BAHAGIAN A: BIDANG

FONOLOGI
 FONOLOGI

1 kajian
bahasa

Tumpuan:
i. Aspek bunyi bahasa
secara umum
ii. Fungsi bahasa dalam
sesuatu bahasa
tertentu
 DEFINISI FONETIK
Kajian tentang FON @ BUNYI BAHASA
TUJUAN- Huraikan cara pengeluaran
jenis-jenis bunyi & memberikan
lambang-lambang terhadap bunyi
tersebut
 DEFINISI FONEMIK

Kajian tentang SISTEM BUNYI SESUATU

BAHASA TERTENTU
TUJUAN- Menentukan fonem dalam
sesuatu bahasa
 KONSEP BUNYI
Bunyi Bahasa - bunyi yang dihasilkan oleh
organ-organ pertuturan atau alat -alat
ARTIKULASI
Kurungan yang digunakan untuk bunyi
bahasa ialah [ ]- contohnya [ ] dan [ ]
Lingustik- bunyi ada 2
Bunyi bersuara dan bunyi tak
bersuara( bergantung pada keadaan pita
 KONSEP FONEM

Fonem - unit bahasa yang terkecil yang bezakan

makna perkataan
Fonem -tidak mempunyai makna TETAPI DAPAT
MEMBEZAKAN MAKNA PERKATAAN
Fonem - boleh digunakan untuk membentuk
sistem ejaan dalam sesuatu bahasa
Kurungan yang digunakan bagi menunjukkan
fonem ialah //- misalnya /d/
 KONSEP FONEM
Kelainan fonem berdasarkan kedudukan
Contoh: Fonem /p/- dihasilkan sebagai letupan yang
sempurna letupannya - seperti dalam perkataan [ pagi] dan
[apa]
Fonem [p] - diawal dan tengah pekrataan
Tetapi apabila [p] - hadir di akhir perkataan - contohnya
[atap]- penghasilan letupan tidak sempurna dan sifat ini
ditandai dengan lambang [t] selepas bunyi tersebut
Terdapat 3 jenis fonem iaitu fonem vokal,fonem konsonan
dan fonem pinjaman
 KONSEP ALOFON
Kelainan fonem berdasarkan kedudukan
Fonem /p/ - bunyi letupan yang sempurna
letupannya- dalam perkataan [pagi] dan [apa]
iaitu [p] -pada awal dan tengah perkataan
Apabila [p] hadir di akhir perkataan - contohnya
[atap]-letupan tidak sempurna dan sifat ini
ditandai dengan lambang[t] selepas bunyi
tersebut,menandakan ciri letupan TIDAK
DISEMPURNAKAN
 KONSEP HURUF
HURUF - abjad yang digunakan dalam sistem
tulisan
Sistem ejaan Bahasa Melayu - ada 26 abjad
Huruf mempunyai namanya sendiri
em - bagi huruf M
bi - bagi huruf B
Si - bagi C
 KONSEP HURUF
Terdapat beberapa jenis lambang bahasa
termasuklah PIKTOGRAM, IDEOGRAM,
LOGOGRAM, TULISAN SILABIK,TULISAN
ABJAD ATAU HURUF
I) PIKTOGRAM

Dikenali sebagai TULISAN-GAMBAR

Cara untuk sampaikan mesej melalui
gambar tertentu
Contoh: Matahari
Menggambarkan keadaaan fizikal objek
II) IDEOGRAM

Dikenali sebagai
TULISAN-GAMBAR
Cara untuk sampaikan
mesej melalui gambar
tertentu
III) LOGOGRAM

Tulisan-perkataan - mesej disampaikan dalam

bentuk perkataan
Berlaku apabila hubungan antara lambang dengan
buah fikiran yang ingin disampaikan bersifat amat
abstrak dan melambangkan perkataan dalam
bahasa berkenaan

MESIR - Lambang air : ~

IV) TULISAN SILABIK/ TULISAN SUKU
KATA
Tulisan yang dijadikan lambang untuk mewakili
suku kata
Contoh Bahasa Jepun
V) TULISAN ABJAD @ HURUF

Tulisan yang mempunyai lambang yang

mewakili bunyi-bunyi dalam sesuatu
bahasa
Bunyi diberikan lambang bunyi yang
dinamakan sebagai abjad dan 1 bunyi
lazimnya diwakili oleh satu abjad atau
huruf
 KONSEP SUKU KATA
Bunyi atau gabungan bunyi yang
membentuk suku kata
Boleh merupakan bunyi vokal sahaja @
gabungan bunyi vokal dan konsonan
contoh: pahlawan: pah la wan ( 3 suku kata)

Sesuatu suku kata dikatakan 'TERBUKA' jika

diakhiri dengan vokal & dikatakan tertutup
jika diakhiri dengan konsonan
ALAT ARTIKULASI/ ALAT
PERTUTURAN
 ALAT HURAIAN
ARTIKULASI
Dua bibir Terdiri daripada otot kenyal
Boleh dihamparkan dan dibundarkan
Boleh menyekat laluan udara misalnya ketika
menghasilkan bunyi [m] dan [b]

