Vorpsi

 Funksionet e Kuvendit
Funksioni zgjedhs lidhet me zgjedhjen e
disa funksionarve t lart t shtetit (Presidenti,
gjyqtart e GjK dhe GjL, Prokurori i Prgj.,
Avokati i Popullit, Kryetari i KLSh, etj).
Organi kryesor q formohet n parlament sht
qeveria tipar kryesor n nj republik
parlamentare.
Qeveria nuk varet nga Kuvendi por prgjigjet
para tij.
2 format e mocionit ndaj qeveris.

Dr. Arta Vorpsi

 Funksionet e Kuvendit
Funksioni i formimit t vullnetit politik
n Kuvend prplasen vullnetet politike.
Kusht pr formimin e koalicioneve
qeverisse, ose q mbshtesin nisma t
ndryshme qeveritare ose politike.
Konfigurimi i Kuvendit rrjedh prej ktij
funksioni.
Shpreh aftsin e forcave politike pr t
realizuar programin e tyre politik.
Dr. Arta Vorpsi
Formimi i parlamentit shqiptar
Kuvendi formohet me zgjedhje t prgjithshme do 4
vjet.
Periudha gjat s cils vepron Kuvendi quhet
legjislatur.
Mandati i Kuvendit fillon me mbledhjen e par dhe
prfundon n t njjtn dat, t njjtin muaj t vitit t
katrt (ndryshimi i 2008).
Mandati i Kuvendit zgjatet vetm n rast lufte.
Zgjedhjet zhvillohen n afatin m t afrt q i paraprin
dats s prfundimit t mandatit (2008).
Presidenti mbledh Kuvendin jo m von se 10 dit nga
prfundimi i mandatit t Kuvendit (neni 67/1).
Nse kjo nuk ndodh, ai mblidhet vet brenda 10 ditve.

Dr. Arta Vorpsi

 Struktura e Kuvendit
Lidhet me formn e jashtme t ndrtimit dhe me
organet prbrse t tij.
Parlamenti shqiptar ka vetm 1 dhom.
a) sepse sht shtet unitar (jo federal);
b) sepse ka prbrje nacionale kryesisht
homogjene (pakicat jan t paprfillshme n
numr).
c) sepse nuk ka faktor historik
(tradicionalisht ka patur parlament me 1 dhom)
Ka dhe organe t tjera prbrse q realizojn
procesin ligjvns.

Dr. Arta Vorpsi

 Shprndarja e Kuvendit
Kuvendi shprndahet edhe para prfundimit t
mandatit kur:
a) Nuk krijohet asnj shumic parlamentare pr
formimin e qeveris
b) Refuzohet mocioni i besimit ndaj
Kryeministrit (me krkes t tij);
c) Votohet mocioni i mosbesimit (me krkes t
1/5 s deputetve)
d) Nuk zgjidhet Presidenti i Republiks deri n 5
her (neni 87/7).

Dr. Arta Vorpsi

 Mandati parlamentar
Bazohet mbi nenin 2/2 t Kushtetuts sipas parimit t
demokracis prfaqsuese
Ky mandat nnkupton ndalimin e mandatit detyrues
q do t thot:
a) deputeti prfaqson t gjith popullin (jo vetm
zonn e tij zgjedhore) neni 70/1;
b) deputeti nuk mund t revokohet nga zgjedhsit;
c) deputeti e gzon mandatin edhe nse shkputet nga
grupi parlamentar ku bn pjes.
Mungesa e mandatit detyrues nuk nnkupton munges
prgjegjsie politike. Ai duhet t marr parasysh
nevojat e zgjedhsve dhe t takohet periodikisht me ta.

