NAUČNA HIPOTEZA,

NJENO FORMULISANJE I
VRSTE

Farmaceutski fakultet Sarajevo

 Naučna metoda ima 4 koraka :
• 1) Promatranje i opis pojave ili skupine pojava
• 2) Formuliranje hipoteza da se objasni ta pojava
• 3) Predviđanje postojanja drugih pojava
upotrebom hipoteze
• 4) Nekoliko eksperimentalnih ispitivanja
neovisnih eksperimentatora s pravilno
izvođenim eksperimentima
 Hipoteza
-objašnjenje fenomena ili razumna pretpostavka koje
predlaže moguću korelaciju između više fenomena
• pretpostavka opšteg karaktera kojom pokušavamo
da objasnimo neki skup činjenica
• zahtijeva svoju praktičnu potvrdu da bi bila usvojena
kao zakon ili teorija.
• Pretpostavka vezana za parametar populacije
(srednja vrijednost, proporcija, varijansa)
• Testiranje hipoteze :
1) Ho – nulta hipoteza
2) Ha – alternativna hipoteza
 Nulta hipoteza Ho
• Između aritmetičkih sredina dva osnovna skupa,
odnosno između aritmetičkih sredina dva uzorka
dobijena iz dva osnovna skupa ne postoji značajna
razlika. Ako razlika i postoji ona je slučajnog
karaktera, odnosno nastala je pod dejstvom slučajnih
faktora i uzorci se ponašaju kao da pripadaju istom
osnovnom skupu.
• Matematički se definiše: 1 2 Ho : x = x ili x1 − x2 = 0
 Alternativa hipoteza Ha

• pridružuje se nultoj hipotezi i tvrdi suprotno: Između

aritmetičkih sredina uzoraka postoji značajna razlika i
ona nije slučajnog karaktera, već je nastala pod
dejstvom sistemskih ili eksperimentalnih faktora.

• Matematički se definiše: 1 2 Ha : x ≠ x ili x − x ≠ o 1

2
.
 Naučna teorija i naučni zakoni

• Naučna teorija - sistem suštinskih iskaza nekog

područja nauke ili naučne discipline

• Naučni zakoni - najviši oblici znanstvene

spoznaje. On se otkriva, izvodi i jezično
formulira kao potvrđeni hipotetički sud ili iskaz
 Naučna metoda
• Proces kojim naučnici nastoje izgraditi tačno
prikazivanje prirode.
• Ima 4 koraka:
1) Promatranje i opis pojave ili skupine pojava.
2) Formuliranje hipoteza da se objasni pojava.
3) Upotrebom hipoteze predvidjeti postojanje
drugih pojava, ili predvidjeti kvantitativne
rezultate za nova opažanja.
4) Izvesti nekoliko eksperimentalnih ispitivanjasa
pravilno izvođenim pokusima
Slijed procesa istraživanja i mjesto
hipoteze u njemu
 Definicija hipoteze
• Postoji nekoliko različitih definicija hipoteze, ali
se one sve u principu svode na isto: Hipoteza je
predloženo objašnjenje fenomena ili razumna
pretpostavka koje predlaže moguću korelaciju
između više fenomena. To je pretpostavka
opšteg karaktera kojom pokušavamo da
objasnimo neki skup činjenica i koja zahtjeva
svoju praktičnu potvrdu da bi bila usvojena kao
zakon ili teorija.
• Hipoteza je ili skup pretpostavljenih objašnjenja
za vidljivi fenomen ili obrazložena pretpostavka
o mogućim uzročnim vezama između više
fenomena.
• Naučni metod zahtijeva da svako može provjeriti
naučnu hipotezu.
• Hipoteze se obično zasnivaju na prethodnim
posmatranjima i teže nastanku ili proširenju
naučnih teorija.
Još neke od definicija hipoteze:
• „Hipoteza je teorija u koju istraživači nisu
sigurni“,
• „Hipoteza predstavlja ono što predviđamo“,
• „Hipoteza je neki teorijski stav ili zaključak koji
ima izvestan stupanj verovatnosti“
• „Hipoteza je misaona pretpostavka o
predmetima koji se istražuju, o njihovim
svojstvima, sastvau, funkciji, stanju i odnosima s
drugim predmetima“
Izraz ,,hipoteza‘‘
• Izraz hipoteza je nastao od grčkih riječi hypo –
ispod i thesis što znači ideja, čime bi doslovni
prijevod riječi hipoteza bio podloga ideje ili
podloga rješenja.
• Osim toga, dolazi i od termina hypotithenai,
što znači staviti ispod ili pretpostaviti.
• U kontekstu naučnog govora, hipoteza bi bilo
neko privremeno, najvjerovatnije rješenje
problema ili odgovor na postavljena pitanja.

