Projekt

Tema:Zbulimi I nje elementi kimik (hidrogjeni)

Objektivat:1-Tenjohim elementin kimik,si edhe rendesine e ketij
zbulimi.

Lenda:Kimia 10
 Hidrogjeni sht nj gas, ky eshte elementi i pare i tabeles periodike te elementeve.
Hidrogjeni ka vetem nj elektron ne shtresen e pare elekronike, kjo shtrese pr t qen e
plot duhet t ket dy elektone. Masa atomike e hidrogjenit eshte 1.008g/mol. N
brthamn e tij ky element prmban nj proton q ka ngarkes positive dhe n shtresn e
jashtme nj elektron me ngarkes negative.
Zbulimi
N 1671 n nj publikim kimisti Britanik Robert Boyle e pershkruan nj gaz djegz q u lirua nga nj
reaksion n mes t hekurit dhe acidit t tholluar. Shum m von, me 1766 shkenctari Britanik
Henry Cavendish zbuloi se u bhej fjal pr nj element kimik kur ai bnte eksperimente me kvik. Edhepse
ai arriti ti shpjegoj saktsisht shum tipare, ai paramendonte se jo acidi por metali ishte liruesi i ktij gazi.
Pr ket arsyje ai e quajti elementin e zbuluar gas djegs i metalve. Disa vjet m von Antoine Lavoisier e
emroj at me emr qe edhe sot e mban, Hidrogjen. Emri Hidrogjen vjen nga termet Greke hydrogenium e
genes mund t prktheht n krijues i ujit.Hidrogjeni eshte element mjaft i perhapur ne natyre.Hidrgjeni
eshte perberesi kryesor i diellit dhe i yjeve te tjere.Ne Toke hidrogjeni gjendet afersi te vullkaneve.Ai lirohet
bashke me gazrat vullkanik.Meqenese hidrogjini eshte me i lehte se ajri ai gjendet ne shtresat e larta te
atmosferes.Hidrogjeni me teper gjendet i perhapur ne forme te komponimeve te tij.Komponimi me i
perhapur i tij eshte uji.Hidrogjeni gjithashtu eshte perberes i naftes,qymyres dhe i lendeve te tjerate
djegshme.Hidrogjeni eshte perberes i bimeve dhe i shtazeve.Buka,sheqenat,yndyrnat,proteinat dhe shume
substanca te tjera te rendesishme per zhvillimin e jetes permbajne hidrogjen.
Hidrogjeni bn pjes n grupin e Par t
sistemit periodik. Sipas vetive, sht I ngjashm me elementet
e grupit 17. Atomi I hidrogjenit prmban vetm nj proton n
brtham dhe nj elektron valence n orbitalen 1s. Meqense I
mungon vetm nj elektron pr t arritur konfiguracionin stabil t gazit
inert (He), ngjashm sikur elementet halogjene, hidrogjeni do t mund
t klasifikohej n grupin e 17. Megjithat, ai dallohet nga elementet
halogjene sepse ka elektronegativitet m t ult dhe afinitet ndaj
elektronit shum m t vogl. Hidrogjeni sht elementi m i prhapur
n gjithsi. Me hulumtime astronomike sht vrtetuar se hidrogjeni
prbn 75% t mass s gjithsis. N Tok ka m pak hidrogjen t lir,
por ai gjendet n gazra vullkanik ose n shtresat m t larta
atmosferike n sasi shum t vogla.
Hidrogjeni sht mjaft i prhapur n form komponimesh t tij.
Prhapja e hidrogjenit n komponime m s miri mund t ilustrohet
me faktin se hidrogjeni sht prbrs i ujit, ndrsa 2/3 e sipfaqes s
Toks jan t mbuluara me uj. Prve Ujit, ai sht prbrs edhe i
shum komponimeve inorganike. Hidrogjeni po ashtu sht prbrs
i t gjitha komponimeve organike. Hidrogjeni sht prbrs i
domosdoshm i t gjith organizmave t gjall dhe pr kt arsye (si
edhe oksigjeni) paraqet parakusht t jets n Tok. Hidrogjeni n tok
gjendet edhe n prbrje t gazit toksor, nafts, thngjillit dhe
shkmbinjve t ndryshm.
Izotopet e Hidrogjenit: Jan t njohura tri izotope t hidrogjenit:
Hidrogjeni i rndomt (1/1 H), q prbn 99.985% t hidrogjenit t natyr,
Hidrogjeni n brtham nuk ka neutrone, por ka vetm nj proton.
Deuteriumi (2/1 H ose 2/1 D), i cili prbn 0,015%
Deuteriumi ka nj proton dhe nj neutron; dhe
Triciumi (3/1 H ose 3/1 T), i cili gjendet vetm n form t gjurmve.
Triciumi ka nj proton dhe dy neutrone. Prania e nj neutroni m shum se
te deuterium sht shkak i jostabilitetit t brthams s triciumit, i cili i
nnshtrohet zbrthimit radioaktiv.
Deuteriumi prfitohet nga uji i rnd (D2O). Uji i rnd sht komponim i
deuteriumit dhe oksigjenit. Ka rndsi t madhe pr kimin brthamore.
