Hatrlatma

Ortogonal bazlar, ortogonal matrisler ve Gram-

Schmidt yntemi ile ortogonaletirme

q1 , q2 ,..., qk vektrleri aadaki zelii salyorsa

ortonormaldir: ortogonallik
0 i j
T
qi q j normalizasyon
1 i j
1 0 0
standart baz 1 0
0
1 0 n
. . .
2
R : , R : , , ....
0 1 . . .
. . .

0 0 1
Hatrlatma

*Ortogonal martis, stunlar ortonormal vektrlerden

oluan kare matristir

*Qnun stunlar ortonormal vektrlerden olumu ise:

q T1 1 0 ... 0
T 0 1 ... 0
q 2
Neden ortogonal . . .
matris denmedi? Q Q q1
T
q2 ... qn
. . .
. . .
T
qn 0 0 ... 1

QT Q I Q T Q 1
Q dikdrtgen matris olsa bile QTQ=I ancak QT sadece sol
ters
Hatrlatma
Varlk ve teklik teoremi

Varlk: Ax=bnin her b iin en az bir zm x vardr

Ann stunlar Rm i rter

Bu durumda r=mdir ve ve AC=Imxm salayan Ann nxm

boyutlu sa tersi vardr.

Bu durum mn ise mmkndr.

Hatrlatma

Teklik: Ax=bnin her b iin en ok bir zm x vardr

Ann stunlar lineer bamsz

Bu durumda r=ndir ve ve BA=Inxn salayan Ann nxm

boyutlu sol tersi vardr.

Bu durum mn ise mmkndr.

Hatrlatma
Sa ve sol tersleri bulmann yolu

Sol ters

B A A T
1 T
A
Sa ters
T T 1
C A ( AA )
 ki rnek

cos sin
Q
sin cos

Ortogonal mi?

Baka ortogonal matris hatrlyor musunuz?

0 1 0
P 0 0 1
1 0 0
 Ortogonal matris ile arpma vektrn boyunu korur

Qx x x Nasl anlarz?

Ayn zamanda iki vektrn i arpm

Qx T Qy xT QT Qy
ve
aralarndaki ay da korur
xT y
 Ortonormal bazn bize salad bir kolaylk..

q1 , q2 ,...., qn V vektr uzaynn ortonormal qi

vektrlerinden olumu bir baz olsun. v V ise
v 1q1 2 q2 ... n qn eklinde yazlr
i leri
Ortonormal baz ite burada kolaylk salayacak biliyorsak

v 1q1 2 q2 ... n qn
1 0 0
q 1 v 1q 1 q1 q q2 ... q qn
T T T
2 1
T
n 1 Ortonormal baz!!!

1 q1T v
 Benzer ekilde..

v 1q1 2 q2 ... n qn
0 1 0
q2T v 1q2T q1 2 q2T q2 ... n q2T qn 2 q2T v
.
.
0 0 1
.
qnT v 1qnT q1 2 qnT q2 ... n qnT qn n qnT v
Tm bu ilemleri matris eklinde yazarsak

Stunlar baz vektrleri Q v T

baz vektrleri ortonormal olmasayd
nasl olacakt? B v
Kazancmz matris tersi hesaplamak
yerine B v 1
Bir eye daha dikkat

aT b
bnin aya izdm p: p a T
a a

qT v =1
: i qi T , i
Tekrar yazalm p
q q

n
v vektr iin ne diyebiliriz? v i v qi
q T

i 1
 Q mxn boyutunda ise ne olacak.

Artk QT, Qnun tersi deil ama hala daha QTQ=I

Bunu daha nce

grdk

Sonu: Qx bb nin zm Q kare ise tam zm, Q

Ax
dikdrtgen ise en kk kareler zm
Hatrlatma

m denklem ve n bilinmeyen ieren, tutarsz Ax=b denklem

takmnn en kk kareler yaklakl ile elde edilecek
zm x*
ATAx*=ATb

Eitliini salar ve Ann stunlar lineer bamszsa, ATA

tersinirdir ve
x*=(ATA)-1ATb
bnin stun uzayna izdm p de
p=Ax*=A(ATA)-1ATb
eitliini salar
Q nun stunlar ortonormal ise en kk kareler problemi

basitleiyor..
x*=(AT A)-1 ATb yerine x*=(QTQ)-1QTb

ortonormal Q iin:

Qx=b (dikdrtgen sistemlerde ou b iin zm yoktur)

QTQx*=QTb (en iyi x* iin denklem)
x*= QTb (zm)
p=Qx* (bnin stunlara izdm- q bq q bq
T
1 1
T
2 2 ...
q n b qn )
T

P=QQT (izdm matrisi)

 Gram-Schmidt Yntemi

Ortonormal vektrler kolaylk saladna gre

verilen herhangi bir vektr kmesini ortonormal
vektrlere dntrebilir miyiz?
Lineer zelikleri ne?
bamsz
v1 , v2 ,...., vn verilmi olsun, nasl q1 , q2 ,...., qn lar elde ederiz
Dorultusu v1 ile ayn,
v1
Kolay olan q1i bulmak: q1 boyu da 1
v1
Bu neye kar
dyor?
q2, q1e dik olmal:
v2 v2 q1 v2 q1T
V2nin q1
dorultusunda ki
Peki, neden
bileenine
karyoruz
 v2 q1 Ancak ortonormal vektrler kmesine
katlmas iin boyunun 1 olmas gerek

v2
q2
v2

q1,q2 var q3 oluturalm: 3 3
v v
q T
v
1 3 1
q
q T

2 v3 q2

v3 q1 , v3 q2 Diklik saland birim

olma da salanmal
v3
q3
v3
 Benzer ekilde..

vn vn q1T vn q1 q2T vn q2 ... qnT1vn qn 1
vn
qn
vn Eskisi
neydi?
Gram-Schmidt bize A matrisi iin yeni bir ayrtrma veriyor
q1T v1 q1T v2 ... q1T vn

0 q2T v2 ... q2T vn
. .
v1 v2 ... vn q1 q2 ... qn
. .
. .
T

0 0 ... q v
n n

A QR
 A stunlar lineer bamsz mxn boyutunda bir
matris olsun; Q stunlar ortonormal bir matris
ve R tersinir, st gen olmak zere Ann
A=QR ayrm vardr. m=n ise ve tm matrisler
kare ise Q ortogonal matristir.

Bu ayrm en kk kareler ynteminde kullanrsak:

(ATA)x*=ATb
(RTQT QR)x*= (RTQT)b
(RTR)x*= (RTQT)b
Rx*= QTb
 Biraz tekrar
3 1 0
A 4 2 , b 20
A matrisinin stunlarndan Gram-
0 2 10 Schmidt yntemiyle ortonormal bir
baz elde ediniz. A=QR ayrmn elde
edniz ve Ax=bnin en kk kareler
zmn belirleyiniz.

1 1

1 1

1 1
x1 ve x2 R4 de ortonormal bir kme
x1 , x2
2 1 6 3 oluturmaktadr. Bu kmeyi ortonormal

1 5 baza tamamlaynz.