Lidah Lidah- organ pertuturan yang paling aktif dalam

penghasilan bunyi-bunyi bahasa
Lidah terbahagi kepada 5 bahagian- hujung
lidah,depan lidah,tengah lidah,belakang lidah dan
akar lidah
Lidah- boleh digerakkan utk sekat @ sempitkan
laluan udara dengan merapatkan atau
mendekatkannya dengan bahagian gusi dan lelangit
di rongga mulut
 ALAT HURAIAN
PERTUTURAN/
ALAT
ARTIKULASI
Gusi Terletak di antara gigi dan lelangit
keras
Keadaannya cembung & berperanan
sebagai titik artikulasi yang penting
dalam pengeluaran bunyi bahasa
 ALAT HURAIAN
PERTUTURAN/
ALAT
ARTIKULASI
Lelangit Ada 2 bahagian - Lelangit
keras( bahagian lelangit selepas gusi)
& lelangit lembut(Bahagian lelangit
yang bersambungan dengan anak
tekak)
Beserta anak tekak-lelangit lembut
dinaikkan- rongga hidung akan
tertutup dan udara akan keluar melalui
rongga mulut
Jika lelangit lembut dan anak tekak
diturunkan-rongga mulut tertutup &
 ALAT HURAIAN
PERTUTURAN/
ALAT
ARTIKULASI
Anak tekak Anak tekak berada di belakang rongga
mulut & bersambungan dengan
lelangit lembut
Anak tekak berfungsi bersama lelangit
lembut dalam penghasilan bunyi
bahasa
Gigi Alat artikulasi tidak begitu aktif
perananya
Berfungsi sebagai titik artikulasi
 ALAT HURAIAN
PERTUTURAN/
ALAT
ARTIKULASI
Rongga Tempat laluan udara yang keluar dari
paru-paru
Ada 3 bahagian : Rongga mulut,rongga
tekak & rongga hidung
Rongga - boleh menjadi sempit & luas-
bergantung pada luas @ sempitnya
buka antara 2 rahang
Rongga hidung boleh terbuka &
tertutup bergantung kepada naik @
turun lelangit lembut & anak tekak
dalam penghasilan bunyi
 ALAT HURAIAN
PERTUTURAN/
ALAT
ARTIKULASI
Rahang Kedudukan rahang dapat menentukan
jenis vokal sama ada vokal
luas,separuh luas, vokal sempit atau
separuh sempit
Pita Suara Pita suara penting untuk menentukan
sesuatu bunyi sama ada bersuara @
tidak bersuara
Jika semasa udara keluar melaluinya-
pita suara berada dalam keadaan
hampir rapat-maka berlaku getaran
pada pita suara- bunyi yang dihasilkan
 ALAT HURAIAN
PERTUTURAN/
ALAT
ARTIKULASI
Pita Suara Jika smasa udara keluar
melaluinya,keadaan pita suara
renggang,tiada getaran berlaku maka
bunyi yang dihasilkan bunyi tidak
bersuara
Glotis Ruang di antara pita suara.Apabila
glotis ditutup dan udara dilepaskan
dengan cepat, maka terhasillah bunyi
hentian glotis
 KONSEP ARTIKULATOR
Alat pertuturan @ atrikulasi yang boleh digerakkan
Dinaikkan @ diturunkan daripada sesuatu kedudukan
kepada kedudukan yang lain
PERANAN : Menganggu atau menyekat laluan udara

CONTOH: HUJUNG LIDAH DAN DEPAN LIDAH

Cth alat artikulator yg lain: Bibir atas,bibir

bawah,tulang rahang,lelangit lembut dan pita suara
 KONSEP TITIK
KONSEP ARTIKULATOR

ARTIKULASI
Tempat sekatan @ gangguan udara berlaku dan titik
itu merupakan tempat articulator diletakkan
Tidak dapat digerakkan dalam penghasilan bunyi
Cth: Letupan gusi-
hujung lidah
Statik- x boleh Gigi bawah,gigi
sebagai articulator
digerak-gerakkan atas,lelangit keras
diletakkan pada
gusi
 KONSEP PASANGAN
MINIMAL
Pasangan Hanya 1 bunyi Contoh: Garam
perkataan & perbezaan & Karam-
MENYEBABKAN
yang bunyi itu bunyi/g/ dan
PERBEZAAN
mempunyai membawa /k/ yang hadir
MAKNA
perbezaan perbezaan pada awal
yang minimal makna perkataan
 KONSEP VARIASI BEBAS
Konsep bunyi yang berbeza tetapi apabila
digunakan pada sesuatu perkataan yang sama , ia
tidak membawa perubahan

