jul Variboba Punuar nga:

Arianna Kabashi,Elsa Seferi,Blenda Fetahu

9\2
Jul Variboba - shkrimtari i parë shqiptar, që
botoi një vepër thjesht letrare.
Arbëresh, lindi në katundin Mbuzat të
Kozenca (Kalabri - Itali).
Mësimet e para i mori në Kolegjin Shqiptar
të San Benedetos Ulanos, të themeluar nga
Klementi XII me 1735 për arsimimin e të
rinjve shqiptare të Kalabrisë. Pas studimeve
u kthye në vendlindje, u bë prift dhe u shqua
për nje veprimtari te jashtezakonshme
mësimore e fetare.
 Jeta e Jul Varibobës
✣At Juli, prift uniat, mësimet i filloi e i mbaroi në kolegjin e përmendur
arbëresh të Shën Adrianit, në Shën Mitër të Koronës (San Demetrio
Corone). Bashkëkohësit dëshmojnë se At Juli ka qenë një prift i drejtë
e shpresëtar. Meqë ishte djalë i vetëm, prindët dëshironin ta martonin
përpara se të dorëzohej prift. Variboba nuk ishte i atij mendimi sepse e
urrente martesën, por pas shumë lutjesh nga familja e farefisi, pranoi
të shkonte në Napoli për të gjetur nuse. Pasi qëndroi disa kohë në
qytetin e madh, u kthye më në fund në fshat ku hapi fjalën se nusja do
të mbërrinte së shpejti. Nuk mbeti njeri pa dalë të shikojë e të
përshëndesë nusen e Varibobës, por u çuditën së tepërmi kur panë në
vend të nuses një shtatore të Zonjës Shën Mëri. Djaloshi s'përmbahej
dot nga gazi, hoqi unazën e tij dhe ja shkoi në gisht Zonjës së Bekuar
duke thënë se ajo ishte nusja e tij.
✣Më vonë At Juli u padit në Vatikan se kish rënë në mëkat
me një vajzë të fshatit, mëkat të cilin e pohon edhe vetë ne
kreun e dytë të veprës së tij, dhe për të cilin u dërgua
syrgjyn në Romë. Në Qytetin e Përjetshëm u njoh me
shumë dijetarë e filozofë të Kishës, u pendua për mëkatin
që kishte bërë dhe shkroi veprën e tij të pavdekshme
"Gjella e Shën-Mërisë Virgjër", e cila u botua në Romë më
1762. At Juli vdiq në Romë duke meshuar dhe menjëherë
u hap fjala se trupi i tij nuk ra përdhe, por qëndroi një
pëllëmbë mbi tokë derisa e morën për ta përcjellë në
banesën e fundit.
 ✣Kaloi nje jetë jo të qetë e të zakonshme.
Studiues e krijues letrar. U trasferua në Romë, ku
shkroi veprën "Gjella e Shën Mërisë së Virgjër“ të
cilën e botoi me 1762. Vepra përmban dy poema
të lidhura: "Gjella e Shen Merise" ( Jeta e Shën
Mërisë) dhe "Gjella e Shen Bambinit"
(Jeta e Shën Bambinit), që nuk përbejnë me
shumë së gjysmën e veprës. Këto dy poemë
dallohen për një strukturë poetike të brendshme.
✣E para në fillim këndon e hymnizon virtytet
e Shën Mërisë së Virgjër, pastaj me një
rrjedhoje të natyrshme këndon jetën e saj që
nga lindja e deri në frytnimin e shenjtë dhe
lindja e Krishtit, gjithnjë duke u mbështetur në
pikat kryesore të tregimit biblik për këtë figurë
dhe episode konkrete të jetës popullore
arbëreshe.
✣Në këtë vështrim Shën Mëria e Varibobës del si
një virgjëreshë arbëreshe e vetëdije poetike,
filozofike e lirike.Shën Mëria shfaqet e provohet
në jetën e përditshme arbëreshe si grua e thjeshtë e
nënë, kurse Shën Mëria shfaqet e provohet në
jetën e përditshme arbëreshe si grua e thjeshtë e
nënë, kurse Shën Bambini si djalë i pëlqyeshëm,
me fantazinë djaloshare të vërtetë të autorit.
 Veprat e Jul Varibobës:

Gjella e Shën Mërisë Virgjër

Kanka e të zgjuarit
 Gjella E Shën Mërisë Virgjër
✣Oj jet’ e ëmbël,o shën mëri,
✣vjershin e ri ea na mbiso;
✣si do shurbier,si ti t’pëlkier,
✣ti bashk’ mene nga e këndo.
✣na ning dimi ti të vandonjim,
✣ti të nderonjim si meriton;
✣se je fanmirë se na do mirë,
✣këta ti thomi,këjo baston.
✣cili njeri sa i lart’ je,
✣sa gracje ke,mund nimëronjë?
✣vet’ zoti inë ti di vandinë,
✣jatër gjuhë s’di ti këndonjë.
✣nd’atë dikret çi fjet karta,
✣vetëm sa lart ti qeve vënë;
✣neve të tjerët të bjerrt’,të mjerët,
✣gjarpri mëkatat na pat ngrënë
✣.
✣e bër’ aposta për tënzonë,
✣shkele dimonë,i re pir mort;
✣ti vetëm qeve porsa u leve,
✣ndi trut’ ia ngjoke,ia ngjoke fort.
✣jot ëm’ shin ana me shin xhakinë
✣fimilë s’kinë e,pjot me lot,
✣e shertëruan,e agjëruan,
✣ashtu ti bjetin ka inzot.
✣me vute e meshë e raciuna,
✣me divuciuna e me hjidhi,
✣të kunçipirti,të parturti
✣shin ana e mirë ndi pjakëri.
✣kur ti u leve,e qiell e dhe
✣bëri hare ndir gjith’ kundat;
✣haret’ i solle kur ti dolle,
✣dolle si dielli e pamëkat.
✣tri vjet u mbille ndi një kuvend
✣bëre kutiend ti tënëzon’;
✣i dhe nji lule,nji trëndafile,
✣i dhe të virgjrit çi lulëzon.
✣andaj zotinë tij t’u prejar,
✣t’u namurar e mir’ të dish:
✣e të bekoi,të shëjtëroi,
✣e shpirti kurmin t’e bëri kish’.
✣nj’ëmgjëll aposta të suall mbashatën,
✣të suall uratën ndi kit modh’;
✣– o e lumja grua,ti si e thua?
✣ti zoti in’ për ëm’ të zgjodh.
✣Ëngjëlli foli:- jo,se zotin’
✣tek vete hin,ning e danon
✣virgjinitatet e puritatet;
✣tek më e nget,më e ngjaron.
✣si pasikiri tek dielli hin,
✣ai ning e nxin,e dritëson.
✣mos kij pahur,mos kij timur:
✣vet’ shpirti shëjt’ vjen e të mbjon.
✣(1762)

✣ti rispëndove:- u’jam e virgjër

✣si nji e virgjër mund jetë ëmë?
✣këjo mbashatë ning ësht’ uratë;
✣pir nji të virgjër ësht’ më se nëmë.
✣Gjella e Shën Mërisë
Virgjër
 Kanka E Të Zgjuarit
✣Zgjou,bir,jo më gjumë, ✣E kaciqin me kit dhi
✣ngjou,se mi fjëjte shumë. ✣e suall ki buzëzi.
✣Jeta ime,xha m’u zgjo, ✣E gastratin pjot lesh
✣zgjou se bëre nino.
✣Vjen një legë pekurar’
✣e suall ki këmbëlesh.
✣pruçesion ti vizitar. ✣Ç’ësht’ i ëmbël ki huall!
✣Gjegj si loznjin,si këndonjin, ✣Erdh Nikolla e t’e suall.
✣dhenë e detin e gjëmonjin, ✣Nji manure pratunere
✣Karramunxa e fishkarole, ✣e njo zok si kaçjulere
✣surdullina e rusinjole, ✣e nji t’egërith pëllumb
✣mirë bukur e ngular, – ✣e suall Ngjisku me nji tumb
✣o çi vjersh! Ti rikriar.
✣Gjegji,bir,e iu gëzo,
✣Via,bir,zgjou,pravoi,
✣me kto duars i beko. ✣pekurarët bekoi.
✣Ruaj rigale çi ti sualltin, ✣Erdh edhe nji leg’ divote
✣gjithë mandrën e rëzuatin. ✣tue kënduar parambote.
Nga me dorë ti kit qengje, ✣Ruaji,bir,e i gëzo,
✣çi ësht’ e bardh’ si nji skamëngje. ✣zgjou se bëre nino.
✣Çi ësht’ e tener këjo gjiz’! ✣Vjen Xhudita me nji gjel,
✣Ruaj e suall ki kaçiapriz
✣zunë fill ajo kangjel.
✣Suall Malita nji kapua,
✣e e motra nji pagua.
✣Pesë bracë xagarele
✣suall e ve Rutiçele.
✣Suall e bija ca këstanja,
✣kirgorina edhe milanja.
✣Suall Rakelea nji brez
✣se t’e ngjeshinj nd’atë mes.
✣Me nji fash rikamatë
✣erdh Suzana çi me natë.
✣Lia suall dica skutina,
✣e ca ve Carafina,
✣e Dilusha,çi u martua,
✣suall nji kez’,m’e suall mua.
✣Ruaji gjith’ e i beko,
✣zgjou se bëre nino.

✣(1762