ZAPALJENJE

(inflammatio)
• Reakcija živog organizma na
oštećenje ćelija

• Zapaljenje uvijek započinje

oštećenjem tkiva (ALTERACIJA)
zatim slijedi reakcija krvnih sudova
(EKSUDACIJA) da bi se na kraju
završilo procesom REPARACIJE ili
REGENERACIJE
 Terminologija zapaljenja
• Termin koji se koristi za označavanje
zapaljenja nekog organa dobija se kada se na
korijen riječi (grčkog ili latinskog porijekla)
za organ ili tkivo doda nastavak – itis

• Hepatitis, appendicitis, meningitis ...

• Izuzeci (furunculus, pneumonia)

 Uzroci zapaljenja
1. FIZIČKI FAKTORI

 Mehanički (povrede, pritisci, nagnječenja,

posjekotine)
 Termički (dejstvo visoke ili niske
temperature)
 Radijacijski (jonizujuće zračenje, UV i
infracrveni zraci)
 Dejstvo električne stuje, visokog ili niskog
atmosferskog pritiska ...
2. BIOLOŠKI FAKTORI

 Bakterije, virusi, rikecije, hlamidije, paraziti,

protozoe, gljivice

3. ZAPALJENJA IZAZVANA
IMUNOPATOGENETSKIM MEHANIZMIMA

4. HEMIJSKI FAKTORI

 Kiseline, baze, herbicidi, deterženti u

domaćinstvu, hemikalije u industriji ...
ZNACI ZAPALJENJA
• Lokalni znaci zapaljenja su:
1. Crvenilo (rubor)
2. Otok (tumor)
3. Povišenje lokalne
temperature (calor)
4. Bol (dolor)
5. Gubitak funkcije (functio
laesa)
• Sistemski znaci zapaljenja su:

1. Groznica (osjećaj hladnoće pri skoku

temperature)
2. Drhtavica
3. Leukocitoza (povećanje broja
leukocita)
4. Povišena sedimantacija eritrocita
5. Ubrzan puls
6. Povišena tjelesna temperatura
ĆELIJE U ZAPALJENJU
• Ćelije koje učestvuju u zapaljenskoj reakciji
su:

 ĆELIJE KRVI (neutrofili, eozinofili,

bazofili, monociti, limfociti, trombociti)

 ĆELIJE KOJE SE NORMALNO NALAZE

U TKIVU (makrofagi, mastociti,
plazmociti, endotelne ćelije, glatke mišićne
ćelije, fibroblasti)
 Neutrofili
• Osnovne ćelije u akutnoj upali

• Stvaraju se ukoštanoj srži i krvotokom dolaze

do mjesta zapaljenja procesom (hemotaksa)

• Osnovna uloga fagocitoza (mikroorganizama

i oštećenih dijelova tkiva

• Prva linija odbrane od bakterijskih infekcija

 Eozinofili

• Povećanje broja eozinofila

karakterističnoo je za
alergijske reakcije (astma,
polenska groznica)
 Limfociti
• Nemaju sposobnost
hemotakse i fagocitoze

• Nalaze se u žarištima
hroničnog zapaljenja
(tuberkuloza, sifilis)
virusnim infekcijama
 Bazofili i Mastociti

• Bazofili se nalaze u krvotoku a

mastociti u vezivnom tkivu oko
malih krvnih sudova

• U njihovim granulama se nalazi

heparin koji je važan medijator
akutnih zapaljenja
 Makrofagi

• Najefikasniji fagociti

• Uništavaju bakterije i nekrotični

materijal koji nisu mogli fagocitovati
neutrofili

• U akutnim zapaljenjima pojavljuju se

odmah poslije neutrofila
• Predstavljaju drugu liniju
odbrane

• Ukoliko se u zapaljenskom
području nađu strana tijela
isuviše velika da bi bila
fagocitovana od strane jednom
makrofaga stvaraju se dćinovske
ćelije sa više od 50 jedara koji
mogu obaviti tu funkciju
 Podjela zapaljenja
• Podjela zapaljenja je izvršena prema sljedećim
kriterijumima:

 Prema predominantnom reakcionom faktoru

(alterativno, eksudativni ili proliferativno
zapaljenje)

 Prema toku ili trajanju zapaljenja

(perakutna, akutna subakutna, subhronična,
hronična zapaljenja)
Prema konstantnosti trajanja zapaljenja
(perzistentna, recidivantna, egzacerbantna,
remisiona)

Prema vrsti eksudata (serozna, fibrinozna,

gnojna, hemoragična, kataralna,
gangrenozna)

Prema lokalizaciji (rastresitog vezivnog

tkiva, kompaktnih organa i tkiva, površina
sluzokoža, seroznih opni, oblasti kože)
Prema etiologiji zapaljenja
(bakterijska, virusna,
parazitska, hlamidijalna,
gljivična zapaljenja)

Prema makroskopskoj i
mikroskopskoj specifičnosti
(nespecifična i specifična
zapaljenja)
AKUTNO ZAPALJENJE
• U zapaljenju se sreću tri procesa:

1. ALTERACIJA (oštećenje tkiva –

degenrativni procesi, nekroza)

2. EKSUDACIJA (izlivanje tečnosti bogate

proteinima u zapaljeno tkivo – eksudat)

3. PROLIFERACIJA (umnožavanje tkiva)

• Osnovne faze u akutnom zapaljenju su:

1. Kratkotrajna lokalna vazokonstrikcija

(suženje krvnih sudova)
2. Vazodilatacija
3. Povećana propustljivost krvnih sudova
4. Marginacija i adherencija leukocita
5. Migracija (dijapedeza) i hemotaksa leukocita
6. Fagocitoza
HEMIJSKI MEDIJATORI ZAPALJENJA

• Medijatori su hemijske supstance koje se

aktiviraju na mjestu zapaljenja (inflamacije) i
koje pojačavaju štetno dejstvo uzročnika
zapaljenja

• Najpoznatiji medijatori su: histamin,

bradikinin, serotonin, prostaglandini,
leukotrijeni, faktor aktivacije trombocita, NO
(azotni oksid) ...
EKSUDATIVNA ZAPALJENJA
• Ova zapaljenja karakteriše akutan tok, jaka
vaskularna reakcija i stvaranje eksudata

• Prema vrsti eksudata dijele se na:

1. Serozna
2. Fibrinozna
3. Gnojna
4. Kataralna
5. Hemoragijska i
6. Gangrenozna zapaljenja
 1. Serozno zapaljenje

• Najlakši oblik zapaljenja

• Karakteriše ga prisustvo eksudata sa

niskom koncentracijom proteina

• Ishod – potpuni oporavak

2. Fibrinozno zapaljenje
• Teži oblik zapaljenja od
seroznog

• Karakteriše ga stvaranje
gustog eksudata u kome se
nalazi mnogo fibrina i malo
tečnosti

• Kod bakterijskih infekcija,

intoksikacija (uremija),
autoimunih bolesti
3. Gnojno zapaljenje
• Zapaljenje koje karakteriše stvaranje
velike količine gnoja

• Gnoj (pus) je gusta, zamućena,

žutozelena tečnost koja je sastavljena
od mrtvih ili umirućih leukocita
(najviše neutrofila), edemske
tečnosti, fibrina, mikroorganizama i
izumrlih ćelija tkiva
• Razlukuju se dva oblika gnojnog
zapaljenja:

1. Flegmona – difuzno gnojno zapaljenje;

ovdje gnojni eksudat se difuzno širi
kroz tkiva, prožima ih i nije jasno
ograničen prema okolnom tkivu

2. Apsces – ograničeno gnojno zapaljenje

koje je jasno ograničeno prema
okolnom tkivu
4. Kataralno zapaljenje
• Nije samostalna forma zapaljenja

• Javlja se samo u organima koja imaju

sposobnost lučenja sluzi (sluznica nosa,
ždrijelo, pluća, intestinalni trakt...)

• U kataralnom zapaljenju dolazi do stvaranja

eksudata (seroznog, fibrinoznog ili gnojnog)
koji je pomješan sa sluzi
5. Hemoragično zapaljenje
• Karakteriše se prisustvom krvi u
gnojnom, seroznom, ili
fibrinoznom eksudatu

• Krvarenje je posljedica oštećenja

krvnih sudova u tkivu tokom
zapaljenja
6. Gangrenozno zapaljenje

• Nastaje kao komplikacija fibrinoznog

ili gnojnog zapaljenja

• Razvija se u slučaju ishemijske nekroze

u zoni zapaljenja na koju se nadovezuje
infekcija anaerobnim bakterijama
 ŠIRENJE ZAPALJENJA
• Direktni prelaz ili širenje (per continuitatem)

• Kanalikularno (u cjevastim organima)

• Limfogeno širenje

• Hematogeno širenje

• Neurogeno širenje
 ISHOD ZAPALJENJA
1. Kompletna rezolucija (izlječenje)

2. Izlječenje praćeno fibrozom

3. Progresija zapaljenja u hroničnu fazu

4. Stvaranje apscesa
HRONIČNO ZAPALJENJE
• Tri glavna uzroka nastanka hroničnog
zapaljenja:

1. Infekcije nekim intracelularnim

mikroorganizmima (bacil tuberkuloze)

2. Produžena izloženost nerazgradivom

materijalu (npr čestice silicijuma)

3. Autoimune bolesti
 Ćelije koje učestvuju u hroničnoj
inflamaciji

• Makrofagi, limfociti, plazma ćelije

(plazmociti)

• Fibroza (stvranje vezivnog tkiva) je

često u hroničnim zapaljenjima i
dovodi do gubitka funkcije organa
• U nekim hroničnim zapaljenjima dolazi do
stvaranja granuloma i takva zapaljenja se
nazivaju specifična zapaljenja

• Granulom se sastoji od:

1. Makrofaga
2. Limfocita i plazmocita
3. Neutrofila
4. Džinovskih ćelija
5. Nekroze
6. Vezivnog tkiva
SISTEMSKE MANIFESTACIJE
ZAPALJENJA

• Iako je zapaljenje lokalna

reakcija ono može dovesti i so
sistemskih manifestacija

• Npr prodor bakterija u

krvotok izaziva sepsu
• AKUTNI UPALNI ODGOVOR –
fiziološka reakcija koja se javlja u
zapaljenju kao odgovor na povišen nivo
citokina (IL-1, IL-6, TNF-alfa)

• Karakteriše se: povišenom

temperaturom, leukocitozom (povećanje
broja leukocita u krvi), smanjenim
apetitom, nesanicom, promjenama u
proteinima krvi (CRP, fibrinogen ...)