Dr. Arta Vorpsi

 Detyrimet e deputetit
Duhet t takohet periodikisht me
zgjedhsit (jo m pak se 2 her n muaj).
U drgon institucioneve shtetrore
ankesat dhe propozimet e zgjedhsve.
Merr mendimet e zgjedhsve pr
projektligjet q shqyrton Kuvendi.
U shpjegon zgjedhsve vendimet e marra
nga Kuvendi, veanrisht pr probleme
shqetsuese pr komunitetin.
Dr. Arta Vorpsi
 Statusi i deputetit
Gzon mbrojtje kushtetuese pr ushtrimin e lir t
veprimtaris q nga momenti i betimit.
Deputeti nuk mund t ushtroj asnj detyr tjetr, prve
funksionit t ministrit (neni 70/2,3).
Deputeti nuk mund t ushtroj:
a) veprimtari tjetr shtetrore,
b) funksion drejtues n shoqri fitimprurse (neni 103/2)
c) funksionin e kryetarit t bashkis ose komuns
d) veprimtari fitimprurse nga buxheti i shtetit ose
pushtetit vendor.
Rastet e papajtueshmris s funksionit deklarohen me
vendim t GjK (vendim i GjK 37/2000).

Dr. Arta Vorpsi

Imuniteti parlamentar (neni 73/1)
Ndahet n dy lloje:
1. Imunitet parlamentar ose indemniteti;
2. Imuniteti penal
Imuniteti parlamentar ka pr qllim garantimin e liris n
ushtrimin e veprimtaris ligjvnse t deputetit;
Vepron gjat tr mandatit dhe n t gjitha mjediset
parlamentare.
Nuk mund t hiqet as nuk mund t refuzohet nga vet
deputeti.
Kjo garanci i njihet parlamentit si organ dhe deputeti e
gzon pr shkak t detyrs.
shtjet q lidhen me t drejtn private nuk mbrohen
prej tij (prishja e kontrats, etj).
Dr. Arta Vorpsi
Imuniteti penal (neni 73/2,3,4)
Kjo garanci lidhet me mbrojtjen nga ndalimi,
arrestimi dhe procedimi penal.
Kto masa mund t merren vetm me lejen e
Kuvendit pr do deputet dhe pr do akuz.
N rastet e flagrancs arrestohet pa autorizim,
Prokurori i Prgjithshm njofton menjher
Kuvendin pr vlersimin e mass s arrestit.
Nuk ka heqje kolektive t imunitetit (vetm
kufizim t pjesshm), as dorheqje
personale.

Dr. Arta Vorpsi

 Organet e Kuvendit
Kryetari
Kryetari zgjidhet nga Kuvendi pa debat
dhe me votim t fsheht.
Kryeson debatin, drejton punimet, mbron t
drejtat e deputetve, deklaron hapjen dhe
mbylljen e seancave dhe t sesioneve.
Prfaqson Kuvendin n marrdhnie me
jasht dhe drejton administratn e tij.
Shpall vendimet e Kuvendit dhe nnshkruan
ligjet q miraton Kuvendi.
N munges zvendsohet nga Nnkryetari.

Dr. Arta Vorpsi

 Byroja e Kuvendit
Prbhet nga: Kryetari, Zvendskryetari,
2 sekretar pr buxhetin, 4 sekretar.
Organizon mbledhjen javore t Kuvendit,
Shqyrton dhe zgjidh shtje q lidhen me
veprimtarin e Kuvendit.
Emron, Sekretarin e Prgjithshm t
Kuvendit me propozimin e Kryetarit.
Vendos pr masat disiplinore t
propozuara nga drejtuesi i seancs.

Dr. Arta Vorpsi

 Konferenca e Kryetarve
Prbhet nga Kryetari i Kuvendit, kryetart e
grupeve parlamentare, nj antar i Kshillit t
Ministrave (zakonisht Zvendskryeministri).
Harton programin dhe prpilon kalendarin e
punimeve t Kuvendit.
Nse nuk bien dakort pr t, Kryetari ia
propozon Kuvendit n seanc plenare.
Mbledhjet e saj mund t bhen publike pr
median me an t njoftimit pr shtyp.

