Literatura: Osnovi ekonomije,

deo III, glava I, str. 59-66

OSNOVI EKONOMIJE
Predavanje 1a
 ROBNA PROIZVODNJA
Da bismo zadovoljavali potrebe troimo
proizvedena dobra
Dakle, potronja uslovljava proizvodnju
Veza izmeu potronje i proizvodnje:
Neposredna
Posredna
Naturalna proizvodnja

Naturalna proizvodnja je sistem privreivanja u kome se

uspostavlja neposredna veza izmeu potronje i
proizvodnje
Proizvedena dobra ulaze neposredno u potronju samog
proizvoaa i zajednice u kojoj radi (gazdinstvo,
zadruga...)
U zavisnosti od oblika drutva ulaze i u potronju onog
kome je proizvoa potinjen (robovlasnitvo, feudalizam)
Robna proizvodnja

Robna proizvodnja je sistem privreivanja u kome se

uspostavlja posredna veza izmeu potronje i proizvodnje
Proizvedena dobra su namenjena drugome proizvode se
radi razmene
Dakle, izmeu proizvodnje i potronje javlja se razmena
koja ih povezuje
Javlja se problem rizika neizvesnost da li e
proizvedeno dobro biti prihvaeno u razmeni
U novije vreme se ee naziva trina privreda (zato to
se razmena odvija na tritima)
Uslovi nastanka robne proizvodnje

Nastaje krajem prvobitne zajednice

Prvi oblik je prosta robna proizvodnja
Nastaje usled:
Podele rada (tj. sa pojavom specijalizacije)
Pojave vika proizvoda (viak iznad potreba proizvoaa)
Privatne svojine (ustupanje vika proizvoda = prisvajanje
protivvrednosti u razmeni)
Opte karakteristike i posebni istorijski oblici
Opte karakteristike

Atomizirana privredna struktura (veliki broj subjekata)

Proizvodnja za razmenu je cilj robnog proizvoaa
Postoji odreen stepen spontanosti (stihijnosti) i
konkurencije
 Faze istorijskog razvoja
Dva osnovna oblika:
Prosta ili sitna robna proizvodnja
Kapitalistika (krupna) robna proizvodnja
Postoji i savremena trina privreda kao savremeni
razvojni oblik
Prosta robna proizvodnja

Vlasnici sredstava za proizvodnju su istovremeno i

proizvoai
U procesu razmene ostvaruju sredstava za svoju
egzistenciju i reprodukciju
Motiv: prisvajanje (to vee) protivvrednosti
Ekonomska diferencijacija (razvoj i propadanje)
Uslovi za angaovanje dodatne radne snage
Kapitalistika robna proizvodnja

Prerastanje sitne u krupnu robnu proizvodnju

Ekonomska diferencijajcija i akumulacija stvaraju
privatnu svojinu nad sredstvima za proizvodnju koja
zahteva dodatni rad
Rad (radna snaga) postaje roba (predmet razmene)
Dakle, sredstva za proizvodnju su privatna svojina
(kapital); njihovi vlasnici vie ne moraju da rade u
neposrednoj proizvodnji...
...ve u njoj rade najamni radnici
Trina privreda savremenog drutva

Tri osnovna modela

Socijalni
Potroaki
Administrativno usmeravani
Meoviti karakter vlasnitva:
Privatna i
Dravna svojina
Trina privreda savremenog drutva

Zajednike karakteristike:
Institucionalna struktura
Ureen svojinski sistem (zatita privatne svojine i ugovora)
Konkurencija
Monetarna stabilnost
Efikasan finansijski sistem
Razvijena drutvena infrastruktura
Trina privreda savremenog drutva

Socijalni tip (Nemaka, vedska...)

Znaajna uloga drave socijalna infrastruktura
humani kapitalizam
Potroaki (SAD)
Minimalna uloga drave (samo zatita potroaa)
Velika mobilnost faktora i snana trita faktora...
...to obezbeuje razvoj uprkos kratkoronoj usmerenosti
Trina privreda savremenog drutva

Administrativno usmeravani tip (Japan...)

Ograniena zatita proizvoaa od strane konkurencije
(uslovljena brzim izlaskom na svetsko trite) i jaka
domaa konkurencija
Podsticanje tednje, investicije
Mala mobilnost rada i lojalnost firmi ali velika unutranja
mobilnost (izmeu pojedinih poslova i zadataka)
 Rezime
Naturalna proizvodnja je sistem privreivanja u kome se
uspostavlja neposredna veza izmeu potronje i proizvodnje
Robna proizvodnja je sistem privreivanja u kome se
uspostavlja posredna veza preko razmene izmeu
potronje i proizvodnje
Nastanak robne proizvodnje uslovljavaju: podela rada, viak
proizvoda i privatna svojina
Postoje dva osnovna oblika prosta (sitna) robna proizvodnja
i kapitalistika kao i trina privreda savremenog drutva
 Rezime
Prostu robnu proizvodnju karakterie injenica da su vlasnici
sredstava za proizvodnju istovremeno i proizvoai
Kapitalistiku robnu proizvodnju karakterie injenica da
vlasnici sredstava za proizvodnju postaju kapitalisti i ne
moraju da uestvuju u proizvodnji koju obavljaju najamni
radnici
Trinu privredu savremenog drutva karakteriu zajednike
osobine kao i tri osnovna tipa: socijalni, potroaki i
administrativno usmeravani