Blm 12

TERMODNAMK ZELK
BAINTILARI

1 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

 Amalar

Ska kullanlan termodinamik zeliklere ait temel bantlarn

gelitirilmesi ve dorudan llemeyen zeliklerin, kolayca
llebilen zelikler ile ifade edilmesi.
Birok termodinamik bant iin temel Maxwell bantlarnn
gelitirilmesi.
Sadece P, v ve T lmlerinden yararlanarak buharlama
entalpisinin saptanmas ve Clapeyron denkleminin gelitirilmesi.
Her koul altnda btn saf maddeler iin geerli olacak cv, cp, du,
dh ve dh ifadelerine ait genel bantlarnn gelitirilmesi.
Joule-Thomson katsaysnn tartlmas.
Genelletirilmi entalpi ve entropi sapma diagramlarnn kullanlmas
ile gerek gazlarn h, u, ve s ifadelerinin deerlendirilmesi
ynteminin gelitirilmesi.

2 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

 BRAZ MATEMATK
KISM TREVLER VE LGL BAINTILAR

Hal Postlas :Hal postlasna gre,

basit sktrlabilir bir maddenin hali, iki
bamsz yein zelik bilindii zaman
kesin olarak belirlenir. Belirlenen
haldeki dier tm zelikler bu iki zelii
kullanarak ifade edilebilir.

f(x) fonksiyonunun xe gre trevi,

Verilen bir noktadaki fonksiyonun trevi, o f(x)in xe gre deiiminin hzn
noktada fonksiyon erisinin eimine eittir. ifade eder.

3 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

 Ksmi Trevler

y sabit kalrken, z(x, y)nin xe gre deiimi,

znin xe gre ksmi trevi diye adlandrlr
ve aada verildii gibi ifade edilir:

simgesi, d simgesi gibi diferansiyel

deiimleri ifade eder. Fakat d simgesi
tm deikenlerin etkisini iine alan
toplam diferansiyel deiimi belirtirken,
simgesi sadece bir deikene gre ksmi
diferansiyel deiimi belirtir.
d ve ile gsterilen deiimlerin
bamsz deikenler iin ayn olduuna,
fakat baml deikenler iin farkl
Ksmi trev (z/x)y.nin olduuna dikkat edilmelidir.
geometrik gsterimi
4 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar
 z(x, y)
fonksiyonunun
toplam diferansiyeli
dznin geometrik
gsterimi

Bu bant baml deikenin bamsz

deikenlerine gre ksmi trevleri cinsinden
ifade edilen toplam diferansiyelini veren temel
bantdr.

5 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

 Ksmi Trev Bantlar

z + 2xy 3y2z = 0 fonksiyonu iin

karlkllk kuralnn dorulanmas

Trevin hangi srada alnd zelikler iin

nemli deildir nk zelikler srekli nokta
fonksiyonlardr ve diferansiyelleri tamdr.

Karlkllk Bants

evrisel Bant

6 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

 MAXWELL BAINTILARI
Basit sktrlabilir bir sistemin P, v, T ve s zeliklerinin ksmi trevleri arasndaki
ilikileri gsteren denklemlere Maxwell bantlar ad verilir. Bu bantlar drt
Gibbs denkleminden, termodinamik zeliklerin diferansiyellerinin tam olduklar gz
nne alnarak karlr.
Helmholtz fonksiyonu

Gibbs fonksiyonu

Termodinamikte bu bantlarn
nemi ok byktr nk entropi
deiimini hesaplamak iin
kullanlrlar. Entropi dorudan
llemez, fakat P, v ve Tdeki
Maxwell bantlar deiimlerden, yukarda verilen
bantlar kullanlarak
hesaplanabilir.
Maxwell bantlarnn sadece
basit sktrlabilir maddeler iin
geerli olduuna dikkat edilmelidir

7 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

CLAPEYRON DENKLEM

8 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

9 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar
 Clapeyron denklemi, sv buhar ve kat buhar faz deiimleri iin, baz yaklak
ilemlerle, sadeletirilebilir.
Dk
basnlarda
Buhar
mkemmel gaz
kabul edilirse Clapeyron denklemi sabit
Bu eitliklerin Clapeyron denklemine uygulanmas scaklk ve basnta
gerekleen herhangi bir
faz deiimi iin geerlidir.
Bu denklem, hfg yerine hig
(sblimasyon-uunum
entalpisi) yazarak, kat
buhar blgesi iin de
kullanlabilir.
ki doyma hali arasnda integre edilirse

