LEKOVI,

PODELBA NA LEKOVI, OFICINALNI I

MAGISTRALNI FORMULI,
RECEPT
 Lek (poteklo i priroda na lek)

Lekot e supstanca ili smesa na

supstanci koja primeneta vo odredena
koli~ina i vo odredeni uslovi slu`i za
spre~uvawe, otsranuvawe, ubla`uvawe,
lekuvawe i izlekuvawe na bolesta,
simptomite na bolesta i {tetnite pojavi
vo ~ovekoviot i `ivotinskiot organizam.
 Podelba na lekovi
1. Sostav na lekot: prosti i slo`eni

prosti (edna lekovita supstanca)

1. Centralen antihipertenziv
Rp/ Tabl. Methyldopa á 250 mg.
Da scatulam originalem No. I[1]
S. 3x1
 slo`eni

2. Edno kombinirano antihipertenzivno

sredstvo
Rp/ Tbl. Enap H
Da scatulam originalem No. I[1]
S. 2x1
 2. Ja~ina na dejstvo:
lekovi so slabo ili indiferentno dejstvo ozna~eni so
crni bukvi na bela podloga i se ~uvaat na vidno mesto;

lekovi so jako dejstvo (Remedia separanda,

Separanda) ozna~eni so eden krst (+) i se ~uvaat
odvoeni od ostanatite lekovi;

lekovi so mnogu jako dejstvo (Remedia claudenda,

Venena, otrovi) ozna~eni so dva krsta (++) se ~uvaat
odvoeno od ostanatite lekovi i pod klu~;
 2. Ja~ina na dejstvo:

opojni lekoviti sredstva se ozna~uvaat

so znak na paragraf, se ~uvaat odvoeno
od ostanatite lekovi i pod klu~.

radioaktivni lekovi mora da se ~uvaat

zaklu~eni vo oddelni olovni kutii koi go
apsorbiraat zra~eweto;
 3. Na~in na prigotvuvawe:

oficinalni lekovi , koi

gi priprema
farmacevtot po
farmakopeja;
magistralni lekovi ,
koi gi priprema
farmacevtot spored
upatstvoto na
lekarot;
gotovi lekovi;
3. Razbla`en rastvor na vodoroden
peroksid (Oficinalen)

Rp/ Sol. Hydrogeni peroxidi diluti 100.0

Da ad vitrum
S. nadvore{no
4. Prokain (magistralno)

Rp/ Procaini hydrochloridi 0.5

Sol. Adrenalini hydrochloridi 0.2 ccm (1‰)
Aquae redestillatae ad 50.0
Misce fiat solutio sterilisata
Da ad vitrum collo amplo
S.Suo nomine
 4. Poteklo:

lekovi od prirodno
poteklo;

lekovi od hemisko
poteklo koi se
dobivaat po
sintetski pat.
 5. Konzistencija (oblik):

cvrsti lekovi (pra{oci, tableti, dra`ei,

kapсuli i dr.);

polucvrsti lekovi (masti, pasti);

te~ni lekovi (rastvori, suspenzii,

emulzii).
 6. Na~in na aplikacija:

za nadvore{na upotreba;

za vnatre{na upotreba;

dijagnosti~ki sredstva;

zavoen materijal.
7. Spored farmakopejata lekovite se
delat na:

drogi od rastitelno, `ivotinsko i

mineralno poteklo;
hemiski preparati od neorganska i
organska priroda;
galenski preparati, serumi i vakcini.
 FARMAKOPEJA

Фармакопеја е збир на прописи кои го

регулираат производството на
лековиге, контролата и
потврдувањето на нивниот идентитет,
испитувањето и утврдувањето на
чистота и други параметри кои го
определуваат квалитетот на лекот и
неговите составни супстанции;
Европска фармакопеја е
фармакопеја донесена врз основа на
Конвенцијата за изработка на
Европската фармакопеја на Советот
на Европа (1964 година);
Prviot del e op{t del koj sodr`i:

opis na metodite za identifikacija na lekovite i

ispituvawe na nivnata ~istota;
opis na metodite za kontrola na ispravnosta na
lekovite;
opis na na~inot na izrabotka na poedine~ni
oblici na lekovite;
spisok na fizi~ko-hemiskite konstanti, reagensi
i indikatori.
Ovoj del na farmakopejata e namenet za
farmacevtite i na proizvoditelite na lekovi.
Vtoriot ili specijalen del se narekuva
Materia medica i gi sodr`i po azbu~en red
monografiite za poedine~ni lekovi.
Lekovite ~ii {to monografii se sodr`ani vo
farmakopejata se narekuvaat oficinalni
lekovi (slu`beni lekovi).
 RECEPT
Receptot e pismeno upatstvo od lekarot do
farmacevtot za toa koj lek da go izdade, za
na~inot na pripremawe i za na~inot na
negovata upotreba. Receptot mora da bide
napi{an precizno (spored site va`e~ki pravila)
i ~itko.