Dr. Arta Vorpsi

 Grupet parlamentare
Formohen nga deputet t s njjts parti ose
orientim politik (koalicionet).
Duhet t ken minimumi 7 deputet.
Deputeti menjher pas zgjedhjes duhet t
deklaroj se n cilin grup bn pjes.
Ai mund ti bashkngjitet nj grupi tjetr vetm
pas 6-muajve nga largimi prej grupit.
Kryetart e grupeve marrin pjes n Konf. Kryet.
Deputett q nuk bjn pjes n asnj grup
formojn grupin e przier.
Dr. Arta Vorpsi
 Komisionet e prhershme
Jan organe q shqyrtojn shtje sipas fushave
prkatse.
N to shqyrtohen t gjitha projektligjet q do t
kalojn n seanc plenare.
N to bjn pjes deputett e grupeve
parlamentare sipas prqindjes s fituar.
Komisioni drgon projektligjin n seanc megjith
raportin shoqrues ose e kthen pr rishikim.
Ata mund t thrrasin antar t qeveris ose
drejtues t institucioneve pr tu dgjuar pr
shtje t ndryshme (seanca dgjimore).

Dr. Arta Vorpsi

 Komisionet e posame
Jan organe q ngrihen pr shqyrtimin e
shtjeve t veanta, jan t prkohshm.
Mund t hartojn projektligje t rndsis s
veant ose t hetojn veprimtarin e
administrats publike.
Propozimi mund t bhet nga Kryetari i
Kuvendit, nga nj komision i prhershm
ose t paktn 7 deputet.
Ktu bjn pjes edhe komisionet hetimore.

Dr. Arta Vorpsi

 Komisionet hetimore
Ngrihen me krkes t s Kuvendit (neni 77).
Ka pr qllim verifikimin e fakteve mbi ngjarje t
caktuara q nuk jan objekt hetimi nga gjykata ose
prokuroria.
Konsiderohet si e drejt e pakics pr t kontrolluar
shumicn qeverisse.
Vendimet e komisioneve i paraqiten Kuvendit dhe
nse ka prova edhe prokuroris pr ndjekje penale.
Kto vendime nuk jan detyruese pr organet e
drejtsis por thjesht rekomanduese (V-18/03 i
GjK).

Dr. Arta Vorpsi

 Pyetjet
do deputet ka t drejt ti bj pyetje Kryeministrit
dhe ministrave me qllim marrjen e informacionit t
caktuar.
Pyetjet i dorzohen Kryetarit me shkrim, t qarta
dhe t prmbledhura.
Prgjigjet duhet t jepen brenda 3 javve, prve
rasteve urgjente.
Pas prgjigjeve lejohen edhe replikat jo m shum
se 3 minuta.
Pyetjet mund t zhvillohen edhe n komisionet e
prhershme.
Dr. Arta Vorpsi
 Interpelanca
Krkes e do deputeti ose grup deputetsh
ndaj antarve t qeveris.
sht krkes me shkrim pr t marr
shpjegime pr qendrimet e qeveris.
Kryeministri ose ministri jep shpjegime jo m
shum se 20 minuta. Lejohet replika 3 minuta.
Pr shtje urgjente (jo m shum se nj her
n muaj nga i njjti deputet) interpelanca
zhvillohet brenda javs.

Dr. Arta Vorpsi

 Procesi ligjvns
Funksioni ligjvns kryesori n punn e Kuvendit.
Fillon me iniciativn ligjvnse (neni 81):
a) Kshilli i Ministrave
b) do deputet
c) 20.000 zgjedhs
do projektligj shqyrtohet paraprakisht nga Ministria e
Drejtsis lidhur me:
a) Saktsin juridike t tekstit
b) Prputhjen me aktet e tjera n fuqi
Diskutimi n komisionet e Kuvendit shqyrtimi n
themel i prmbajtjes. Ktu projekti mund t ndryshohet.
I kalohet seancs plenare pr votim.

