MENTO ESASLI MALZEMELERN

GERLME-EKL DETRME ERS VE

ZELLKLER

Hazrlayan
Burhan UZBA
naat Mhendisi

Danman
Ydr. Do. Dr. Abdulkadir Cneyt AYDIN

11/06/2007
 KONULAR
- Gerilme-ekil Deitirme (- ) Erisi Ve zellikleri

- Neden - Erisi ?

- Betonun - Erisi

- Hafif Betonlarn - Erisi ve zellikleri

- Normal Betonlarn - Erisi ve zellikleri

- Yksek Dayanml Betonlarn - Erisi ve zellikleri

- elik Lifli Betonlarn - Erisi ve zellikleri

- Reaktif Pudra Betonlarn - Erisi ve zellikleri

GERLME-EKL DETRME (- ) ERS VE
ZELLKLER

Gerilme-ekil deitirme (- ) erisi malzemelerin

mekanik zelliklerinin belirlenmesinde kullanlan
olduka nemli bir grafiksel ldr.

Genel olarak gerilmeye karlk ekil deitirme erisi

izildiinde mhendislik gerilme-ekil deitirme
erisi ekil 1. de gsterildii gibidir.

ekil 1. de gsterilen eri birok dktil malzeme iin

geerli genel bir - erisidir.
Yklenen malzemeler ykn byklne bal olarak
ekil deitirirler.

ekil 1. Mhendislik Gerilme-ekil Deitirme

likisi
Aadaki grafikte yk altndaki bir malzemenin
genel olarak ekil deitirme aamalar ve - erisi
grlmektedir.

ekil 2. Malzemelerin ekil Deitirme Safhalar

Kat cisimler sahip olduklar i yapya gre yk altnda
farkl farkl ekil deitirme gstermektedirler.

ekil 3. eitli Malzemelere Ait - likisi

 NEDEN GERLME-EKL DETRME ERS ?
- Malzemeleri mekanik davranlarna gre doru bir
ekilde snflara ayrlmas,

- Malzemelerin yk altndaki davranlarnn nceden

tahmin edilmesi,

- Malzemelerin kullanm snrlarnn belirlenmesi,

-Malzemelerin avantajlarnn ve dezavantajlarnn

belirlenerek zayf ynlerinin iyiletirilmesi,

- Malzeme zelliklerini ortaya koymas ile mekanik

probleminin zmnde kullanlmas,
 BETONUN GERLME-EKL DETRME
ERS
Beton, doada tek bana var olmayan, ancak imento,
su ve agrega gibi katk malzemelerinin belli oranlarda
ve belli artlarda kartrlmasyla oluan balangla
akc ve zamanla sertleerek dayanm kazanan yapay
ve gevrek bir malzemedir.

Gevrek bir malzeme olan beton ok dk gerilmeler

altnda elastik davranabilmektedir.

Beton, yklendikten ksa bir sre ierisinde, gelen

ykn byklne bal olarak ekil deitirmeye
maruz kalmaktadr.
Aada betonun - erisinin tipik bir ilikisi
grlmektedir.

ekil 4. Betona Ait - likisi

ekil 4 den Hangi Sonular karlabilir ?
-Balangta arttka, miktar da doru orantl
olarak artmaktadr.

- ok kk miktardaki gerilmeler iin erinin OA

arasndaki blm dorusaldr.

- A noktasna karlk olan gerilme deerinden daha

byk gerilme uygulandnda, " - " arasndaki
dorusal iliki kaybolmaktadr.

- - erisinin kuyruk ksmnda (M ve K noktalar

arasndaki blmde) d grlmektedir.
-K noktasna karlk gelen deerler, betonun krld
andaki k gerilme deerini ve "k " birim deformasyon
deerini gstermektedirler.

Donatl ve Donatsz Betonun - likisi

- Erisini Etkileyen Faktrler
- ok fazl kompozit bir malzeme olan beton, genel
olarak imento bazl balayclar kullanlarak retilir.

- Betonun basn dayanmn ve Elastisite modln

etkileyen btn faktrler, - erisini de
etkilemektedir.

- Betonun - erisinin doru bir ekilde

belirlenebilmesi iin, ncelikle - etkileyen
faktrlerin belirlenmesi gerekmektedir.

