Ujedinjeno Kraljevstvo

Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Sjeverne Irske je država u zapadnoj Europi, obično poznata kao Ujedinjeno
Kraljevstvo, ili manje točno kao Velika Britanija iliBritanija. Ujedinjeno je Kraljevstvo nastalo nizom Zakona o uniji (Act of
Union), koji su ujedinili Englesku, Škotsku i Wales sa Sjevernom Irskom, regijom na otoku Irskoj (Ostali su se dijelovi Irske
izdvojili iz UK 1922.).
Ujedinjeno Kraljevstvo je smješteno na sjeverozapadnoj obali kontinentalne Europe, okruženo Sjevernim
morem, Engleskim kanalom i Atlantskim oceanom. Pod suverenitetom Ujedinjenog Kraljevstva, iako nisu njegov dio, su
zavisni teritoriji - Kanalski otoci, otok Man te niz prekomorskih teritorija.
Velika Britanija, ili kako se ponekad naziva Britanija, je zemljopisni naziv za područje koje obuhvaća Englesku, Wales i
Škotsku. Britansko otočje je zemljopisni naziv skupine otoka, kojem pripadaju Velika Britanija, Irska,
otoci Man, Wight i Orkney, Hebridi, otočje Shetland, Kanalski otoci i drugi.
• Srednji vek
• Većina oblasti naseljena Anglo-Saksoncima je ujedinjena u Kraljevinu Englesku u 10. veku. U međuvremenu, gelski narodi u
severozapadnoj Britaniji (srodni onima iz severoistočne Irske i za koje se tradicionalno veruje da su odatle migrirali u 5. veku)[1][2] su se
ujedinili sa Piktima i osnovali Kraljevstvo Škotsku u 9. veku.
• Dvorac Pembruk u Velsu iz 11. veka
• Normani iz Francuske su 1066. napali Englesku i nakon njenog osvajanja, pokorili su i velike delove Velsa i Irske i bili su pozvani da
se nasele u Škotskoj, donevši u svaku državu feudalizam po ugledu na severnu Francusku i normansko-francusku kulturu.[4] Normanske
elite su imale veliki uticaj, ali su na kraju asimilovani u lokalne kulture. Potonji srednjovekovni engleski kraljevi su dovršili osvajanje Velsa i
vršili neuspešne pokušaje da pripoje Škotsku. Otada je Škotska održala svoju nezavisnost, mada je bila u skoro stalnim sukobima sa
Engleskom. Engleski monarsi su, zbog nasleđivanja značajnih teritorija u Francuskoj i pretenzija na francuski presto, bili duboko uvučeni
u ratove u Francuskoj, od kojih je najpoznatiji Stogodišnji rat, dok su kraljevi Škota bili u savezu sa Francuzima u ovom periodu.
• Tapiserija iz Bajea prikazuje bitka kod Hejstingsa i događaje koje su doveli do nje.
• Novi vek
• Početak novog veka su obeležili verski ratovi proistekli iz reformacije i uvođenja protestantskih državnih crkava u svakoj državi. Vels je
bio potpuno integrisan u Kraljevstvo Englesku, a Irska je bila obrazovana kao kraljevstvo u personalnoj uniji sa engleskom krunom. U
današnjoj Severnoj Irskoj, zemlja koja je pripadala nezavisnom katoličkom gelskom plemstvu je konfiskovana i data protestantskim
naseljenicima iz Engleske i Škotske.
• Kraljevstva Engleska i Škotska su 1603. ujedinjene u personalnu uniju kada je škotski kralj Džejms VI Stjuart nasledio krune Engleske i
Irske i premestio svoj dvor iz Edinburga u London. Ipak, svaka država je ostala poseban politički entitet i zadržala je svoje zasebne
političke, zakonske i verske ustanove.
• Sredinom 17. veka sva tri kraljevstva su bila uvučena u niz isprepletanih ratova (među njima i Engleski građanski rat), koji su doveli do
privremenog zbacivanja monarhije i osnivanja kratkotrajne unitarne republike Komonvelta Engleske, Škotske i Irske. Iako je monarhija bila
obnovljena, njena obnova (uz Slavnu revoluciju iz 1688) osigurale su da, za razliku od ostatke Evrope, kraljevski apsolutizam ne odnese
prevagu i da katolici nikada ne naslede presto. Ustav Velike Britanije će se razviti na osnovu ustavne monarhije i parlamentarnog
sistema.[ Tokom ovog perioda, posebno u Engleskoj, razvoj ratne mornarice (i zanimanje za Velika geografska otkrića) će dovesti do
uspostavljanja i naseljavanja prekomorskih kolonija, naročito u Severnoj Americi.
