MAZIVA

Pri kontaktu ma{inskih dijelova u toku njihovog kretanja

nastaje trenje a posljedica je njihovo habanje i
zagrijavanje.

Da bi se to izbjeglo vr{i se podmazivanje. Dodirne

povr{ine se pokrivaju tankim mazivnim slojem te
spere~ava pojavu suvog trenja.
Uloga maziva:
• osnovni zadatak podmazivanja je smanjenje trenja
izme|u pokretnih dijelova,
• drugi zadatak maziva je hla|enje dodirnih
elemenata i
• tre}i je zaptivanje

Podjela maziva mo`e biti:

• prema porjeklu,
• preradi i
• namjeni
Prema porjeklu maziva djelimo na:
• mineralna ulja,
• biljna ulja i masti
• `ivotinjska ulja i masti
• ostala ulja i masti.

Ulja za podmazivanja

Mineralna ulja se dobijaju iz sirove nafte,

gorivih (masnih) {kriljaca, mrkog i kamenog uglja.
Najvi{e se dobijaju destilacijom nafte. Me|utim ova
ulja se moraju podvr}i rafinaciji zbog odre|enih
ne~isto}a.
 Biljna ulja se dobijau iz sjemena i plodova biljki. Sklona su
oksidaciji i lako se su{e i viskozitet im sporo opada pri zagrijavanju.
Rijetko se upotrebljavaju kao samostalna maziva. Kao samostalna
biljna maziva mogu se primjeniti maslinovo i ricinusovo ulje.
@ivotinjska ulja dobijaju se topljenjem ili kuvanjem
`ivotinjskog tkiva u klju~anoj vodi. U industrijskoj upotrebi koristi
se ko{tano ulje za podmazivanje finih mehanizama (satovi,
instrumenti itd.)
Ostala ulja su kombinovana ulja tj. dobijaju se mje{anjem
razli~itih ulja sa raznim dodacima da se dobiju bolje osobine ulja za
podmazivanje.
Kompaudna ulja se dobijaju mije{anjem mineralnih ulja sa 3
do 5 % ulja biljnog i `ivotinjskog porijekla.
Emulzije se dobijaju mje{anjem ulja sa vodom i slu`e za
hla|enje pri obradi rezanjem i hlaZenje optere}enih dijelova.
Grafitna ulja su ulja koji u svom satavu imaju 0,5 do 1,5 %
grafitnih vlakana
OSOBINE MAZIVNIH ULJA ZA MOTORE

Ova ulja su izlo`ena jakom zagrijavanju i udarima

koji se javljaju na radilici motora osim toga izlo`eni su
{tetnim uticajima ne~isto}a i primjesa koje dolaze iz
prostora sagorjevanja kod motora. Ulja za motore moraju
imati odgovaraju}i viskozitet i prionljivost. Visok
viskozitet onemogu}ava stvaranje uljnog filma tj. ulje
te{ko prodire u procjepe gdje se de{ava trenje.. Uljima se
dodavaju odre|eni aditivi radi pobolj{anja njihovih osobina
kao {to su: pobolj{anje viskoziteta i mazivosti, sni`enje
stinjavanja, spre~avanja pjenu{avanja i antikorozioni.
Glavna osobina ulja je viskozitet ili unutra{nji otpor.
Viskozitet se mjeri u Englerovim stepenima oE.
Viskozitet ulja se odre|uje prema viskozitetu vode.
Uzima se da destilovana voda kod 20 oC ima viskozitet od 1 oE.
Na odre|enoj temperaturi ulje se pusta da istekne iz viskozimetra u
koli~ini od 200 cm3 i mjeri se vrijeme. To se vrijeme podjeli sa
vremenom isticanja destilovane vode iz viskizometra u istoj koli~ini
na temperaturi od 20 oC.

Na primjer:
Ako ulje ima viskozitet od 4 oE na temperaturi od 50 oC onda se
pi{e oznaka 4oE/50oC. Sa promjenom temperature i viskozitet ulja
se mjenja {to je veliki nedostatak ulja za podmazivanje. Osim
viskoziteta ulja va`na je osobina hemijske stabilnosti pri njegovom
dodiru sa vrelim metalnim dijelovima. Nestabilno ulje stvara taloge
kiseline, otvrdnjava {to je negativna osobina ulja.
Osim oznake viskoziteta u oE prema priznatim SAE
grupama. Na tr`i{tu se oznaka ulja vr{i prema SAE
grupama.
Va`no: ulja razli~itih proizvo|a~a se ne smiju mje{ati.

Gradacija Gradacija u Upotrebljava se

po SAE stepenima
Englerima
SAE 10 3-4 oE/50oC Ulje za razra|ivanje motora
SAE 20 4-6 oE/50oC Ljetno i zimsko ulje za malolitra`ne
motore
SAE 30 6-9 oE/50oC Ljetno ulje za OTO motore
SAE 40 9-13 oE/50oC Ljetno ulje za dizel mopore
SAE 50 13-20 oE/50oC Ulje za dvotaktne motore
Osim toga danas se najvi{e upotrebljavaju HD ulja ili
detergentna ulja. Imaju osobinu da otapaju ne~isto}u u
karteru motora. Posebno se nesmiju mje{ati obi~na i
detergentna ulja.