- Bu deikenlerin etkilerinden dolay, beton iin tek

ve kesin bir - erisi tanmlamak olanakszdr.
Burada yalnzca, bu faktrlerden en nemli olanlarn
etkileri ksaca irdelenecektir.

1- Beton Dayanmnn Etkisi

Betonun - zellikleri, beton dayanm ile

deimektedir.

Dayanmn - erisi zerindeki etkilerini gstermek

amac ile ekil 5 de eitli beton dayanmlar iin -
erileri gsterilmitir.
ekil 5. ekil Deitirme-Basn Dayanm likisi
2- Ykleme Hznn Etkisi

Beton elemana uygulanan ykleme hz da - erisinin

zelliklerini etkilemektedir.

Ykleme hznn - erisi zerindeki etkilerini

gstermek amac ile ekil 6 da eitli ykleme hzlar
iin - erileri gsterilmitir.
ekil 6. ekil Deitirme-Ykleme Hz likisi
3- Betonu Oluturan Malzemelerin Etkisi

Beton farkl zelliklerde malzemelerin bir araya

gelmesiyle olutuundan dolay, betonun mekanik
zelliklerini ve - ilikisini bileimine giren
malzemelerin zellikleri etkilemektedir.

imento hamuru, imento ve agregann - erisi

zerindeki etkileri ekil 7 de eitli malzemeler iin
gsterilmitir.
ekil 7. eitli Malzeme ve Betonun - Erisi
Gerilme-ekil Deitirme Erisi in nerilen rnek
Modeller

Hognestadn beton iin nerdii gerilme ekil

deitirme modelinde - arasndaki iliki ise;

Erinin artan ksm iin; Erinin azalan ksm iin;

Kent-Park tarafndan nerilen gerilme ekil deitirme

ilikisi;
2 c
2

c fc c

0,002 0,002
Sargin tarafndan nerilen gerilme ekil deitirme
ilikisi;
Ax D 1 x 2
k3 f ck
1 A 2 x Dx 2

s f s f
k3 1 0,054681 0,245 s yw co 0,0024 0,0001411 0,734 s yw
a f ck a f ck

Ec co D 0,8 7,11 *10 4 f ck

A x Ec 19091 f ck
k3 f ck c0
Sargin modelinde;
s : Enine donatnn hacimsel orann,
a: Gbek betonunun geniliini
s: Enine donat araln,
fyw: Enine donatnn akma dayanmn,
fck: Betonun silindir dayanmn,
Ec: Balang elastisite modln,
k3: Maksimum gerilmenin silindir dayanmna orann,
c 0 : Dayanma karlk gelen ekil deitirmeydi.
d : Alalan ksm zerinde etkili olan bir parametreyi
gstermek zere,
HAFF BETONUN GERLME-EKL DETRME
ERS
Hafif betonlar, genel olarak hafif agregalar
kullanlarak retilen, younluklar 14401840 kg/m3
arasnda deien betonlardr.

Neden Hafif Beton ? (Avantajlar)

- Daha dk enerji ile retim ve yerletirme,

- Yap ykleri nemli oranda azalr,
- Tayc elemanlar daha kk boyutta yaplabilir,
- Is yaltmlar yksektir,
- Yangn etkisine dayanmlar fazladr,
- Nihai maliyet normal betona gre daha dk
olmaktadr.
Neden Hafif Beton ? (Dezavantajlar)

- Dayanmlar normal betona gre dktr,

- Anmaya kar dayankszdr,
- Neme kar yaltm gerekebilir ,
- Elastisite modlleri dktr ,
- Rtreden dolay atlama riski daha yksektir ,

- Yasushi Shimizu nin ayn koullar altnda yapt

deneysel almalar sonucunda normal ve hafif betona
ait karakteristikler Tablo 1 ve Tablo 2 de verilmitir.
Tablo 1. Normal Betona Ait Karakteristikler
Tablo 2. Hafif Betona Ait Karakteristikler
Tablolardan karlabilecek Sonular !
- Hafif betonlar maksimum yk altnda normal
betonlara gre daha byk ekil deitirme
gsterirler,

- Basn dayanm, hem hafif betonda hem de normal

betonda ya ilerledike srekli artmaktadr,

- ekme dayanm 4 haftadan sonra art

gstermemektedir .