• Podloga na kojoj se temelji ideja o prirodnom

procesu ili predmetu istraživanja.

• Postavljanje hipoteze je definiranje privremenog

i najvjerojatnijeg rješenja problema.
• U toku naučnog istraživanja, osim
najvjerovatnijeg rješenja, istraživač je najčešće u
mogućnosti definisati i rješenja koja su manje
vjerovatna od odabranog rješenja – hipoteze.

• Način izbora početne hipoteze koju ćemo daljim

istraživanjem provjeravati (tj. provjeravati njenu
istinitost) provodi se u skladu s Ockhamovim
principom, koji uvodi princip ekonomičnosti i
štedljivosti u naučna istraživanja.
• Ranije, pojam hipoteze odnosio se na pametnu
ideju ili na pojednostavljeni matematički prikaz
kompliciranih kalkulacija, a danas se pojam
odnosi na pretpostavku, ideju čiju tačnost treba
provjeriti.

• Kako bi bila provjerena, specifičnost hipoteze

mora biti definisana specifičnim terminima.
• Potvrđena hipoteza može postati dio teorije ili
ponekad može sama postati teorija.
Oblik naučne hipoteze
• Uobičajeno, naučne hipoteze imaju oblik
matematičkog modela.

• Ponekad mogu biti oblikovane kao

egzistencijalne izjave.
Vrlo je važno da je ishod za vrijeme trajanja
istraživanja nepoznat ili s razlogom pod stalnim
istraživanjem.
Samo u ovom slučaju eksperiment, testiranje ili
studija potencijalno povećava vjerovatnoću da je
hipoteza istinita.

Ako je ishod već poznat zove se posljedica i već je

trebala biti razmotrena pri formuliranju hipoteze.

Ako predviđanja nisu dostupna promatranju ili

iskustvu, hipoteza još nije korisna i mora čekati
druge koji kasnije mogu omogućiti promatranje.
Bitnije naučne hipoteze u historiji

1. Kant–Laplasova hipoteza

2. Džinsova hipoteza

3. Hipoteza vruće magline

Prema egipatskoj mitologiji
• Egipćani su vjerovali da svemir čine bogovi koji su
personifikacije elemenata prirode. Geb je Zemlja, on leži dolje.
Na njemu je Šu, zrak, koji razdvaja Geba od Nut, neba. Nutino
tijelo je nebo, a njime se kreću Sunce, Mjesec i zvijezde. Ocean
Nun je oko Geba te predstavlja sva mora, a nalazi se i na nebu
pa je nebo plavo. Većina drugih bogova živi na nebu, dok
Oziris s mrtvima živi u podzemlju - Duat. Rijeka Nil je sveta
rijeka, a njezin bog je Hapy, personifikacija vode i obilja. Set je
vladar pustinja koje okružuju dolinu Nila.
1. Kant–Laplasova hipoteza

