Universiteti i Prishtins

Fakulteti Ekonomik

Departamenti: Banka financa dhe kontabilitet

Etika e Biznesit

Lnda: Mjedisi n biznes Studentet:

Prof.Ass.Dr. : Nagip Skenderi Bleta Hajrizi
Ass: Lura Rexhepi Leulita Krosa

03 PRILL 2017
Hyrje.......................................................................................................................................... 3
Koncepti i Etikes s biznesit .................................................................................................... 3
Menyrat e promovimit te etikes se biznesit .................................................................... 4
Natyra e etiks s biznesit dhe Vlerat ............................................................................. 4
Karakteristikat q e bjn nj vendim te biznesit etike jan: ...................................... 4
Rendesia e Etikes ne biznes ..................................................................................................... 4
Historiku i Etikes se Biznesit ........................................................................................... 4
Zhvillimi i Etikes s Biznesit ................................................................................................... 6
T dhnat statistikore .............................................................................................................. 7
shtjet e etiks s biznesit ..................................................................................................... 7
Thyerja e Etikes se biznesit ..................................................................................................... 7
Rast Studimi ...................................................................................................................... 8
Analiza SWOT Zara ................................................................................................................ 8
Pikat e forta ....................................................................................................................... 8
Dobsit.............................................................................................................................. 8
Mundsit .......................................................................................................................... 9
Krcnimet ........................................................................................................................ 9
Prfundimi ................................................................................................................................ 9
Referencat ................................................................................................................................. 9
Website .............................................................................................................................. 9
 Hyrje
Etika e biznesit sht studim i politikave dhe praktikave t biznesit t duhura n lidhje
me shtje potencialisht t diskutueshme, t tilla si qeverisje korporative, tregtimit t
brendshm, ryshfetit, diskriminimi, prgjegjsis korporative sociale. Ligji shpesh
udhzon etikn e biznesit, ndrsa etika her t tjera t siguroj nj korniz themelore
q bizneset mund t zgjedhin t ndjekin pr t fituar pranimin publik.

Teoria e Etikes se biznesit

Teoria e etiks s biznesit mund t jet jashtzakonisht komplekse dhe n mnyr q t
jet ne prdorim n ditt tona n situata t perditshme. Ajo duhet t bhet n praktik.

"Etika sht n lidhje me teorin e te drejts s kngs jo n lidhje me zbatimin ne

praktik t ktyre parimeve. Kjo sht zona e moralit. "