- ekme gerilmeleri altnda hafif beton, normal

betona gre biraz daha fazla ekil deitirme
gstermektedir
 Hafif betonun tipik gerilme-ekil deitirme erisi
ekil.8 gsterilmitir.

ekil 8. Hafif ve Normal Betonun - Erisi Karlatrlmas

Hafif betonlar, zelikle endstri alannda yaygn
olarak uygulanmaktadr.Tpra teknik artnamelerine
girmi hafif beton uygulamalar;
Tpra TGPS-N2
Fireproofing of steel structures shall be by means of
concrete or lightweight concrete cover. The thickness
shall be 3 for concrete and 2 for lightweight concrete
for minimum 3 hour fire resistance. Reinforced
concrete structures are accepted as fireproof
provided the cover to principal reinforcement is 2
minimum.
The columns, beams and vertical structure bracing of
hazardous structures shall be fireproofed from the
foundations to an elevation where the highest
important operating equipment load is applied to the
structure.
Resim 1. Ekipmanlarda Normal ve Hafif Beton le Fireproof Uygulamas
Resim 2. elik Yaplarda Normal ve Hafif Beton le Fireproof Uygulamas
Resim 3. elik Yaplarda Normal ve Hafif Beton le Fireproof Uygulamas
Resim 4. elik Yaplarda Normal ve Hafif Beton le Fireproof Uygulamas
 NORMAL BETONUN GERLME-EKL
DETRME ERS
-Yaklak 2400 kg/m3 arlnda olan betonlar
normal beton olarak isimlendirilir ve tayc amala
en ok kullanlan beton trdr .

- Yaygn olarak kullanlan normal betonun, mekanik

davrannn yeterince ve doru bir ekilde
anlalabilmesi iin ilk nce - erisinin doru bir
ekilde belirlenmesi gerekmektedir.

- Beton iin genellikle - ilikisi aratrlrken,

betonun basn altndaki davran gz nne
alnmaktadr.
Betonun eksenel basn altnda, silindirik numuneler
araclyla belirlenen gerilme-ekil deitirme ilikisi
ekil 9 da gsterildii gibidir.

ekil 9. Eksenel Basn Altnda Betonun - Erisi

Grafikten karlabilecek Sonular !
- Basn dayanmnn yaklak te birine kadar eri
dorusal olarak artmaktadr,

- Orant snrndan sonra - erisi dorusal (lineer)

davrantan sapmaktadr.

- - erisinin erilii, gerilme, basn dayanmnn

%85 seviyesinden sonraki gerilmelere ulatktan
sonra hzl bir ekilde artmaktadr

- ekil deitirme dayanma bal olarak normal

betonlar iin yaklak olarak 0,002 civarndadr
Normal betonlar iin, yaygn olarak Hognestad
tarafndan gelitirilen - erisi kullanlmaktadr.

ekil 10. dealize Edilmi - Erisi (Hognestad)

YKSEK DAYANIMLI BETONUN GERLME-EKL
DETRME ERS
Yksek dayanml betonlar, genel olarak eksenel
basn mukavemeti 40 MPa dan byk olan
betonlardr.

Neden Yksek Dayanml Beton ?

- Erken ykleme yaplacak elemanlarda, abuk

dayanm kazanmas gereken durumlarda ,
- Yksek katl binalarda tayc elemanlarn
boyutlarn klterek yer avantaj salanmas,
- Kpr ve baraj gibi uzun mrl yaplarda ,
- Geirimsizliin ve d etkilere kar daha dayankl
bir beton istendii durumlarda,
Yksek mukavemetli betonlarn yksek krlganlk
yaps nedeniyle fc artt zaman, nihai ekil
deitirme (cu) azalr

fc=80 N/mm2 fc=50 N/mm2

ekil 11. YDB iin fc ile ekil Deitirme likisi

Yksek dayanml betonun tipik bir gerilme-ekil
deitirme erisi aada grlmektedir.

ekil 12. YDB in - Erisi

 ELK LFL BETONUN GERLME-EKL
DETRME ERS
- Betonun zelliklerini iyiletirmek iin, beton ierisine
teknik zellikleri yksek elik lifin belli oranda
katlmas ile oluan betonlar genellikle elik lifli beton
olarak adlandrlmaktadr.