• Prva naučna hipoteza o postanku Zemlje i

Sunčevog sistema. Prema toj hipotezi, cijeli
Sunčev sistem u početku je predstavljao usijano-
gasovitu masu, koja se polako okretala oko svoje
ose, usljed čega je s vremenom dobila oblik
spljoštene lopte – elipsoida.
Kant–Laplasova hipoteza
2. Džinsova hipoteza

• Engleski astronom i fizičar Džejms Džins objavio

je hipotezu, koja pokušava da objasni rotaciju i
revoluciju u Sunčevom sistemu. Prema toj
hipotezi, prije više milijardi godina blizu Sunca
prošla je neka džinovska zvijezda. Usljed njene
ogromne privlačne snage, na Suncu je stvoren
veliki “plimski talas”.
3. Hipoteza vruće magline

• Sredinom dvadesetog vijeka napuštaju se

hipoteze da Zemlja i ostali članovi Sunčevog
sistema vode porijeklo od usijane Sunčeve
materije. Prema savremenoj hipotezi, ta nebeska
tijela vode porijeklo od ogromnog
međuzvjezdanog oblaka, sastavljenog od hladnih
čestica kosmičke prašine i različitih gasova.
Hipoteza vruće magline
Elemente naučnog metoda ilustriraju
slijedeći primjeri iz otkrivanja
strukture DNK

• Pitanje
• Hipoteza
• Predikcija
• Eksperiment
• Analiza
Helikoidna prostorna
struktura
Predikcije
• Ako DNK ima helikoidnu strukturu, njena difrakcija
X-zraka mora biti u obliku slova X-. Ova predikcija
je bila matematička za helikoidnu formu, a razradili
su je Cochran, Crick and Vand (i neovisno Stokes).
Ova predviđanja su bila matematički konstrukt,
potpuno nezavisan od biološke sfere problema.
• Eksperiment: Rosalind Franklin je
kristaliziralačistu DNK i priredila difrakciju X-
zracima za izradu tzv. foto 51. Rezultati su
pokazali da objekat ima X oblik.
• Analiza: Kada je Watson dokazao osobine
difrakcije, odmah je prepoznao njen heliks
On i Crick su zatim napravili model, koristeći ove
informacije zajedno sa prethodno poznatim
informacijama o sastavu DNK, a oko molekulske
interakcije, kao što su vodikove veze.
 Razlika između teorije, zakona i
hipoteze
• Naučna teorija- dokazana, sa dovoljnom
pouzdanošću potvrđena naučna hipoteza koju
privremeno prihvaćamo kao opće načelo
promatranja predmeta naučne discipline.
• Naučni zakon- najviši oblik znanstvene
spoznaje, formulira se kao potvrđeni hipotetički
sud ili iskaz koji se odnosi na neku množinu
(skup) pojava.
• Hipoteza- spekulativnog karaktera, pojavljuju se
na početku istraživanja nekog novog pitanja.
Hipoteze koje su postale teorije:
• Teorija velikog praska
• Teorija evolucije
• Opća teorija relativnosti
• Kinetička teorija plinova
• Stanična teorija
 Vrste hipoteza, njihove funkcije i
varijable
• S obzirom na mogućnost odbacivanja ili
potvrđivanja:
1. UNIVERZALNE HIPOTEZE (npr. “Svi političari
su skloni manipulaciji”)
2. EGZISTENCIJALNE HIPOTEZE (“Postoji
najmanje jedna osoba kojoj njene paranormalne moći
omogućavaju da predskaže neke aspekte budućnosti.”)
3. VJEROVATNOSNE ( npr. “U zemljama jugoistočne
Evrope uspješno se okonča 30% projekata koje
finansira EU.” )
 Funkcije hipoteze
1. Pružanje probnog objašnjenja
2. Predviđanje
3. Vođenje u procesu istraživanja
 Varijable hipoteze
1. Zavisne i nezavisne
2. Podložne i nepodložne
3. Varijable- moderatori
4. Intervenišuće varijable
5. Hipotetički konstrukti