"Etika prfshin vlerat q nj person krkon pr t shprehur n nj situat t caktuar,

moralin, mnyrn se si ai ose ajo ka vendosur pr t arritur kt."
 Koncepti i Etiks s biznesit
Termi Etika e Biznesit i referohet sistemit t parimeve morale dhe rregullave t sjelljes t
aplikuara n biznes. Sepse duke qen nj organizat shoqrore nuk mund t kryhet n nj
mnyr deteriminente me interesat e shoqris dhe vet sektorit t biznesit.Etika nnkupton
se si profesionalistet duhet t kujdesen plotsisht n vendimet e tyre dhe pr t siguruar se
veprimi i tyre nuk do te kete efekte negative.
Nocioni i etiks s biznesit vazhdon edhe sot qe prej kur eshte perhapur.
Kjo sht pjes e kulturs popullore dhe gjen shprehje n media,
mbulimin e abuzimeve etike dhe ligjore n biznes, dhe t skandaleve t biznesit
dhe pasojave t tyre.
Edhe pse ajo q sht e prfshir n nocionin e etiks s biznesit ndryshon n vende t
ndryshme, n varsi t kushteve socio-ekonomike-historike, kudo ka
nj kuptim themelor se etika ka nj vend n biznes si n fusha t tjera t jets.
Kjo bhet e qart kur shohim, si e kemi, protesta popullore kur nj korrupsion i shfrenuar
qeveritar bhet publik. Nocioni i etiks n biznes mund t gjurmohet mbrapsht n format m
t hershme t kmbimeve, bazuar mbi Parimin i shkmbimit t barabart, filozof t
panumrt.
Menyrat e promovimit te etikes se
biznesit
Etika e Biznesit mund t promovohet n 3
mnyra:
Bindje Arsimore: Shoqata e
tregtis mund t edukoj dhe t bind
antart n rndsin dhe nevojn pr
t pasur etikn e biznesit.
Kodi i Etiks: Shoqata e
tregtis duhet t formuloj nj kod
sjelljeje, i cili gjithashtu prmban nj
kod t etiks pr antart e tyre.
Sanksionet morale: Sanksionet
I referohen mnyrave n t cilat
sjellja morale shprblehet ose shkeljet
dnohen.
Natyra e etiks s biznesit dhe Vlerat
Etika e biznesit sht aplikimi i parimeve etike dhe
metodat e analizs s biznesit, etiken e biznesit e
bjn me temn e studimit q i sht dhn rndsia e
saj e duhur n biznes, tregti dhe industri q nga 3
dekadat e fundit.
Karakteristikat q e bjn nj vendim te
biznesit etike jan:
Barabartsia: Vendimi jet i drejt dhe i barabart.
Djathtas: Moralisht korrekte dhe pr shkak.
Mir: Cili eshte me mire, m e lart pr numrin m t
madh t njerzve n fjal.
Vetm: Drejtsia sht br pr t gjith dhe kjo
duhet t paraqitet, se drejtsia sht dhn pr nje
shkak te caktuar.
E duhur a: Ajo q sht e prshtatshme pr situatn
dhe n prgjithsi t pranueshme.
I drejte : Cili sht i sinqert dhe shkaku.
 Rendesia e Etikes se biznesit
Pritja e t gjitha palve t interesuara publike nuk eshte n kulturn dhe Sjelljet e
organizimit t nj biznesi pr shkak t dominimit t Ekonomis n shoqri. Publiku pret nj
nivel t lart t sjelljes etike nga Shoqrit Tregtare. Duke br gjn e duhur, t mos beje
dika t keqe dhe t mir sepse t gjitha pritjet jan t publikut t gjer nga biznesi.
Imazhi: Nj Organizate etike komandon respektin dhe besimin e t gjith aktorve t saj..
Krenaria e kompanive m t mira: Kompania e menaxhuar urdhroj respekt nga Publix, si
dhe organizatat qeveritare. Politikat e kompanis n lidhje me Profit Sharing bonuse,
prgjegjsin sociale, bilanci i puns dhe jets shoqrore jan te cituara.
Pjes e shoqris: Biznesi sht nj pjes e shoqris. fardo q zbatojn parimet etike
aplikuar pr biznesin n shoqri. Shembull Nse nj kompani n qllimisht shmanget
pagesat e taksave kompania trajtohet joetike.
Kostot: Prkeqsimi i marrdhnieve, dhe dmtimi i reputacionit ne uljen e produktivitetit t
punonjsve, besnikrin q dalin nga praktikat joetike kushtuar kompanive.
Trust i puntorve: Niveli i lart moral i produktivitetit si dhe mund t merret leht n
Kompanit q trajtojn punonjsit e tyre me t gjitha ne barazi, nxisin punn e mir ekipore
dhe kulturn. Punonjsit marrin knaqsi n etik dhe shoqri ne kompanit prgjegjse
 Historiku i etiks s biznesit
Historia e "etiks s biznesit" varet se si e prkufizon at. Megjithse termi sht . Ky sht kuptimi n t ciln publikut n prgjithsi, gazetarve te lajmeve dhe komentues,
prdorur n disa kuptime dhe ndryshon disi pr t vende t ndryshmem prdorimi i tij
aktual n origjinn n Shtetet e Bashkuara dhe u b i prhapur n vitet 1970. politikant dhe shum njerz te biznesit kan tendenc pr t prdorur kete term. Fillesa
Historia e etiks s biznesit n Shtetet e Bashkuara Shtetet mund t shihet si prfaqson besimin gjersisht vlersoi se etika zbatohet n biznesi ashtu si zbatohet n t