- elik liflerin beton ierisine katlma oran %0.5-2.5

arasnda olabilmektedir.

- Aratrmalar gstermitir ki optimum fayda hacimsel

orann % l-2 olmas halinde salanmaktadr.

- Daha yksek oranda katlmas durumunda, normal

betonun basn dayanmndan daha dk bir deer elde
edilmektedir.
elik Lifli Betonun Avantajlar

- Yksek tama kapasitesine sahip snek beton,

- Donat korozyonunun olumad dzgn beton

yzeyinin elde edilmesi ,

- Etkin atlak kontrol ,

- Donat iiliinde belirgin azalma ,

elik Lifli Betonun Dezavantajlar

- Betonun ilenebilirliini olumsuz ynde etkiler ,

- Dikkatli kartrlmazsa betonun mevcut basn

dayanmnda bir miktar azalma olmaktadr ,

- Boluklardan dolay basn dayanmnda azalmaya

sebep olmaktadr ,
elik lifli betonun tipik - grafiklerinde, maksimum
gerilme noktasnda ekil deitirmede bir art ve
daha yksek bir sertlik gzlenmektedir

ekil 13. elik Lifli Beton in - Erisi

elik Lif Kullanm le ;

- Lif hacmiyle - erisinin azalan ksmnn eiminde

de bir art gzlemlenmektedir

- elik lif eklenmesi, maksimum gerilmedeki ekil

deitirme miktarn arttrmaktadr ,
ekil 13. elik Lifli Beton in - Erisi
 REAKTF PUDRA BETONUN (RPB) GERLME-
EKL DETRME ERS
RPBler kp basn dayanmlar 200 ila 800 MPa
arasnda, ekme dayanmlar ise 25 ve 150 MPa
aralnda deien yeni kuak betonlardr.

Nasl retilir ?

- Btn iri agregalarn karmdan karlmas ile

malzeme homojenliinin artrlmas,
- Tane ap dzenlemesi ve iyi bir sktrma ile
boluksuz bir beton elde edilmesi,
- Scaklk kr ile mikro yapnn gelitirilmesi,
- Karma elik lif ilavesiyle malzeme snekliinin
artrlmas.
Tablo 3. Normal, Yksek Dayanml ve RPB Karlatrlmas
Tablo 4. Yksek Dayanml ve RPB Karlatrlmas
 Neden reaktif pudra betonu kullandmz aadaki
resimde aka grlmektedir.

Resim 5. Ayn Moment Tama Kapasitesine Sahip Kesitler

ekil 14. RPB in - Erisi
ekil 15. RPB in - Erisi
ekil 16. RPB in - Erisi
 TARTIMA ve SONU

- Betonun - erisini etkileyen ok sayda faktr

bulunmaktadr.

- - erisini belirlemek iin ne deneysel almalar, ne

de gelitirilen modeller tek bana yeterlidir.

- Yaplarmz oluturan tayc sistemlerin maruz

kald ykler altnda emniyetli, ekonomik ve estetik
olarak boyutlandrlabilmesi iin malzemenin (betonun)
gerilme-ekil deitirme erisi ok iyi anlalmal ve
modellenmelidir.
Biz almamzda deiik yaklamlara dayal bnyesel
modeller, bunlarn uygulanmas ve gerilme ekil-
deitirme erisinin eitli zellikleri aratracaz.

Bu almamzda temelde sonlu elemanlar yntemine

dayal lattice modelleme tekniini kullanacaz. Bu
konudaki betonun saysal modellenmesi zerine
yapacamz almada, betonu bir btn olarak deil,
har, agrega ve arayzeyi ayr ayr ele alacaz.
LGNZ N TEEKKRLER...

Burhan UZBA
naat Mhendisi

Krkkale Rafinerisi
Proje ve Yatrmlar Mdrl
Tel: 318 266 9100 / 2150
E-mail: burhan.uzbas@tupras.com.tr

11/06/2007