Gradacija po Vrsta ulja Temperatura

SAE spoljnjeg
vazduha
SAE 10 extra HD ispod – 15 oC
SAE 20 extra HD izme|u 0 -15 oC
SAE 30 extra HD izme|u 0- 30 oC
SAE 50 extra HD iznad 30oC
 Za podmazivanje mjenja~a, diferencijala i hidrauli~nih
ko~nica koriste se specijalna ulja. Ulja za mjenja~e imaju
visoki viskozitet SAE 80 i SAE 90 zovu ih jo{ i hipoidna
ulja.
Za ko~nice koristi se ulje niskog viskoziteta 2-3 oE/20
oC. Imaju visoku otpornost na oksidaciju. Ta~ka stinjavanja

je ispod –40 oC. Obojeni su plavom ili crvenom bojom.

Nazivaju se UK ulja.
Indeks viskoziteta IV je relativni broj koji pokazuje
kako se viskozitet mjenja s porastom ili sni`enjem
temprature. Ulje s najmanjim padom ima IV=100 a sa
najve}im padom IV=0. Obi~no motorno ulje ima IV=50 a
kvalitetnija ulja ~ak 90 ili 100. Kruti{te ili stinavanje je
temperatura kada ulje iz te~nog stanja prelazi u kruto
stanje.
 Ozna~avanje po viskozitetu:
Udru`enje automobilskih in`enjera SAE razvrstalo je ulje u
osam gradacija:
•zimsko ulje: SAE 5W, SAE 10W, SAE 15, SAE 20
•ljetna ulja: SAE 20, SAE 30, SAE 40, SAE 50.
Po novijoj klasifikaciji viskozitet zimskog ulja odre|uje se
na –18 oC a viskozitet ljetnog ulja na 100 oC. Ako ulje
zadovoljava samo zimske ili ljetne uslove rada onda je to
jednogradno ulje (singlgrade) a ako se koriste i ljeti i zimi
onda su to vi{esezonska ulja ili multigradna (multigrade).
Ozna~avaju se SAE10W-30; SAE 20W-40; SAE 15W-50.
Multigradna ulja imaju visoki IV=11-160.
Ozna~avanje po kvaliteti:
API klasifikacija:
•za OTO motore, oznaka S-service, SA, SB, SC, SD, SE
•za dizel motore, oznaka C-comercijal, CA, CB, CC, CD
 MASTI ZA PODMAZIVANJE
Dobija se mje{anjem ulja i odre|enih sapuna uz sadr`aj vode do
4%. @eljeni sapunski prah otapa se u vru}em mineralnom ulju.
Sapuni mogu biti: kalcijev, natrijumovih i metalnih (aluminijumskih,
olovnih, cinkovih i dr.) Pa tako dobijamo kalcijumove masti,
natrijumove i aluminijske masti.
Kalcijumove masti su dobre za podmazivanje kliznih
le`ajeva kod kojih temperatura ne prelazi 50 oC. Jer ona se topi na 90
oC. Otporna je prema vodi i zove se toatna mast u praksi.

Natrijumove masti. stabilnije su na vi{i temperaturama

(kaplji{te 120-200 oC. Koriste se za podmazivanje srednje
optere}enih kliznih i kotrljajnih le`ajeva koji nisu izlo`eni uticaju
vode.
Masti na bazi aluminijumovih sapuna su otporne prema vodi i
visokim pritiscima ali se neupotrebljavaju na temperaturu iznat 100
oC. Upotrebljavju se za podmazivanje visokooptere}enih zup~anika.

kotrljajnih lezajeva koji dolaze u dodir sa vodom. Doma}e masti

nose nazive LITMA 1, 2 i 3; LIS 1, 2 i 3
 REGENERACIJA ULJA – REGENERISANA ULJA
Postupak regenerisanja se sastoji u mehani~kom
odnosno hemijskom pre~i{}avanju ulja. Mehani~ko
pre~i{}avanje se vr{i: talo`enjem, filtriranjem i
centrifugiranjem.
Pre~i{}avanje talo`enjem se vr{i na taj na~in {to se ulje
zagrije na 70-80 oC usled ~ega ~estice se talo`e na dno
posude u kojoj se nalazi zagrijano ulje.
Pre~i{}avanje pomo}u filtera vr{i se tako da se ulje
propu{ta kroz filtere u kojima se zaustavljaju ne~isto}e.
Pre~i{}avanje u centrifugama vr{i se na bazi specifi~ne
te`ne ne~isto}a koja je ve}a usled cenrtifugalne sile one
dolaze na periferiju a per~i{}eno ulje ostaje u sredini
centrifuge i tako se odvajaju ne~isto}e.
 USKLADI[TENJE I NA^IN RUKOVANJA
MAZIVOM

Temperatura skladi{ta od 10-18 oC.

^uvanje i prevoz se vr{i u metalnim cisternama i

ba~vama.