Receptot mo`e da go napi{e samo lekar,

stomatolog i veterinar, koi polo`ile stru~en
ispit i se steknale so pravo da vr{at
samostojni pregledi.
 Inscriptio (lat.=natpis)

Gi sodr`i podatocite za bolniot i za

lekarot.

Mora da bidat jasno navedeni: imeto i prezimeto

na bolniot, negovata starost, negovata adresa,
zdravstvenata organizacija kade se propi{uva
lekot, mati~niot broj na bolniot, registarskiot broj
na bolniot i brojot na zdravstvenata kni{ka (ako e
zdravstveno osiguran), {ifra na dijagnozata i broj
na ambulantniot protokol.
 Invocatio (lat.=povikuvawe)

Ovoj del na receptot ja sodr`i samo

kratenkata Rp. od latinskiot zbor
recipe=zemi.
Ordinatio (lat.=nalog izdaden od
vlastite)

Del na receptot koj e sostaven od imeto

na lekovitiot preparat, oblikot i
koli~inata na aktivnata supstanca
(glavniot lek) vo toj oblik.
Ordinatio (lat.=nalog izdaden od
vlastite)

Vo ordinacio lekarot mo`e da propi{e

oficinalna formula (Formula officinalis),
magistralna formula (Formula
magistralis) i gotov lek (Specijalitet).
 Formula officinalis
Oficinalni lekovi se site onie lekovi i lekoviti
preparati koi se nao|aat vo farmakopejata.
Lekarot vo receptot go pi{uva samo
oficinalnoto ime na formulata od
farmakopejata i koli~inata, a farmacevtot
lekot go podgotvuva od sostavnite delovi na
na~in koj go prepi{uva farmakopejata.
 (Formulae magistrales)
Remedium cardinale ili basis e glavniot lek, nositel
na terapiskoto dejstvo.

Remedium adiuvans e dodatna lekovita supstanca

so koja se poja~uva dejstvoto na glavniot lek.

Remedium corrigens e sredstvo so koe se koregiraat

neprijatnite osobini na lekot.

Remedium constituens ili Vehiculum e obi~no

indiferentna supstanca koja mu dava na lekot
odreden oblik, konzistencija i te`ina.
 Gotovite lekovi

Gotovite lekovi se izrabotuvaat vo

fabrikite. Doa|aat vo promet pod
za{titeno ime na proizvoditelot i toga{
se izdavaat vo originalnoto fabri~no
pakuvawe.
 Subscriptio (lat.=zabele{ka,
primedba)
Toa e kratko upatstvo za farmacevtot za
podgotvuvaweto i/ili izdavaweto na
lekot. Vo nego mora da pi{uva kolku od
lekovitiot preparat, naveden vo
ordinacioto, farmacevtot treba da go
izdade na bolniot, vo {to treba da go
izdade i (ako se raboti za magistralen
preparat) kakov oblik da napravi od
sostojkite navedeni vo ordinacioto.
 magistralno
Misce (Prome{aj),
fiat (za da bide),
pulvis, solutio, unguentum (pra{ok, rastvor, mast).

izdavawe
Da ili Dentur (Daj ili Da se izdade),
ad vitrum, ad ad scatulam, ad ollam (vo {i{e, vo kutija, vo
tegla).

brojot na dozi,
Da ili dentur tales doses (Daj takvi dozi), a potoa so
rimski broevi se pi{uva brojot na dozite.
 Signatura (lat.=oznaka)

– Sekoga{ zapo~nuva so latinskiot zbor vo

imperativ: Signa=ozna~i.

– Naj~esto, od zborot Signa se pi{uva samo

golema po~etna bukva so to~ka (S.).
Upatstvoto treba da bide napi{ano na
maj~in jazik, razbirlivo, ~itko i bez nejasni
kratenki.
Signaturata mo`e da bide cela napi{ana na
latinski jazik vo slednite slu~ai:
ako lekarot prepi{uva preparat za pareneralna
primena (inekcii, infuzii i sl.), toga{ posle zborot
Sigma se pi{uva: Ad manum medici (Vo racete
na lekarot).
ako lekarot prepi{uva preparat za sopstvena
upotreba, toga{ treba da se napi{e slednata
sintagma Pro me (Za mene) ili Ad usum
proprium (Za sopstvena upotreba).
 Nomen medici
( lat.=ime na lekarot )

Receptot obi~no zavr{uva so imeto na

lekarot i toj pretstavuva polnova`en
zakonski dokument ako ima potpis i
pe~at na lekarot.
 Nomen aegroti
(lat.=ime na bolniot )

Ako imeto na pacientot ne e navedeno

vo naslovot, toga{ mo`e da se napi{e i
na krajot na receptot.