Dr. Arta Vorpsi

 Procesi ligjvns
Votimi bhet n tri faza (neni 83/1):
a) N parim Kuvendi shprehet pr nevojn e
projektligjit n trsi
b) Nen pr nen shqyrtohet me hollsi
prmbajtja e projektit
c) N trsi miratohet prfundimisht pas
ndryshimeve t mundshme.
Pas firmosjes nga Kryetari i Kuvendit i
drgohet Presidentit pr shpallje.
Dr. Arta Vorpsi
 Procesi ligjvns
Presidenti shpall ligjin e miratuar brenda 20 ditve
nga paraqitja (neni 84/1).
Me kalimin e afatit quhet i vetshpallur.
Presidenti ka t drejtn e vetos (kthimit pr
rishqyrtim) vetm nj her.
Kuvendi mund t marr n shqyrtim vrejtjet e
Presidentit ose ti rrzoj ato.
Pas shpalljes ligji drgohet pr botim n Fletore
Zyrtare.
Hyn n fuqi 15 dit pas botimit. Kusht pr sjelljen e
pasojave juridike.
Dr. Arta Vorpsi
 Mnyrat e votimit
Kuvendi merr vendimet me shumicn e votave
t t gjith deputetve (neni 78).
Format e shumics:
e thjesht shumica e deputetve (50%+1)
e cilsuar mbi gjysma e deputetve pra 2/3 ose 3/5
(neni 81)
Metodat e votimit:
I hapur me ngritjen e dors, me thirrjen e emrit, me
elektronik
I fsheht me kuti, me elektronik

Dr. Arta Vorpsi

 Transparenca dhe publiciteti
(nenet 35, 39, 43 t Rregullores)
Parime kushtetuese q i shrbejn t drejts s
informimit t zgjedhsve.
Seancat dhe mbledhjet e komisioneve bhen t
hapura pr median dhe publikun
do kush mund t marr informacion mbi fazat
e ndryshme t procesit ligjvns.
Seancat jan t mbyllura kur krkohet nga
Presidenti, Kryeministri ose 1/5 e deputetve.
Vendoset me shumicn e antarve.
Nuk ka seanca t mbyllura kur shqyrtohet
buxheti ose ligje financiare (neni 43/3)

Dr. Arta Vorpsi

Kshilli i ministrave Cdo depute 20000 zgjedhs

Komisionet e
Prhershme
Kthim pr shqyrtim
ose kalim n
seanc

Shqyrtimi n
seanc plenare
(3 votime)
miratim ose rrzim

Shpallja nga Presidenti

Ose vetshpallja
Ose kthim n Kuvend
(veto presidenciale)

Botim n FZ
Hyn n fuqi pas 15
ditve

Dr. Arta Vorpsi

 Procesi ligjvns n Republikat
Parlamentare
Iniciativa sht gjithnj e prqendruar tek ekzekutivi.
N Britani Zyra e Kabinetit krkon nga ministrit listn e
projekteve, Komiteti Legjislativ konsultohet me kryetart
e dy dhomave
N Suedi ministrat ngren komisione pr hartimin e
legjislacionit, ku mund t marrin pjes edhe deputet,
gjyqtar apo grupe interesi.
N Gjermani Ministria e Drejtsis ka rol vendimtar n
fazn paraprake.
N Belgjik Kshilli i Shtetit ka departament legjislativ q
kontrollojn ligjshmrin e prgatitjes s akteve.
Konsiderohet efektivisht si dhom e ult.

Dr. Arta Vorpsi

 Rregullat e ligjvnies
N Britani parlamenti ka liri veprimi, mund t
prcaktoj rregulla t posame procedurale.
N Rusi parashikohet e drejta e parlamentarve
ti drejtohen GjK nse kan konflikt pr
procedur.
N Gjermani rregullat procedurale jan t
prcaktuara sakt. Faza e shqyrtimit t par
sht vendimtar.
Roli i dhomave t dyta n shumicn e vendeve
sht vendimtar (Austri, Rumani, Gjermani), ka
prjashtime (Japonia, Rusi).

