CELE I ZADANIA ZDROWIA

PUBLICZNEGO

Kamil Barański

Na podstawie prezentacji
Pani Dr hab. n. med. Małgorzaty Kowalskiej

Katedra i Zakład Epidemiologii

Wydział Lekarski w Katowicach
2013
KiZE 2013
WHO, 1948

ZDROWIE

„Zdrowie to stan zupełnego fizycznego,

psychicznego oraz społecznego

dobrostanu,

a nie tylko brak choroby lub ułomności.”

KiZE 2013
DETERMINANTY ZDROWIA (POLA ZDROWIA
WG M. LALONDA, OTTAWA 1978)

10%

20% Opieka medyczna

Czynniki genetyczne
50%
Czynniki środowiskowe
Styl życia

20%

KiZE 2013
 PUBLICZNE

Umacnianie zdrowia ludzi opierające

się na zorganizowanym wysiłku
społeczności, a nie indywidualnych
staraniach i zabiegach!
Sygit M.: Zdrowie Publiczne, 2010

KiZE 2013
CHARLES EDWARD AMORY WINSLOW (1877-1957)
PIERWSZY KIEROWNIK ZAKŁADU ZDROWIA
PUBLICZNEGO W YALE
SCHOOL OF EPIDEMOLOGY & PUBLIC HEALTH

profesor, bakteriolog i
higienista, założyciel
American Journal of
Public Health
KiZE 2013
 Definicja zdrowia publicznego wg Ch.E.A. Winslowa (1920 r.) :

„Zdrowie publiczne to nauka i sztuka zapobiegania chorobom,

wydłużania życia oraz promowania zdrowia fizycznego i
sprawności poprzez zorganizowane wysiłki społeczeństwa mające na
celu higienizację środowiska, zwalczanie zakażeń występujących w
społecznościach, edukację jednostek odnośnie zasad higieny osobistej,
organizację świadczeń lekarskich i pielęgniarskich mających na celu
wczesną diagnozę oraz profilaktycznie ukierunkowane leczenie oraz
rozwój mechanizmów społecznych, które zapewnią każdej jednostce w
społeczeństwie standard życia właściwy dla utrzymania zdrowia.”

KiZE 2013
 DEFINICJA WG D. ACHESONA (AUTOR RAPORTU
O NIERÓWNOŚCIACH W ZDROWIU W ZALEŻNOŚCI
OD PRZYNALEŻNOŚCI DO KLASY SPOŁECZNEJ,
WLK. BRYTANIA, 1998) R.

„Zdrowie publiczne to sztuka i nauka zapobiegania

chorobom, promowania zdrowia oraz wydłużania
życia poprzez zorganizowane wysiłki
społeczeństwa”.

"Smoking is an important component

of differences in mortality between social
classes."
KiZE 2013
DEFINICJA WG KULIK T.B., LATALSKI M.
(LUBLIN 2002 R.)

„Zdrowie publiczne to

dyscyplina naukowa

obejmująca zagadnienia zdrowia

społeczeństwa, współzależność stanu
zdrowia od warunków życia oraz form
troski o zdrowie w odniesieniu do
jednostki, rodziny i całej społeczności.”
KiZE 2013
DEFINICJA WG J. NOSKO
(SZKOŁA ZDROWIA PUBLICZNEGO, INSTYTUT
MEDYCYNY PRACY W ŁODZI, 2005 R.)

„Zdrowie publiczne jest to troska o zachowanie i

umacnianie zdrowia w wymiarze
makrospołecznym, lokalnym i środowiskowym,
polegająca na naukowym rozpoznawaniu stanu
zdrowia i potrzeb zdrowotnych zbiorowości oraz
inicjowaniu skoordynowanych wysiłków instytucji
rządowych, samorządowych i pozarządowych w celu
osiągnięcia pożądanych standardów zdrowia.”

KiZE 2013
DEFINICJA WG J. NOSKO
(SZKOŁA ZDROWIA PUBLICZNEGO, INSTYTUT
MEDYCYNY PRACY W ŁODZI, 2005 R.) CD.

„Cel ten uzyskuje się przez kontrolę czynników

ekologicznych, tworzenie sprzyjających zdrowiu
warunków społeczno-ekonomicznych,
zapobieganie zakaźnym i niezakaźnym chorobom
społecznym, powszechny i równy dostęp do opieki
medycznej, a przede wszystkim w wyniku
kształtowania nawyków zdrowego stylu życia w
ramach edukacji przedszkolnej i szkolnej oraz
realizacji programów promocji zdrowia w
środowisku ludzi dorosłych.”
KiZE 2013
NOWE ZDROWIE PUBLICZNE W DEFINICJI M.
MILLER I M.J. WYSOCKIEGO (IZP PZH W
WARSZAWIE, 2003 R.):

„Nowe zdrowie publiczne (NZP) jest nauką i

kompleksowym postępowaniem zmierzającym do
zachowania i umacniania zdrowia ludności w wymiarze
makrospołecznym i lokalnym.
Podstawą tego postępowania jest naukowe rozpoznawanie
zdrowia i potrzeb zdrowotnych zbiorowości oraz
inicjowanie i organizowanie skoordynowanych
wysiłków instytucji rządowych, samorządowych i
pozarządowych w celu osiągania pożądanych
standardów zdrowia.”
KiZE 2013
NOWE ZDROWIE PUBLICZNE W DEFINICJI M.
MILLER I M.J. WYSOCKIEGO (IZP PZH W
WARSZAWIE, 2003 R.):

„Cel ten uzyskuje się poprzez wdrażanie

podstawowych funkcji zdrowia publicznego, a
zwłaszcza przez ukształtowanie nawyków
zdrowego stylu życia, realizację programów
promocji zdrowia, zapobieganie zakaźnym i
niezakaźnym chorobom o znaczeniu
społecznym, kontrolę czynników ekologicznych,
tworzenie sprzyjających zdrowiu warunków
społeczno-ekonomicznych oraz zapewnienie
powszechnego i równego dostępu do opieki
medycznej.”
KiZE 2013
KiZE 2013
 ZDROWIE PUBLICZNE
WG OXFORD TEXTBOOK OF PUBLIC HEALTH 2001

ZDROWIE PUBLICZNE – POLITYKA ZDROWOTNA

 Profesjonaliści  Zmienność celów

 Zaplecze naukowe EBM  Fasadowość wartości –

 Stałe wartości – deklaracje w zależności od

sprawiedliwość w społecznych nastrojów
dostępności  Zaplecze naukowe –

 Stałe cele instrumentalne

wykorzystywanie
 Zmienne priorytety

KiZE 2013
 TU
KONCENTRUJE
SIĘ UWAGA
POLITYKÓW

MIN. KOSZTY

KiZE 2013
 WYDATKI NA ZDROWIE WEDŁUG FUNKCJI
1999 2002 2003 2006

Usługi lecznicze i rehabilitacyjne 21,2 26,9 26,7 31,4

Długoterminowa opieka pielęgnacyjna 2,5 2,5 2,6 6,2

Pomocnicze usługi opieki zdrowotnej 1,2 1,5 1,6 2,4

Artykuły medyczne 10,8 15,6 17,1 19,6

Profilaktyka i zdrowie publiczne 1,5 1,7 1,7 1,5

Administracja ochrony zdrowia i 1,7 1,1 0,7 0,9

ubezpieczenia zdrowotnego

Inwestycje 1,5 2,0 2,2 3,7

Niesklasyfikowane 0,91 - - -
Zielona księga, Kraków 2009
WYDATKI NA OCHRONĘ ZDROWIA,
1999-2005, PPP PER CAPITA
7000

6000

5000

4000 1999
2002
3000
2005
2000

1000

0
USA Niemcy UK Japonia Polska
Zielona księga, Kraków 2009
PRYWATNE WYDATKI NA OCHRONĘ ZDROWIA,
1999-2005, PPP PER CAPITA
4000

3500

3000

2500
1999
2000
2002
1500 2005

1000

500

0
USA Niemcy Japonia UK Polska
Zielona księga, Kraków 2009
 HISTORIA ZDROWIA PUBLICZNEGO –
WYBRANE FAKTY
1. Hipokrates (400-377p.n.e.) – traktat ‘O powietrzu, wodach i klimatach’ – ojciec

medycyny

2. Bernardino Ramazzini (1653-1714) – traktat ‘De morbis artificium diatriba’ –

prekursor medycyny pracy

3. Antony Leeuwenhoek (1632-1723) – szlifierz, wynalazca mikroskopu, opisał

krwinki, plemniki, strukturę kości i mięśni

4. Gotfryd Wilhelm Leibnitz (1646-1716) – filozof, matematyk i prawnik, domagał

się stworzenia systemu publicznej opieki zdrowotnej

5. John Graunt (1620-1674) – prekursor epidemiologii i demografii, analizował

zmiany stanu zdrowia brytyjczyków w oparciu o sprawozdania o urodzeniach i

zgonach

6. William Farr (1807-1883) – uporządkował i rozwinął system statystyki

medycznej, wyznaczył główne zasady obowiązujące w epidemiologii

JOHANN PETER FRANK (1745-1821)
profesor medycyny w Getyndze, Pawii, Wiedniu i
Petersburgu, autor podstaw zdrowia publicznego
‘System einer vollständing medizinischen
Polizei’

Postulaty pod adresem państwa

dla dobra zdrowia ogółu

* wprowadzenie obowiązku posiadania

świadectw zdrowia przed zawarciem związku małżeńskiego
* zapewnienie opieki nad macierzyństwem
* zapewnienie pomocy w chorobie
* urządzenie szkół i nauczania zgodnie z wymogami zdrowia
* zwalczanie alkoholizmu i prostytucji
* zaopatrzenie w wodę i usuwanie nieczystości
KiZE 2013
 HISTORIA ZDROWIA PUBLICZNEGO CD.
8. prace XIX wiecznych uczonych nad zapobieganiem chorobom
zakaźnym – złoty wiek zdrowia publicznego - Jenner
(krowianka przeciwko ospie); Semmelweis (aseptyka); Pasteur
(szczepienia p. wąglikowi i wściekliźnie); Koch (odkrywca laseczki
wąglika, prątka gruźlicy,przecinkowca cholery) ; Pettenkofer (higiena
doświadczalna) ; Lister (twórca antyseptyki) ; Snow (opanowanie
epidemii cholery)

9. Prawo ograniczające w Anglii czas pracy młodzieży < 18 lat do 12

godzin dziennie oraz zakazująca pracy dzieciom < 9 lat (1883)

10. Ustawy o ochronie zdrowia ‘Public Health Act’ 1848 i 1875

gwarantujące tworzenie samorządowych organów zdrowia w Anglii

11. Bismarkowski system ubezpieczeń społecznych (1883-9)

12. Józef Polak (1857-1928) – czasopismo‘Zdrowie Publiczne’

KiZE 2013
HISTORIA ZDROWIA PUBLICZNEGO CD.
13. Alice Hamilton (1869-1970) – matka zdrowia
publicznego w Stanach Zjednoczonych

14. Raport Marca Lalonde’a, Kanada 1974 –

uwarunkowania stanu zdrowia mieszkańców Kanady

15. Światowa Organizacja Zdrowia, Konferencja w Ała-Acie

1978 : Strategia „Zdrowie dla wszystkich do roku
2000” – HFA 2000 – wyrównanie nierówności w
zdrowiu w skali globalnej

16. Karta Ottawska 1986 – wytyczono działania dla

promocji zdrowia

17. Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015, Polska

KiZE 2013
WHO, KOPENHAGA 1999

Dwa główne cele:

1. Promocja i ochrona
zdrowia w ciągu całego
okresu życia

2. Redukcja zapadalności i
zapobieganie głównym
chorobom oraz wypadkom

KiZE 2013
WHO, KOPENHAGA 1999

Trzy zasadnicze wartości:

1. Zdrowie człowieka jako nadrzędna wartość

2. Równość w zdrowiu i solidarność niezależnie od

kraju, grupy społecznej czy płci

3. Uczestnictwo w procesie rozwoju zdrowia

pojedynczych osób, grup społecznych, organizacji,
wielosektorowość

KiZE 2013
WHO, KOPENHAGA 1999

Cztery główne strategie:

1. Wielosektorowość w procesie oceny zdrowia (determinanty
zdrowia i ich ocena poprzez procedury HIA)
2. Programy zdrowotne ukierunkowane na rozwój i
wspieranie zdrowia oraz na leczenie
3. Zintegrowanie rodziny i społeczności w zakresie
podstawowej opieki zdrowotnej
4. Uczestnictwo w procesie rozwoju zdrowia partnerów z
różnych środowisk (dom, szkoła, miejsce pracy, lokalna
społeczność lub kraj)
NOWE KRAJE EU – PROBLEMY ZDROWIA
PUBLICZNEGO WG BAER 2002

1. Brak jasnej polityki zdrowotnej

2. Niski prestiż i status ekonomiczny dziedziny i
personelu medycznego
5. Narkomania
6. Małe zaangażowanie społeczne w sprawy zdrowia
3. Zapadalności na ch. zakaźne
4. Szczepienia obow. zdrowia
7. Zdegradowane środowisko
8. Zła jakość urządzeń pomocy doraźnej
CELE ZDROWIA PUBLICZNEGO

Głównym celem zdrowia publicznego jest zapewnienie

bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli,

poprzez realizację zadań

posiadających wymiar zbiorowy lub indywidualny.

WYMIAR ZBIOROWY
• monitorowanie stanu zdrowia oraz określanie potrzeb
zdrowotnych ludności;
• zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób (zakaźnych i
społecznych);
• identyfikacja i zwalczanie zagrożeń zdrowotnych w
środowisku;
• zapobieganie wypadkom i urazom;
• zapewnienie nadzoru epidemiologicznego;
• promowanie aktywnego współuczestnictwa
społeczeństwa w działaniach na rzecz zdrowia poprzez
promocję zdrowego stylu życia wszystkich obywateli;
WYMIAR ZBIOROWY
• kształcenie i doskonalenie zawodowe lekarzy i innego
personelu medycznego zgodnie z wymogami współczesnej
wiedzy medycznej, nowych technologii diagnostyczno-
leczniczych oraz zgodnie ze skalą potrzeb zdrowotnych
społeczeństwa, w tym zapewnienie warunków rozwoju
nauk medycznych;
• zapewnienie jednolitych, kompleksowych regulacji
prawnych w ochronie zdrowia;
• monitorowanie zakresu i jakości świadczeń medycznych, ich
dostępności, przestrzegania zasad etyki zawodowej
personelu, przestrzegania praw pacjenta i
międzynarodowych regulacji prawnych w ochronie zdrowia;
• ocena sytuacji zdrowotnej kraju na tle porównań
międzynarodowych
WYMIAR INDYWIDUALNY
• Zapewnienie dostępności służb zapobiegawczych w zakresie
szczepień ochronnych, wczesnego wykrywania i leczenia chorób
zakaźnych;
• Zapewnienie dostępności pomocy medycznej dla osób
niepełnosprawnych, bezdomnych i innych grup pozbawionych
dostępu do świadczeń zdrowotnych;
• Objęcie zakresem świadczeń leczniczych wybranych chorób o
znaczeniu społecznym, w tym chorób psychicznych, uzależnień,
cukrzycy, itp.;
• objęcie badaniami przesiewowymi i czynnym poradnictwem grup
wysokiego ryzyka zachorowania na wybrane choroby o znaczeniu
społecznym;
• nadzór merytoryczny i pomoc finansowa dla instytucji
charytatywnych udzielających pomocy medycznej i społecznej
osobom ubogim i upośledzonym.
DLACZEGO ZDROWIE PUBLICZNE?
 ZADANIA ZDROWIA PUBLICZNEGO

• monitorowanie stanu zdrowia i jego uwarunkowań;

• profilaktyka i kontrola chorób, urazów i niepełnosprawności;

• promocja zdrowia;

• ochrona środowiska;

• ocena skuteczności i efektywności systemu opieki zdrowotnej.

 ZDROWIE PUBLICZNE – PODMIOTY
POLSKIE

• Ministerstwo Zdrowia http://www.mz.gov.pl/

• Narodowy Fundusz Zdrowia http://nfz.gov.pl/new/index.php
• Główny Inspektorat Sanitarny http://www.gis.gov.pl/
• Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów
Biobójczych http://www.urpl.gov.pl/
• Biuro ds. Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia
http://www.bpz.gov.pl/
• Krajowy Punkt Centralny Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w
Pracy
https://osha.europa.eu/pl/oshnetwork/focal-points/poland
THE EUROPEAN ENVIRONMENT AND HEALTH
INFORMATION SYSTEM (ENHIS)
Deaths attributable to indoor air pollution, per 1000 capita, per year
CHILDREN'S ENVIRONMENT AND HEALTH
ACTION PLAN FOR EUROPE (CEHAPE)

Four regional priority goals (RPGs) for Europe:

RPG I: ensure safe water and adequate sanitation

RPG II: ensure protection from injuries and adequate

physical activity

RPG III: ensure clean outdoor and indoor air

RPG IV: aim at chemical-free environments

 PLAN DOTYCZĄCY ŚRODOWISKA
I ZDROWIA DZIECI (CEHAP)

• Diagnoza
• Dotychczasowe działania
• Planowane działania

Ministerstwo Zdrowia

Ministerstwo Środowiska

WHO Polska 2009, dostęp: www.cehap.pl

 PIŚMIENNICTWO

Rozdział 1 podręcznika pt. Zdrowie publiczne – geneza,

przedmiot i zakres. Wprowadzenie do zagadnienia, (w:)
Opolski J.(red.): Zdrowie Publiczne. Wybrane
Zagadnienia – Tom 1 . Szkoła Zdrowia Publicznego
CMKP, Warszawa 2011.
Dostęp: www.cmkp.edu.pl/dok_eu/CMKP_Zdrowie_Publiczne_
T_1.pdf (tom I)

Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015.

Dostęp: http://www.mz.gov.pl/wwwfiles/ma_struktura/docs/za
l_urm_npz_90_15052007p.pdf