CONTOH: Perkataan bilik jika disebut [ bili] atau

[bile], maknanya tidak berbeza

Bunyi [i] dan [e] adalah variasi bebas

ARTIKULATOR
LIDAH
PENGGOLONGAN DAN
PENGHASILAN BUNYI
BAHASA
VOKAL
KONSONAN
CIRI-CIRI PENGHASILAN BUNYI VOKAL
 VOKAL- BUNYI-BUNYI BAHASA YANG
BERSUARA
CIRI-CIRI PENGHASILAN BUNYI
VOKAL
a) Keadaan bibir - dihamparkan atau dibundarkan
b) Bahagian lidah yang terlibat - sama ada di depan lidah atau
belakang lidah
c) Turun naik lidah - sama ada dinaikkan setinggi-
tingginya,dinaikkan sedikit atau diturunkan
d) SEMUA VOKAL MERUPAKAN BUNYI BERSUARA- PITA SUARA
BERGETAR
 VOKAL- BUNYI-BUNYI BAHASA YANG
BERSUARA
CIRI-CIRI PENGHASILAN BUNYI
VOKAL
e) Keadaan lelangit lembut- Sama ada dinaikkan dan
udara dari paru-paru keluar melalui rongga mulut
sahaja( menghasilkan bunyi vokal ) atau dinaikkan
tetapi tidak dirapat sehingga udara dari paru-paru
keluar melalui rongga mulut dan juga rongga
hidung(menghasilkan vokal yang disengaukan)
f) Keadaan glotis - glotis dirapatkan dan semasa udara
keluar dari paru-paru,pita suara bergetar
 VOKAL

ADA 3 JENIS IAITU

 [i]-
ikan,
bila,

[a]- vokal [e]-

bela,
api,
pagi, depa bole
h,sat
lapar
n e

[ ]-
lok,
tlor
 vokal belakang
[u]-
[o]-
ukur, orang [ ] -
pusing, , rang,
dusun bleh
boleh
 VOKAL
Vokal []- e-
emas, pepet
perut,organisme

VOKAL TENGAH
 CARTA VOKAL BAHASA MELAYU

DEPAN TENGAH BELAKANG

Sempit[i] [u] Belakang
sempit
Separuh sempit [o]separuh
[e] sempit

Separuh luas [] separuh
[] luas

Luas [a]
 RAJAH KERATAN RENTAS LIDAH
Rajah keratan rentas lidah
Bahagian kiri- depan lidah
Bahagian kanan belakang lidah
Bahagian tengah- tengah lidah
Garis melintang menunjukkan ketinggian lidah
dinaikkan
Vokal [a] dan [u] lidah dinaikkan tinggi sekali
Vokal [a] lidah dalam kedudukan rendah
Vokal [ ] dan [] wujud dalam dialek daerah &
dalam Bahasa lisan sahaja
 VOKAL & CARA PENGHASILANNYA
Lambang Nama Cara penghasilannya Contoh
Fonetik dalam
perkataa
n
[i] Vokal Depan lidah dinaikkan Awal
depan hingga hampir pada lelangit Iman
sempit keras Tengah
Hujung lidah-dekat dengan siku,tidur
gusi Akhir:
Lelangit lembut dinaikkan hari, jari
Pita suara begretar
BIBIR- DIHAMPARKAN
 VOKAL & CARA PENGHASILANNYA
Lambang Nama Cara penghasilannya Contoh
Fonetik dalam
perkataa
n
[e] Vokal Depan lidah : dinaikkan ke Awal
depan arah lelangit keras TETAPI Enak, elak
separuh TIDAK SETINGGI SEWAKTU Tengah
sempit MENHASILKAN VOKAL [i] bengkok
Akhir:
tauge
 VOKAL & CARA PENGHASILANNYA
Lambang Nama Cara penghasilannya Contoh
Fonetik dalam
perkataa
n
[a] Vokal Depan lidah : kedudukan Awal
depan lebih rendah daripada Asap,
luas kedudukan semasa ambil
menghasilkan vokal [e] Tengah
Lelangit lembut dinaikkan Bab,
Pita suara bergetar ramai
KEADAAN BIBIR: NEUTRAL Akhir:
bola,siapa
 VOKAL & CARA PENGHASILANNYA
Lambang Nama Cara penghasilannya Contoh
Fonetik dalam
perkataa
n
[] Vokal Tengah lidah : dinaikkan Awal
Tengah pada kedudukan sewaktu Emping,
menghasilkan vocal separuh Empat
luas dan vocal separuh Tengah
sempit getir,tepat
Lelangit lembut dinaikkan Akhir: ke
Pita suara bergetar
Glotis dirapatkan
 VOKAL & CARA PENGHASILANNYA
Lambang Nama Cara penghasilannya Contoh
Fonetik dalam
perkataa
n
[u] Vokal Belakang lidah : diangkat ke Awal
belakang arah LELANGIT LEMBUT ubat,umpa
sempit tetapi tidak sampai n
MENYENTUHNYA Tengah
Hujung lidah diundurkan kumbang,
dari gigi bawah turun
Lelangit lembut dinaikkan Akhir:
Pita suara bergetar buku,sepa
 VOKAL & CARA PENGHASILANNYA
Lamban Nama Cara penghasilannya Contoh
g dalam
Fonetik
perkataan
[o] Vokal Belakang lidah : dinaikkan ke Awal
belakan LELANGIT LEMBUT tetapi obor,orang
g tidak setinggi semasa Tengah
separuh menghasilkan vocal [ u] botol,
sempit Lelangit lembut dinaikkan sombong
Pita suara bergetar Akhir:
KEADAAN BIBIR: hampir solo,toko
bundar