kryqzim i tre fillesave t ndrthurura. Secila nga kto nga ana e tyre mund t gjitha fushat e jets. Skandalet rreth ryshfetit, tregtimit t brendshm, reklamave t rreme,
ndahet n t paktn dy deg t lidhura.
dhe si, historit rreth Enron dhe Arthur Andersen dhe skema Ponzi Bernard Madoff, prbjn
Fillesa e par, t ciln do t thrrasin fije floku te etika-ne-biznes, sht e gjat. at q sht, n prgjithsi konsiderohet si shkelje n biznes dhe far publikun e gjer
Tradita e aplikimit t normave etike t biznesit, ashtu si sht aplikuar n fusha t
tjera t jets shoqrore dhe personale, fillesa mund t ndahet m tej n laike dhe
bashkpuntor me etikn, ose biznesi m sakt, me dshtimin e bizneseve pr t vepruar n
degt fetare. Fija e dyt sht zhvillimi i nj fushe akademike, e cila ka qen e mnyr etike Peter Drucker, i njohur si teoricien i biznes-menaxhimit, ishte nj prej atyre q
quajtur biznesi i etiks. Ajo gjithashtu ka dy deg kryesore, njra sht filozofike pretendonin se nuk ka gj t till si Etika e biznesit, vetm Etika n biznes. Ai shihet ajo q ai
biznesi-etika , e cila sht normative dhe kritike, dhe tjetradeg social-shkencore, e
cila sht kryesisht prshkruese dhe empirike. Floku i tret sht percaktimi i
e shihte si etikn e biznesit (Drucker 1981) Prpjekjet e ndryshme pr t justifikuar praktikat
etiks ose t paktn zbukurimi i etiks n biznese. Kjo prsri ndan integrimin e e biznesit q ishin n mnyr t qart te pamoralshme nga standardet e zakonshme.
etiks n praktikat e biznesit , ne njeren ane, prgjegjsia korporative sociale n
ann tjetr. Shumica e atyre n fushn aktuale akademike jan dakord se moralet e zakonshme te
Etika e biznesit ishte futur n Evrop dhe Japoni n vitin 1980, edhe pse termi nuk rregullave zbatohen n biznes ashtu si ato zbatohen n t gjitha fushat e tjera t jets. Adam
kamundur te prkthehet leht, dhe zhvillimi n do vend t ndryshm nga ajo n Smith, i cili shkroi Teoria e Ndjenjave Morale para se ai te shkruante Pasuria e Kombeve,
Shtetet e Bashkuara pr shkak t dallimeve socio-politike-ekonomike. ajo pastaj shkruan n lidhje me etikn e biznesit, si dhe mungesa e tij q u zhvillua n mesin e
prhapet n mnyra t ndryshme n pjes t tjera t bots, do her me nj theks t biznesmenve te cilet bashkpunonin. David Hume, John Stuart Mill, dhe shum t tjer
ndryshem vendor dhe historik. N nivel mbarbotror u b lidhur me ane te
shkruan mbi moralin ose etikn e zhvillimit te lire te ndrmarrjes t sistemit ekonomik.
Kompaktit Global t OKB-s, t iniciuar nga ather OKB vete. Sekretari i
Prgjithshm Kofi Annan n nj fjalim n Forumin Ekonomik Botror m 31 janar
1999, dhe nisur zyrtarisht n korrik, 2000, prej tre fillesave , i pari, apo filles etika-
ne-biznes, sht m amorfe dhe m e prhapur
 Zhvillimi i Etiks s biznesit T dhnat statistikore
Etika e biznesit, i cila u rrit nga interesimi i Anketa Etika Nacionale e Biznesit del do dy vjet. N edicionin e vitit
fes n etikn e biznesit dhe si shqetsim 2013, t anketuarit ishin t gjith me koh t shkurt n sjellje
te menaxhmentit te edukimit me shtjet joetike. Rreth 41% e t punsuarve pa sjellje jo t mir n pun,
sociale, sht br nj fush
krahasuar me 45% n vitin 2011. Studimi arriti n prfundimin se
ndrdisiplinore akademike. Deri m tani ajo
ndoshta nj klim e pasigurt ekonomike oi n m pak bizneset
ka prqndruar n msim student t
shumt. Puna sht br e leht tashm
rrezik e marrjes pr fitim udhheq m shum menaxhert dhe
dhe fusha ka arritur zhvillim te madh. Pr drejtuesit pr t vepruar n mnyr m etike. Sondazhi zbuloi se 60%
zhvillimin e mtutjeshem kerkon e sjelljes s keqe n pun ka ndodhur n mesin e menaxherve, dhe
hulumtimin me cilsi t lart n pyetje t 25% e t punsuarve fajsuan menaxhert e nivelit t lart pr sjellje
reja, modele pozitive, integrim m t mir joetike.
ndrdisiplinor, dhe vmendje n biznesin
ndrkombtar. N fund t fundit fushat do
t qndrojn ose bien n cilsin e
krkimeve q ata prodhojn n t.
 shtjet e etiks s biznesit
shtjet m themelore ose esenciale etike q bizneset duhet t prballen jan
integriteti dhe besimi. Nj kuptim baz i integritetit prfshin iden e kryerjes se
punve te biznesit tuaj me ndershmri dhe nj angazhim pr trajtimin e do
konsumatori n mnyr t drejt. Kur klientt perceptojn se nj kompani sht
ekspozuar ne nj angazhim t palkundur ndaj praktikave etike t biznesit, nj
nivel t lart t besimit mund t zhvillohet n mes t biznesit dhe popullit q
krkon pr t shrbyer. Nj marrdhnie e besimit n mes jush dhe klientve