• Kraljevstvo Velika Britanija
• Glavni članak: Kraljevstvo Velika Britanija
• Sporazum o uniji je doveo do stvaranja jednog ujedinjenog kraljevstva koje je
obuhvatalo celu Veliku Britaniju.
• Ujedinjeno Kraljevstvo Velika Britanija je nastalo 1. maja 1707. nakon
usvajanja Zakona o Uniji u parlamentima Engleske i Škotske čime je
ratifikovan Sporazum o uniji iz 1706.
• U 18. veku razvila se institucija vlade za vreme Roberta Volpola, de fakto prvog
premijera (1721-1742). Nizom Jakobitskih ustanaka je pokušano da se sa
britanskog prestola zbaci protestandska dinastija Hanover i da se vrati
katolička dinastija Stjuart. Jakobiti su konačno poraženi u bici kod Kalodena, nakon
čega je došlo do nasilnog umirivanja škotskih gorštaka. Britanske kolonije u
Severnoj Americi koje su se odvojile od Britanije u Američkom ratu za
nezavisnost su 1782. osnovale Sjedinjene Američke Države. Britanske imperijalne
ambicije su se okrenule za drugim oblastima, naročito ka Indiji.
• Tokom 18. veka, Britanija je bila uključena u atlantsku trgovinu robljem. Procenjuje
se da je Britanija prebacila oko 2 miliona robova iz Afrike u Zapadne Indije pre
nego što je zabranila trgovinu robljem 1807.
• Politika
• Velika Britanija je po državnom uređenju parlamentarna monarhija i bez pisanog ustava. Ustavno se pravo temelji na više zakona, npr. Magna Charta Libertatum (1215.),
Petition of Right (1628.), Habeas Corpus Amendment Act ( 1679.), Bill of Rights (1689.), Act of Settlement (1701.), Act of Union (1707.;sjedinjenje sa Škotskom),
Representation of the People Act (1832., 1918., 1928., 1948.), Parliament Acts (1911., 1949.), Westminsterski statut (1931.; britanski dominioni Kanada, Australija, Novi
Zeland i Južnoafrička Unija postaju ravnopravni s Velikom Britanijom) itd. Drugi dio ustavnog prava čine nepisane konvencije (conventions) i ustaljena praksa (established
practices; npr. način djelovanja vlade). Za razliku od tkz. kontinentalnog prava, koji se zasniva na statutarnom pravu, u Velikoj Britaniji se drže običajnog prava (common
law) koje se temelji na dosadašnjim sudskim odlukama.
• Biračko pravo imaju britanski i irski državljani te državljani iz svih ostalih zemalja članica Commonwealtha stariji od 18 godina, a koji imaju stalno boravište u Velikoj
Britaniji. Pod određenim uvjetima mogu birati i britanski državljani sa stalnim boravkom u inozemstvu.
• Elizabeta II.
• Od 1952. na prijestolju je kraljica Elizabeta II. iz kuće Windsor. Nasljednik prijestolja mora biti član Anglikanske crkve (Church of England) i ne smije biti u braku s
katolikom. Kraljica je simbol jedinstva Ujedinjenog Kraljevstva s razmjerno skromnom političkom moći jer je zadnjih stoljeća velik dio ovlasti prešao na parlament i druge
državne organe, premda oni i dalje donose odluke u njezino ime (npr. službeno ime vlade je Her Majesty's Government). Zajedno s parlamentom predstavlja
zakonodavnu vlast,daje mandat za sastavljanje vlade, saziva i raspušta parlament te potvrđuje u njemu donesene zakone (Royal Assent) tako da oni stupaju na snagu
njenim potpisom. Premda ona ima pravo odbiti zakon, to se nije dogodilo još od 18. stoljeća. Kralj, odnosno kraljica, ujedno je i vrhovni poglavar Anglikanske crkve i
Britanske zajednice naroda (Commonwealth of Nations).