Dr. Arta Vorpsi

 Procesi ligjvns n republikat
presidenciale
Kongresi amerikan punon aktivisht pr hartimin
e projektligjeve. Lobet jan mjaft aktive.
Presidenti vet mund ti hartoj projektet por nuk
preferon ti paraqes vet por nprmjet
kongresmenve q e mbshtesin.
Puna mbshtetse e Presidentit konsiston tek
kontaktet e mira me kongresin.
N Franc projektet prezantohen nga
Kryeministri, pas konsultimit me Kshillin e
Shtetit q sht i rndsishm n kt proces.

Dr. Arta Vorpsi

 Rregullat e ligjvnies
N ShBA procedura ligjvnse sht disi e
ndrlikuar me komitete dhe nnkomitete, nga ku
varet dhe suksesi i projektit.
Nj projektligj zakonisht paraqitet kur sht
marr siguria pr miratim m par.
Pas miratimit n Kongres, projekti shkon tek
Senati ku sht nj procedur e njjt.
Nse Senati krkon ndryshime ngrihet
conference committee organ i prbashkt i dy
dhomave pr t gjetur variant me konsensus.

Dr. Arta Vorpsi


Pas miratimit nga 2 dhomat, ligji i kalon pr
dekretim Presidentit.
Ai duhet t dekretoj ligjin e miratuar brenda 10
ditve. Nse nuk vepron brenda 10 ditve, ligji
vdes.
Ai mund t ushtroj veton e cila e rikthen ligjin
n Kongres.
Veto e Presidentit mund ta kaprcehet vetm
nse ligji merr 2/3 e votave n 2 dhomat.

Dr. Arta Vorpsi

 Prfundime
Organet ligjvnse jan mekanizma t
domosdoshm pr zbatimin e demokracis.
Nuk jan thjesht miratues t akteve t paraqitura
nga qeveria por kontrollues t saj.
Hapsira e kontrollit varet nga sistemi i
qeverisjes, kultura dhe tradita politiko-juridike.
Rndsia e tyre prcaktohet nga :
Ligjet q ata miratojn;
Kontrolli q i njihet nga ekzekutivi ose Kushtetuta.

Dr. Arta Vorpsi

 Kazus 1
Nj deputet paraqet nj projekt pr ndryshimin e
ligjit mbi imunitetin.
Projektligji i paraqitet komisionit prkats, i cili e
hedh posht at pasi pr ndryshimin e nj ligji t
till krkohet shumica e cilsuar e votave (3/5)
dhe kjo nuk mund t sigurohet.
Deputeti i paknaqur mbledh firmat e 3/5 t
deputetve dhe siguron komisionin q ta kaloj
sepse rezultati do t jet pozitiv.
Shpjegoni veprimet e komisionit dhe deputetit
duke dhn bazn kushtetuese dhe ligjore
(rregulloren).
Dr. Arta Vorpsi
 Kazus 2
Parlamenti miraton nj ligj pr luftn kundr terrorizmit
dhe ia drgon Presidentit pr shpallje.
Presidenti nuk e dekreton ligjin duke argumentuar se ai
shkel t drejtat themelore t individit, garancit e t
pandehurit n procesin penal.
Kuvendi nuk e merr n shqyrtim m ligjin por e drgon
pr botim n Fletore Zyrtyare.
Pas botimit Presidenti e kundrshton ligjin n GjK si
antikushtetues.
Shpjegoni veprimet e Presidentit dhe Kuvendit duke
dhn bazn kushtetuese dhe ligjore si dhe procedurn
para GjK.

Dr. Arta Vorpsi

 Kazus 3
Qeveria drgon n parlament nj projektligj pr
ndryshimin e pagave t npunsve t shtetit.
Nj grup npunsish t shqetsuar pr fatin e
pagave t tyre krkojn t marrin pjes n
shqyrtimin e ktij projektligji n komisione dhe n
seanc parlamentare.
Kryetarja e Kuvendit nuk e pranon krkesn me
arsyetimin se ky ligj sht financiar dhe
diskutimet nuk mund t behen t hapura.
Shpjegoni qendrimin e Kryetares dhe t
npunsve duke paraqitur bazn kushtetuese
dhe ligjore.
Dr. Arta Vorpsi