ClapeyronClausius denklemi

10 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

 du, dh, ds, cv ve cp iin Genel Bantlar

Hal postlasna gre, basit sktrlabilir bir sistemin hali, iki bamsz yein
zelik verildii zaman kesin olarak belirlenir.
Bu nedenle, sistemin herhangi bir halinde iki bamsz zelik bilindii
zaman,(i enerji,entalpive entropi gibi) en azndan kuramsal olarak, dier
zeliklerin de hesaplanabilmesi gerekir.
Fakat bu zeliklerin, llebilen zeliklerden hesaplanabilmesi, iki grup
zelik arasnda basit ve hassas sonu veren bantlarn bulunmasna
baldr.
Bu ksmda, i enerji, entalpi ve entropi deiimlerini sadece basn, zgl
hacim, scaklk ve zgl slarla ifade eden genel bantlar gelitirilecektir.
Ayrca zgl slarla ilgili baz genel bantlar karlacaktr.
Gelitirilen bantlar, bu zeliklerdeki deiimlerin hesaplanmasn
salayacaktr.
Verilen bir halde zeliklerin deerleri ancak bir referans hali belirlendikten
sonra bulunabilir. Referans halinin seimi iin kesin kurallar yoktur.

11 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

 enerji Deiimleri

12 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

13 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar
 Entalpi Deiimleri

14 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

15 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar
 Entropi Deiimleri

16 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

 zgl Islar cv ve cp

17 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

18 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar
 Mayer Bants
Mayer bantsnn sonular:
1. Sabit basnta zgl snn, sabit hacimde
zgl sdan byk veya eit olduu sonucuna
varlr:

2. cp ile cv arasndaki fark, mutlak scaklk sfra

giderken sfra yaklar.
3. Gerek sktrlamayan maddeler iin iki zgl
s birbirine eittir nk v = sabittir. Sv ve
katlar gibi hemen hemen sktrlamaz olan
maddeler iin iki zgl s arasndaki fark
kktr ve genellikle ihmal edilir.

Hacimsel genileyebilirlik (veya hacimsel genleme

katsays),sabit basnta hacmin scaklkta deiiminin lsdr.
19 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar
 Mkemmel gazlarn ve sktrlamayan maddelerin i
enerjileri ve zgl slar sadece scakla baldr

20 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

21 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar
JOULE-THOMSON KATSAYISI

Kslma ilemi srasnda (h = sabit) akkann scaklnn deiimi, aada

tanm verilen Joule-Thomson katsays ile belirlenir:

Joule-Thomson katsays sabit entalpide

bir hal deiimi srasnda scakln
basla nasl deitiinin lsdr.

Bir akkann scakl ,kslma ilemi srasnda P-T diyagramnda h=sbt

azalabilir,artabilir veya deimeyebilir. erisinin elde edilii
22 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

Bir maddenin T-P diyagramnda sabit
entalpi erileri.
Bir kslma ilemi,sabit entalpi erisi
zerinde azalan basn ynnde
,baka bir deyile sadan sola doru
gerekleir.
Bu nedenle,dnme erisinin sanda
kalan bir akkan iin scaklk kslma
ilemi srasnda artar.
Dnme erisinin solunda kalan bir
akkan iin ise,scaklk kslma ilemi
srasnda azalr.
ekilden de aka grlecei
gibi,soutma etkisi salayabilmek iin
akkann maksimum dnme
scaklnn altnda olmas gerekir.
Maksimum dnme scakl oda
scaklnn ok altnda olan maddeler
iin bu bir sorun yaratr.

23 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

24 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar
 Mkemmel bir gazn
scakl,kslma ilemi
srasnda sabit kalr,nk T-
P diyagramnda h=sabit ve
T=sabit erileri akr.