• Državno vijeće (Privy Council) bilo je prije nastanka vlade glavni nositelj izvršne vlasti, a danas ima samo formalnu ulogu, npr. savjetuje kraljicu u pripremanju njenih
proglasa. Čine ga svi članovi vlade, nadbiskupi Canterburyja i Yorka, predsjednik Donjeg doma parlamenta i najviši britanski državni službenici te državnici iz članica
Commonwealtha. Njegov Sudački odbor (Judicial Committee) najviši je prizivni sud za britanske zavisne teritorije, Kanalske otoke,otok Man i za neke nezavisne članice
Commonwealtha
• Dvodomni parlament sastavljen je od Gornjeg i Donjeg doma. Gornji dom (House of Lords ili kraće the Lords) čini oko 1280 plemića koje imenuje monarh. Postoje duhovni
plemići (Lords Spiritual) i svjetovni plemići (Lords Temporal). Duhovni plemići su nadbiskupi Canterburyja i Yorka te 24 biskupa Anglikanske crkve koji su članovi
parlamenta do umirovljenja. Svjetovni plemići se dijele na tri skupine: nasljedni plemići (hereditary peers) koji su titulu baštinili od predaka, imenovani plemići (life peers)
koji su dobili doživotnu plemićku titulu i prizivni plemići (Lords od Appeal) koji su dobili titulu kako bi mogli prisustvovati raspravama o pritužbama u Gornjem domu. Na
zasjedanjima prosječno prisustvuje oko 400 članova.
• Zgrada britanskog parlamenta na obali rijeke Temze
• Donji dom (House of Commons ili kraće the Commons) ima 659 članova, po jedoga iz svake izborne jedinice (constituency), koje biraju na pet godina na općim izborima
(general election) po većinskom sustavu (first-past-the-post system). Engleska ima 529 zastupnika, Škotska 72, Wales 40, a Sjeverna Irska 18 zastupnika. Nakon
parlamentarnih izbora održanih 6. svibnja 2010. najviše zastupničkih mjesta ima Konzervativna stranka, eng. Conservative Party (307), zatimLaburistička stranka, eng.
Labour Party (258) i Liberalni demokrati. eng. Liberal Democrats (57). Sljedeći opći izbori bi se trbali održati 2014. ili 2015. godine.
• Nominalni nositelj izvršne vlasti je kraljica, a u stvarnosti je to vlada (the Cabinet), koja ovisi o većinskoj podršci u Donjem domu. Kraljica daje mandat za sastavljanje
vlade onome tko ima većinu u Donjem domu. Kraljica također imenuje i ministre, ali na prijedlog predsjednika vlade.
• Jedan od najvažnijih političara 20. stoljeća je Winston Churchill.
• Prirodno-geografska obilježja
• Topografija Velike Britanije
• U prošlosti dok se život Europe odvijao uz Sredozemlje geografski položaj
Ujedinjenog Kraljevstva je bio periferan. U doba velikih geografskih otkrića,
a posebno nakon otkrića Amerike položaj na Atlanskom oceanu postaje
jako važan jer je otok Velika Britanija služio kao odskočna daska na
putovanju iz Europe u Ameriku. Otočni položaj je imao i pozitivne (širenje
zaraznih bolesti, obrana od napadača) i negativne (izoliranost) strane.
• Visok 1,344 metra, Ben Nevis je najviši vrh Velike Britanije
• UK se nalazi uz najprometniji dio svjetskog mora - Engleski kanal (franc. La
Manche) što u današnje doba predstavlja izuzetno povoljan prometno-
geografski položaj. S druge strane Kanala nalazi se najrazvijeniji dio Europe
čiji pozitivni utjecaji povoljno djeluju na gospodarski i društveni razvoj.
Povoljan prometno- geografski položaj od UK je stvorio svjetsku velesilu, a
danas ga održava u samom vrhu.
 Zanimljivost
Slavi dva rođendana.
Iako je rođena kao Elizabet Aleksandra Meri od
Jorka, 21. aprila 1926. godine, svaka od
zemalja Komonvelta kojima ona vlada
tradicionalno slavi njen rođendan određenog
dana u maju ili junu. U Velikoj Britaniji njen
“rođendan” se slavi prve, druge ili treće
subote u junu. Ovo je tradicija po kojoj se u
maju ili junu slave rođendani svih britanskih
vladara još od 1748. godine i za vrijeme
slavlja se organizuju brojne parade i koncerti.
• Jednom prilikom ju je probudio provalnik u
Bakingemskoj palati.
• 9. jula 1982. godine, Majkl Fagan, mentalni
bolesnik koji je pobjegao iz bolnice, popeo se uz
oluk Bakingemske palate i našao se u odajama
kraljice. Kraljica se probudila i zatekla nepoznatog
čovjeka koji je sjedio na njenom krevetu. Pošto
nije znala kako da pozove pomoć, plašeći se
reakcije posjetioca, proćaskala je sa njim nekih
10-ak minuta, dok neko od obezbeđenja nije ušao
u sobu. Kasnije se ispostavilo da je Majkl nekoliko
nedelja ranije takođe upao u palati i popio flašu
vina princa Čarlsa.