tuaj mund t jet i vendosur si elsi i suksesit t kompanis suaj.
Komunikimi etik n arenn e biznesit sht nj sfid q duhet prballuar n nj
sr nivelesh. shtjet ligjore kan ndikim si tek individi po ashtu dhe tek
organizzata t cils ai i prket. Sfidat organizative prfshijn ndrtimin e nj
kulture produktive n nj kompani me t punsuar q kan formim, vlera, dhe
besime t ndryshme. N t gjitha kto sfida, sistemi personal i vlerave do t
ndikoj n sjelljen e vendim-marrsit po aq sa edhe personave q e rrethojn.
Disa nga shtjet kryesore t trajtuara n kodet aktuale t etiks s biznesit jan
ryshfeti & korrupsioni; dhurata dhe mikpritja; Prdorimi i mediave sociale,
konfliktit t interesave; diversitetit; Shndeti dhe Siguria, administrimin e
mjedisit dhe donacionet politike.
Thyerja e Etikes se biznesit
Etika e biznesit eshte e siguruar q nj nivel i caktuar i krkuar i besimit
ekziston n mes t konsumatorve dhe formave t ndryshme t pjesmarrsve t
tregut me bizneset. Pr shembull, nj menaxher portofoli duhet t jap t njjtn
konsiderat pr portofolet e antarve t familjes dhe t investitorve te tjere
individual. Praktika t tilla sigurojne q publiku merr trajtim t drejt.
Kodet etike jan dokumente t shkruara q theksojn etikn dhe vlerat e nj
organizate. Firmat shpesh tentojn t menaxhojn etikn nprmjet ktyre
kodeve, duke ia adresuar kt kod publikut t brendshm dhe atij t jasht,.
Kodi mund t jet pjes e nj manuali politikash personeli ose mund t jet nj
dokument i veant. Disa prej kodeve kane edhe fraza nprmjet t cilave
punonjsi q nnshkruan, deklaron se e ka kuptuar prmbajtjen e dokumentit.
Por m e rndsishme sht se kodet jan mesazhe nprmjet t cilave
organizatat kalisin sjelljen e punonjsve t tyre nprm,jet formulimeve t qarta
t sjelljeve t cilsuara si shoqrisht t pranueshme dhe etike.
Koncepti i etiks s biznesit u ngrit n 1960 ku kompanit u bn m t
vetdijshme pr nj shoqri n rritje t konsumit t bazuar q treguan
shqetsime n lidhje me mjedisin, shkaqet sociale dhe prgjegjsis s
korporats. etika e biznesit shkon prtej vetm me nj kod moral t drejt dhe
t gabuar; ajo prpiqet t pajtoj at q kompanit duhet t bjn ligjrisht
kundrejt mbajtjes s nj avantazhi konkurrues mbi bizneset e tjera.
 Rast Studimi
N rastin e nj kompanie q shet drithra me t gjith prbrsit
natyror, departamenti i marketingut duhet t kalit entuziazmin pr
produktin kundrejt ligjeve q rregullojn praktikat e etiketimit.
Reklamat, disa konkurrent mund t reduktojn rrezikun e disa lloje t
kancerit. Kompania e drithrave n fjal dshiron t fitoj m shum
pjes t tregut, por departamenti i marketingut nuk mund t bj
pretendime t dyshimta shndetsore per drithrat, si dhe ajo rrezikon
t prballet me shtje gjyqsore dhe gjoba. Edhe pse konkurrentt, t
cilt kan nj pjes m t madhe t tregut t industris s ushqimit,
prdorin praktika t dyshimta t etiketimit, kjo nuk do t thot q do
prodhues duhet t angazhohen n sjellje joetike.
Analiza SWOT e Zara
Pikat e forta
1. Zara ka m shum se 2000 dyqane n t gjith botn
2. Nj nga shitsit m t mdhenj spanjolle n bot
3. Zara ka nj emr t mir te vendosur ne mark n t gjith botn
4. Menaxhimi i tyre I zinxhirit t furnizimit sht me kosto shum t ult, si dhe
shumica e proceseve t tyre si operacionet e prodhimit jan t integruar vertikalisht
5. Prani t madhe(te kyur) online prmes web faqes se tyre dhe platforma t tjera
e-commerce e bn Zara-an nj emr te rndsishm
6. Rrobat jan prodhuar me nj mim konkurrues me dizajne m t reja dhe mod
7. Zara ofron produkte te reja jashtzakonisht n mod, t projektuara mir dhe
ofrim t shpejt t tyre
8. Prve rrobave, Zara gjithashtu ofron anta shfaqje etj
Dobsit
1. Marketing I limituar dhe reklamat n krahasim me disa marka t tjera
2, Konkurrenca e lart pr Zara do t thot pjes e kufizuar e tregut dhe kalim t
lart n mark
Mundsit
1.Ato jan tregjet m globale te cilat Zara mund ti hulumtoj
2. Ato gjithashtu mund t hyjn n segmente dhe t zgjerojn ato zona ku ata nuk
kan
marketing
3.Online dhe e-commerce sht duke fituar rndsi q mund t jet prgjuar nga
Zara
Krcnimet
1. Tregtaret e mods me zhvillim t madh mund t jet nj krcnim pr ta
2. Rnia ekonomike mund t jet nj krcnim pr segmentin e synuar (objektiv)
3. Ka nj sasi t madhe t kalimit t konsumatorit per tu zhvilluar
4. Imitime t rrejshme (Fake) mund t zvogelojne shitjen e produkteve te Zara dhe t
dmtoj biznesin
 Prfundimi