25 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

GEREK GAZLAR N h, u ve s DEERLER
Dk basnlarda gazlarn mkemmel gaz gibi davrandklar
ve Pv = RT hal denklemini saladklar daha nce birka kez
belirtilmiti. Mkemmel gazlarn zeliklerinin hesaplanmas zor
deildir nk u, h, cv ve cp sadece scakla baldr.
Fakat basn ykseldii zaman gazlar mkemmel gaz
davranndan nemli lde sapma gsterir ve bu olgunun
hesaplarda gz nne alnmas gerekir.
Blm 3 ile verilen P,v ve T zeliklerindeki sapmalar daha
karmak hal denklemleri kullanarak veya sktrlabilme
diyagramndan sktrlabilme arpan Z deerini bularak
hesaplanmt.
Bu blmde analiz, mkemmel olmayan (gerek) gazlarn entalpi,
i enerji ve entropilerinin hesaplanmasn da kapsayacak biimde
geniletilecektir. Bu amala, du, dh ve ds iin bu blmde daha
nce karlan genel bantlar kullanlacaktr.

26 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

Gerek Gazlarn Entalpi Deiimleri

Gerek bir gazn entalpisi genelde

hem scakla hem de basnca
baldr. Bu nedenle bir hal deiimi
srasnda gerek gazn entalpi
deiimi, genel dh bantsndan
hesaplanabilir

zotermal bir hal deiimi iin dT =

0 olur ve birinci terim silinir. Sabit
basnta bir hal deiimi iin dP = 0
olur ve ikinci terim silinir.
Gerek gazlarn entalpi deiimlerini
hesaplamak iin izlenen yol

27 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

 (*) ss mkemmel gaz halini hesaplamak iin kullanlrsa, gerek gazn 1-
2 hal deiimi srasndaki entalpi deiimi yle yazlabilir.

h and h* arasndaki fark entalpi sapmas diye adlandrlr ve bir gazn entalpisinin
sabit scaklkta basnla deiimini verir .Entalpi sapmasnn hesaplanabilmesi iin
gazn P-v-T davrannn (hal denkleminin) bilinmesi gerekir.Eer bu bilgi yoksa, Pv =
ZRT bants kullanlabilir.Z, nc blmde tanmlanan sktrlabilme arpandr.

28 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

 Entalpi Sapma arpan

Zh deerleri PR (azalan basn) ve TR (azalan scaklk) nin fonksiyonu olarak verilmitir.

Bu diyagram genelletirilmi entalpi sapma diyagram diye bilinir.
Bu diyagram kullanlarak verilen bir basn ve scaklktaki gazn entalpisinin ayn
scaklktaki mkemmel gazn entalpisinden sapmas bulunabilir.

Gerek gazn
1-2 hal
deiimi
Mkemmel gaz tablolarndan srasndaki
entalpi
Gerek Gazlarn Enerji Deiimleri deiimi

Tanm kullanarak

29 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

Gerek Gazlarn Entropi Deiimi

ds iin genel bant

ekildeki yaklam kullanarak

zotermal hal deiimi ile

Gerek gazlarn entropi deiimlerini

hesaplamak iin izlenen yol

30 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

 Entropi Sapma arpan

Entropi sapmas

Zs deerleri PR (azalan basn) ve TR (azalan scaklk)nin fonksiyonu olarak ekil

A-32de verilmitir.Bu diyagram genelletirilmi entropi sapma diyagram
olarak bilinir .
Bu diyagram kullanlarak verilen bir basn ve scaklktaki gazn entropisiyle ayn
scaklktaki mkemmel gazn entropisinin sapmas bulunabilir

1-2 hal deiimi

srasndaki entropi
deiimi

Mkemmel gaz iin entropi deiimi

31 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar

 ZET
Biraz matematik-Ksmi trevler ve ilgili bantlar
Ksmi trevler
Ksmi Trevlerle ilgili bantlar
Maxwell bantlar
Clapeyron denklemi
du, dh, ds, cv,ve cp iin genel bantlar
enerji deiimleri
Entalpi deiimleri
Entropi deiimleri
zgl slarcv ve cp
Joule-Thomson katsays
Gerek gazlarn h, u, ve s deerleri
Gerek gazlarn entalpi deiimleri
Gerek gazlarn i enerji deiimleri
Gerek gazlarn entropi deiimleri

32 Blm 12: Termodinamik zelik Bantlar