Prdoret si ngadalsues i neutroneve n reaktort brthamor dhe pr
ftohjen e reaktorve brthamor. Triciumi sht radioaktiv me koh
gjysmzbrthimi 12262 vjet. N natyr sht shum i rrall, krijohet n
shtresat m t larta atmosferike nn ndikimin e rrezeve kozmike. Mund
tprfitohet n mnyr artificiale prej Deuteriumit n reaktor brthamor:
2/1 H + 2/1 H -> 3/1 H + 1/1 H
Triciumi prdoret pr mbushejn e bombave hidrogjenore.
Hidrogjeni n kushte normale ekziston si molekul dyatomshe, H2.
Hidrogjeni sht gaz pa ngjyr, pa er dhe pa shije. Nj litr hidrogjen n
temperaturn 0C dhe presion 101325Papeshon 0,08987g. N krahasim
me ajrin, sht 14,4 her m i leht. Pr shkak t mass dhe vllimit shum
t vogl t molekulave t tij, me lehtsi prhapet gati npr t gjitha
materialet. Me ftohje t hidrogjenit n -253C, hidrogjeni kondensohet n
lng pa ngjyr. Ndrsa n temperatur -259C shndrrohet n gjendje
agregate t ngurt me struktur kristalore heksagonale.
Reaktiviteti i Hidrogjenit varet edhe nga gjendja e tij. Nse sht n gjendje
molekulare, reagon vshtir apo nuk reagon fare. Por, nse sht n
gjendje atomike (nascente), sht shum reaktiv. N temperatur t
mjedisit, m leht reagon me fluorin dhe klorin, ndrsa me jometalet e
tjera reagon n temperatura t larta.
Numrin m t madh t komponimeve, hidrogjeni e formon me Karbonin.
Kto komponime zn vend t veant n kimin organike.
PRFITIMI I HIDROGJENIT
Hidrogjeni n laborator m s shpeshti prfitohet me veprimin e acideve
minerale n metale. Si shembull mund t merret reaksioni
mes Zinkut (Zn) dhe Acidit Klorhidrik (HCl). Pr prfitimin e hidrogjenit me
veprimin e acidit klorhidrik n zink metalik, prdoret aparati i Kipit.
Zn + 2 HCl -> ZnCl2 + H2
Hidrogjeni i pastr n laborator mund t prfitohet edhe me elektrolizn e
ujit. Gjat ktij procesi, hidrogjeni lirohet n katod, ndrsa oksigjeni n
anod. Kjo metod mund t prdoret edhe pr prfitimin industrial t
hidrogjenit. Megjithat, pr shkak t kostos s lart, kjo metod prdoret
m rrall.
Prpos me elektrolizn e ujit, hidrogjeni mund t prfitohet edhe me
elektrolizn e tretsirs s hidroksideve t metaleve alkaline ose nga
tretsirat e holluara t acideve (H2SO4, HCl) si dhe nga tretsirat ujore t
disa kriprave (NaCl, K2SO4).
N kushte normale, hidrogjeni atomik (H) sht shum m reaktiv se
hidrogjeni molekular.
C(s) + H2O(g) = CO(g) + H2(g)
H2(g) + CO(g) + H2O(g) = CO2(g) + 2H2(g)
Hidrogjeni ka prdorim t shumfisht. Przierja e tij me helium shrben
n meteorologji pr mbushje aerostatesh. N aparate speciale prdoret
pr t fituar temperatura t larta. Hidrogjeni prdoret edhe si mjet
reduktues pr prfitim t metaleve t rralla nga oksidet e tyre. N industri
t sapunve prdoret pr hidrogjenizimin (ngurtsimin) e vajrave. Po
ashtu prdoret pr hidrogjenizimin e thngjillit n proceset e prfitimit t
lndve t djegshme t lngta dhe benzins sintetike. Sasi shum t
mdha hidrogjeni prdoren n industrin kimike pr sintez t amoniakut,
acidit klorhidrik, metanolit, etj.
Si barts i energjis, ai mund t ket vend t rndsishm n aspektin
energjetik n perspektiv. Tash punohet n projektimin e vaiomotorve,
motorve t veturave dhe autobusve, t cilt shfrytzojn hidrogjenin si
lnd t djegshme. Fatkeqsisht, ideja pr shfrytzim t hidrogjenit si
lnd t djegshme nuk mund t realizohet leht, sepse hidrogjeni n
natyr nuk gjendet i lir. do t thot, ai duhet t prodhohet, pr ka
nevojitet energji e madhe. N kt drejtim jan duke u br prpjekje n
prsosjen e prodhimit t hidrogjenit nga uji me ndihm t energjis
diellore. Pajisjet solare, pr kt qllim e shndrrojn energjin diellore n
at elektrike, me an t cils uji zhbhet n hidrogjen dhe oksigjen. Pastaj
hidrogjeni digjet me qllim t prodhimit t rryms elektrike.
Perspektiva e prdorimit t hidrogjenit si burim i ri i energjis mbshtetet
n energjin e cila lirohet gjat djegies t tij. Pr kt arsye sht m
rndsi prdorimi i hidrogjenit si karburant pr anije kozmike.
Punoi: