Penubuhan Persatuan-persatuan

Sosial Dan Ekonomi Di Sabah Dan

Sarawak.
Dibentangkan oleh
1. Elvina Sapiling
2. Senorita Michael
 Dipengaruhi oleh
Datu Patinggi kesatuan-kesatuan
Abang Haji Melayu di
Abdillah. Singapura dan di
Tanah Melayu.

Ditubuhkan Tidak dibenarkan

secara rasmi pada terlibat dalam
bulan Oktober Persatuan
1939 di Kuching. politik.
Kebangsaan
Melayu
Sarawak
(PKMS)
 Menyimpul ikatan muhibah Mengalakkan
berkasih-kasih sesama sebangsa
Melayu dengan muafakatan perusahaan dan
bersatu supaya mengembangkan perniagaan yang
perasaan tolong-menolong di mendatangkan keluasan
dalam segala perkara kebajikan
sama ada bagi khas atau am. kehidupan.

TUJUAN
Mengikhtiar dan Mengalak dan
mengusahakan mengusahakan
pelajaran anak-anak kebudayaan bangsa
Melayu. Melayu.
 Memimpin dan
mengawal Hal ehwal
bangsa Melayu
kepada agama Islam.
keselamatan.

Utus berutus
Menjaga dan kepada
memelihara pemerintah bagi
kehormatan pihak orang
bangsa Melayu.
Melayu.
TUJUAN
 Untuk
menyalurkan suara
hati orang Cina
yang mula
menuntut hak
politik dan sosial.

Hun Kheow
Hua Kheow Tshin
Nien telah
Tshin Nien Antara isu-isu yang
dibangkitkan oleh
kedua-dua pertubuhan
ditubuhkan di
Kuching dan pusat-
(Overseas itu ialah hak politik
orang Cina, hak
pusat lain di
Sarawak menjelang
Chinese Youth kerakyatan dan juga
pendidikan orang Cina
awal tahun 1946. Association). di Sarawak.

1946
Pertubuhan itu telah
didaftarkan di
Kuching pada 25 Mei
1946 dan juga
ditubuhkan di
Binatang, Bau, Batu 10
Jalan Penrissen
Kuching dan Batu
Kawa di Kuching.
 Melaluinva
pandangan secara
langsung dapat
disalurkan kepada
pihak berkuasa
berbanding dengan
melalui persatuan
dialek Cina yang
pelbagai.

Persatuan
Chung
Untuk Hua 1946 Orang Cina turut
menyalurkan menyampaikan
suara hati orang masalah mereka
Gina yang mula yang selama ini
menuntut hak kurang ditekankan
politik dan oleh Dewan
Perniagaan Cina
sosial. kepada Persatuan
Chung Hua.
• Persatuan Kong-Wei-Shiu (1853),
• Persatuan Hokkien (1871),
• Persatuan Kheng Chew (1898),
• Persatuan Teochew (1914),
• Persatuan Foochow (1930),
• Persatuan Hakka (1934)
• Persatuan Chao Ann (1936)
• Persatuan Kwang VVai Siew (1915),
• Persatuan Chiang Chuan Sibu (1933),
• Persatuan Kheng Chiew (1935),
• Persatuan Hui Hua Pou Sen Sibu (1938)
• Persatuan Hakka (1939)
Persatuan ini berfungsi sebagai
tempat mereka berkumpul dan
membincang perkara-perkara yang
berkaitan dengan komunitinya
sambil mengeratkan hubungan
persaudaraan mereka.
 Melalui SDA, orang Dayak
di Bahagian Pertama
Sarawak telah menyatakan
pandangan mereka terhadap
rancangan penyerahan
Sarawak kepada British.
Philip Jitam, pemimpin SDA
pernah mengeluarkan satu
Ditubuhkan pada 1919. pernyataan yang
Berpusat di Kuching. menampakkan
ketidaksetujuannya dan
. orang Dayak Sarawak
tentang perubahan taraf
Sarawak menjadi tanah
jajahan British

Sarawak
Dayak Iban
Association
Pernyataannya
dalam bahasa
Iban
diterjemahkan
seperti berikut:

“Therefore on behalf of my colleagues and with

honesty to myself l oppose the Cession. Further l
cannot compel myself to agree even in principle,
since in the first instance, this proposal of Cession
does not appear to have mutually agree upon; unless
and until reconciliation has been effected and mutual
consent has been given, than l consider it
inappropriate to bring this subject for discussion.”

Justeru, SDA juga menyertai gerakan

anti-penyerahan dan seterusnya
menentang penyerahan Sarawak kepada
British.
 Barisan Pemuda Sarawak
(BPS)

Ditubuhkan pada 1946

dibawah pimpinan Abang
Haji Mohammad Kassim.

Mengalakkan perkembangan Mempertahankan adat istiadat

iktisad.
Membasmi perbuatan yang
merugikan dan meruntuhkan
iktisad bangsa bumiputera
Sarawak.
Memajukan pelajaran
Mempertahankan dan menjaga
hak dan cita-cita kebangsaan
bumiputera Sarawak.
yang terbaik dan cagaran di
belakang hari bagi kebangsaan
bumiputera Sarawak.
Menyokong polisi ke arah
berkerajaan sendiri.
 Datu Bandar Abang Haji
Mustapha sebagai Presiden.

Tujuan utama persatuan ini

adalah untuk meningkatkan
keyakinan pemuda
Ditubuhkan pada Jun 1947 khususnya daripada keluarga
penyokong penyerahan yang
di Kuching Sarawak. menghadapi cemuhan atau
kritikan dan pemulauan
daripada golongan
antipenyerahan.

Persatuan Melayu
Muda
(Young Malay
Association/YMA)
 Selain itu, persatuan ini juga
bertujuan untuk memajukan sosial
dan ekonomi orang Melayu.

Ini kerana mereka menyedari

kedudukan masyarakat Melayu yang
ketinggalan dalam pelbagai aspek,
dan menentang penyerahan, orang
Melayu akan mengalami kerugian.

Keanggotaan YMA adalah kecil

bilangannya iaitu hanya lebih
kurang 300 orang.
 Mereka terdiri Cawangan YMA Bagaimanapun,
daripada kemudian juga usaha YMA
kakitangan awam ditubuhkan di dalam menarik
yang setia kepada Sibu, Kalaka, Miri penyertaan
kerajaan British dan Kampung penduduk
dan golongan Sambir. menyokong
„abang‟ dari penyerahan
Kuching. Sarawak adalah
kurang berjaya.
 Persatuan Ditubuhkan
Persaudaraan oleh akhbar
Sahabat Pena Saudara pada 7
(PASPAM) April 1934.
• Memajukan minat • Mengalakkan anak • Memperkuatkan taat
orang Melayu dalam orang Melayu setia dan perpaduan
semua lapangan berpelajaran tinggi. di kalangan orang
hidup. • Membantu kerajaan Melayu.
• Berjuang mengikut dalam memberi • Mengukuhkan
undang-undang pelajaran kepada semangat kesatuan di
untuk kebaikan anak Melayu. kalangan orang
orang Melayu. • Menjaga adat resam Melayu.
• Menyampaikan dan kesopanan
fikiran dan kehendak Melayu.
orang Melayu
kepada kerajaan.
• PASPAM membolehkan orang Melayu dari seluruh negara
bertemu dan mencari penyelesaian kepada masalah-
masalah yang dihadapi oleh orang Melayu.

• Pertubuhan kesusasteraan Melayu yang menyokong kaum

muda.

• Untuk menegaskan kesedaran orang Melayu terhadap

bahasanya, persatuan ini menganjurkan cogan kata ‘Hidup
Bahasa, Hiduplah Bangsa.

• Pendaftaran sebanyak 50 sen dan yuran tahunan 20 sen.

• Ahli-ahlinya digalakkan menulis dalam ruangan kanak-
kanak akhbar Saudara .
 Pergerakan
Pemuda
Melayu

Sirat Hj. Yaman telah dipilih

Ditubuhkan di Sibu, Sarawak
pada tahun 1946.
menjadi Presiden, Awang
Rambli Deli menjadi
Setiausaha Agung, Mohamad
Abet sebagai Bendahari dan
Abang Han Ahmad menjadi
Setiausaha Penerangan.
Pergerakan Pemuda Melayu
merupakan sebuah badan
yang terpenting dan radikal di
luar bandar Kuching.
 Awang Rambli secara
Kanowit, Song, Kapit, senyap telah membentuk
Belaga, Binatang, Sareikei, satu kumpulan kecil dalam
Matu, Igan, Dalat dan Pergerakan Pemuda
Mukah dengan jumlah ahli Melayu dengan nama
sebanyak 30, 000 orang. Rukun Tigabelas.

Awang Rambli, Bujang

Suntong, Abang Han
Berkembang di Bahagian Ahmad, Che Osman Che
Ketiga dengan pesatnya di Ahmad, Morni Onei,
bawah pimpinan Awang Othman Dollah, Ahmad Hj.
Rambli Deli. Abu Bakar, Awang Osman
Pergerakan Moh, Wan Zain Abdullah
dan Rosli Dhobi.
Pemuda
Melayu
 Pergerakan Pemuda Melayu
(PPM)
Tujuan Rukun
Tigabelas ialah untuk
menebus
kemerdekaan Sarawak
dengan cara Pada 3 Disember
kekerasan. 1949, Rosli Dhobi Akibat serangan itu
telah diarahkan untuk Sir Duncan Stewart
menyerang Gabenor telah mendapat luka
Mereka bersumpah Sir Duncan Stawart parah dan akhirnya
untuk membunuh yang melakukan meninggal dunia.
setiap orang putih lawatan rasmi di
dan pemimpin-
pemimpin Melayu bandar Sibu.
yang belot.
 Ekoran daripada itu
Pergerakan Pemuda Awang Rambli, Rosli Pergerakan Pemuda
Melayu telah Dhobi dan Bujang Melayu seterusnya
diharamkan dan ahli- Suntong telah didapati lenyap begitu saja,
ahli Rukun Tigabelas bersalah dan dihukum tetapi perjuangannya
telah ditangkap. gantung sampai mati tetap tercatit dalam
sementara yang lain sejarah nasionalisme
dihukum penjara. bumiputera Sarawak.
PKMS Kaum Ibu
Ditubuhkan pada 16hb Mac 1947

Mendapat sokongan sepenuhnya daripada

ibu-ibu di Sarawak ketika itu dan keahlian
mereka yang seramai 1000 orang

Di dominasi oleh bekas tenaga pengajar

wanita yang telah turut sama meletakkan
jawatan bagi membantah Circular 9/46
yang diusulkan oleh pihak pentadbiran
Kerajaan Kolonial British pada waktu itu.

Kebanyakan daripada ahli-ahli Kesatuan

Kaum Ibu ramai dianggotai oleh wanita-
wanita daripada Kuching dan Sibu.
Pengerusi Kaum Ibu
pada waktu itu Merupakan seorang
adalah Cikgu Lily wanita berbangsa
Eberwein, seorang Eurasian hasil
Guru Besar di perkahwinan Melayu
Permaisuri Malay’s Sarawak dan seorang
School. penjawat awam
Kerajaan Brooke.

Datuk Ajibah Abol

Wanita besi kedua merupakan seorang
adalah Setiausaha guru dan rakan
kepada Kesatuan sekerja kepada Lily
Kaum Ibu iaitu Eberwein di
Datuk Ajibah Abol. Permaisuri Malay’s
School.
 Datuk Ajibah Abol merupakan
mantan menteri wanita pertama di
dalam Kabinet Sarawak suatu waktu
dahulu (1973 – 1976)
Di setiap mesyuarat inilah mereka
bersama-sama mengatur strategi
tindakan dan aksi Gerakan Anti
Penyerahan 1946.
Mereka berdualah yang telah menjadi
wakil kepada Kesatuan Kaum Ibu di
dalam setiap mesyuarat Anti
Cessionist yang dikelolakan oleh
Datuk Patinggi Ali di rumahnya
“Darul Kurnia”.
Komuniti pengelola Anti Penyerahan
Sarawak mengetahui bahawa kejayaan
gerakan anti penyerahan tidak hanya
boleh diadakan di kawasan Bandar-
bandar sahaja malah ianya harus
disemarakkan di seluruh ceruk rantau
bumi Sarawak pada waktu itu.
Maka tugas itu telah dipikul oleh Kesatuan Kaum Ibu yang telah
secara rela hati memikul tugas berat ini.

Mungkin ramai tidak mengetahui bahawa di ketika itu hampir

majority daripada mereka yang berada di dalam Gerakan Anti
Penyerahan tidak mempunyai sumber pendapatan lagi kerana
mereka telah meletak jawatan kerana membantah circular 9/46.

Kerana inginkan gerakan membantah ini menjadi satu kenyataan,

maka tampillah Kesatuan Kaum Ibu yang telah sanggup
mengorbankan segala wang ringgit malah mengadaikan barang kemas
mereka bagi menampung perbelanjaan untuk ke kawasan pendalaman
di Sarawak.
 Wanita-wanita besi ini
telah mempertaruhkan
Bermula di rumah- nyawa mereka samada Lily Eberwaine telah
rumah panjang dan dengan berjalan kaki berusaha mendapatkan
kampung-kampung melalui perjalanan darat cap jari sebagai bukti
terpencil di seluruh dan juga menggunakan mereka tidak bersetuju
Sarawak. perahu untuk kawasan dengan penyerahan ini.
kampUng yang
terpencil.
 • Inilah pengorbanan besar wanita-
wanita besi ini di sebalik Gerakan
Anti Penyerahan 1946 suatu waktu
dahulu.

Kejayaan demonstrasi besar-

Hasilnya ramai wanita-wanita dari besaran Anti Penyerahan 1946
pelbagai lapisan di rumah-rumah yang disertai oleh wanita-wanita
panjang dan kampong-kampung bangsa Sarawak dengan membawa
tanpa mengira bangsa dan budaya sepanduk serta meletakkan
mahupun agama bersama-sama sepanduk serta mengibarkan
menyokong Gerakan Anti bendera Negara Sarawak suatu
Penyerahan 1946. waktu dahulu adalah hasil
kesedaran dan pengorbanan yang
dilakukan oleh wanita-wanita besi
ini.

PKMS
Kaum
Ibu
PERTUBUHAN PERSATUAN
EKONOMI DI SABAH DAN
SARAWAK.
UNITED NATIONAL KADAZAN
ORGANIZATION (UNKO)

Ditubuhkan pada bulan Ogos 1961.

Diasaskan oleh Donald Stephens (Tuan Fuad

Stephens)
Menyatukan Kadazan Dusun, Murut dan
Rungus.

Parti pertama ditubuhkan di Sabah.

Matlamat Penubuhan UNKO
• Menjaga kepentingan dan memelihara hak
bumiputera Sabah terutamanya kaum
Kadazandusun.
• Menguatkan hubungan di antara kaum
Kadazan Dusun agar mereka dapat
memperjuangkan 1 ciri dan matlamat
dalam politik, ekonomi dan sosial.
• menggesa kerajaan British supaya tidak
mengabaikan hak-hak bumiputera Sabah,
terutamanya orang-orang Kadazandusun
PASOK MOMOGUN

Ditubuhkan pada 4 Januari 1962.

Diasaskan oleh Orang Kaya-Kaya

Sedomon dan G.S Sundang.

Melindungi kepentingan penduduk di

pedalaman Sabah.
 Pasok Momogun
Ditubuhkan untuk melindungi hak kaum
bumiputera di Sabah.

Disokong oleh kaum Cina yang khuatir

tentang kedudukan ekonomi Cina sekiranya
menyertai Malaysia.
Parti ini mahu Sabah mencapai kemerdekaan
sendiri sebelum menyertai sebarang
persekutuan.
SYARIKAT BERPIAGAM BORNEO UTARA
(SBBU) 1881-1941
• Pihak SBBU juga telah memanipulasi peranan ketua-
ketua masyarakat peribumi dengan cara mengekalkan
jawatan mereka dan diberikan gaji sebagai tanda
pengiktirafan terhadap tugas mereka
• Pemerintahan SBBU juga memainkan peranan dalam
membangunkan ekonomi negeri Sabah menerusi
pengeksploitasian terhadap sumber-sumber ekonomi
negeri ini seperti pembukaan kawasan pembalakan dan
kawasan pertanian secara besar-besaran
• Menggalakkan perkembangan bidang perindustrian
dan pembangunan dalam bidang komunikasi serta
infrastruktur di Sabah.
 Ekonomi
• Jepun mengutamakan sektor pertanian di Sabah
• Jepun membelanjakan sebanyak 5 juta Yen bagi
menjalankan penyelidikan dalam mengenal pasti
potensi pertanian
• Pihak Jepun telah memperkenalkan Pelan Pengeluaran
5 Tahun dan menjadikan Sandakan sebagai pusat
utama kegiatan ekonomi, pembekal makanan dan
merancang pembinaan pelabuhan
• Selain Sandakan, Jesselton turut Jepun jadikan sebagai
pusat kegiatan ekonomi.
• sistem kerah iaitu sistem buruh paksa telah
menyebabkan masalah buruh di Sabah
• Jepun menubuhkan pusat kewangan sendiri
atau bank dengn penggunaan mata wang
pisang.
• Jepun juga telah memperkenalkan sistem
pungutan cukai daripada penduduk-penduduk
tempatan
PERSATUAN PERTUBUHAN EKONOMI DI
SARAWAK
 Persekutuan Perkumpulan Wanita
Sarawak (PPWS)
• Ditubuhkan pada tahun 1962 aripada Rancangan Luar
Jabatan Pertanian.
• Penubuhan PPWS ini telah menjadi kebanggaan kepada
kaum wanita di Sarawak kerana sejak penubuhannya,
PPWS telah memainkan peranan dalam membimbing
dan menggerakkan wanita ke arah kemajuan dari segi
pendidikan di samping melaksanakan projek dan
aktiviti yang menjana pendapatan.
• Pergerakan ini juga telah menggilap potensi wanita
dalam memberi sumbangan ke arah pembangunan diri,
keluarga, masyarakat dan Negara.
 Parti Rakyat Bersatu Sarawak (SUPP)
• Ditubuhkan pada tahun 1959 di Sarawak.
• Sebuah parti bercorak pelbagai kaum tetapi
majoriti keahliannya terdiri daripada kaum Cina.
• Mendapat galakan daripada pentadbiran kolonial
kerana penubuhannya dianggap sebagai
persediaan awal ke arah pemerintahan sendiri
seperti yang dirancang oleh Inggeris.
Untuk menggalakkan dan
memastikan kemajuan ekonomi
dan kebudayaan semua kaum
dan seterusnya memperbaiki
ekonomi pekerja berpendapatan
rendah.
 PARTI KEBANGSAAN SARAWAK
(SNAP)
Merupakan parti politik tertua bangsa Iban
Sarawak.

Ditubuhkan pada 10 April 1961 hasil keputusan

perundingan pekerja SHELL berbangsa Iban.

Pengerusi yang pertama ialah J.S Tinker.

Setiausaha Agung SNAP pertama ialah Stephen

Kalong Ningkan yang kemudiannya menjadi
Presiden SNAP (KM Sarawak pertama, 1963-1966).
Matlamat Penubuhan SNAP

Memperjuangkan hak
dan kepentingan orang
Iban di Sarawak
 Ekonomi
• Kedatangan Jepun ini telah menyebabkan
keadaan ekonomi di Sarawak pada masa itu
jatuh dan tidak memuaskan
• Jepun menjalankan Dasar Tutup Pintu kerana
bimbang campur tangan kuasa Barat yang lain
– menyebabkan tahap pengeluaran komoditi
sumber-sumber ekonomi utama di Sarawak jatuh
merosot seperti petroleum, lada hitam, kayu
balak, padi, sagu dan getah
• Penduduk tempatan hidup dalam bertambah
menderita ialah apabila perusahaan getah dan
perusahaan lada hitam serta sagu terpaksa ditutup
• Jepun telah menggalakkan penduduk bercucuk tanam
melalui Dasar Mengumpulkan Makanan yang
dijalankan.
• Memperkenalkan mata wang Jepun “wang pokok
pisang
• Pencetakan dan pengedaran wang yang meluas ini
telah memberi kesan yang ketara, iaitu berlakunya
inflasi yang mana membawa kepada kejatuhan kepada
nilai matawang tersebut
SEKIAN, TERIMA KASIH