Nj biznes sht nj organizat produktive, qllimi i s cils sht pr

t krijuar mallra dhe shrbime pr shitje, per te pasur fitim. Biznesi
sht gjithashtu nj aktivitet,nj njsi ekonomike (p.sh., nj person,
nj organizat) "bn biznes" me nj tjetr, kur ajo shkmben nj t
mir apo shrbim pr shqyrtim t vlefshem. Etika e biznesit n kt
mnyr mund t kuptohet si studimi i dimensioneve etike t
organizatave prodhuese dhe aktivitete komerciale. Kjo prfshin
analiza etike t prodhimit, shprndarjes, marketing, shitje, dhe
konsumin e mallrave dhe shrbimeve
 Referencat
Website
https://www.bbvaopenmind.com/wp-content/uploads/2013/02/A-
History-of-Business-Ethics_Richard-T-De-George.pdf
http://www.edugrabs.com/business-ethics-concept-nature-and-
importance/
https://link.springer.com/article/10.1007%2FBF00382865?LI=tru
e
http://www.mbaskool.com/brandguide/lifestyle-and-retail/3814-
zara.html
https://plato.stanford.edu/entries/ethics-business/
http://smallbusiness.chron.com/list-ethical-issues-business-
55223.html
http://www.investopedia.com/terms/b/business-ethics.asp
Ju faleminderit pr vmendjen!