RESPIRACIJA (DISANJE) BILJAKA

Disanje
• Oksidacija organskih jedinjenja uz
oslobadjanje energije koja je potrebna za
život biljke
• Pod disanjem biljaka podrazumijeva se samo
ćelijsko disanje
• Najčešće se koriste ugljikohidrati i masti
• Opšta jednačina predstavlja disanje kao
oksidaciju glukoze do CO2 i redukciju
kiseonika do H2O :
C6H12O6 + 6 O2 6 CO2 + 6 H2O + energija
Proces disanja može biti:

a) aeroban – prisustvo kisika (krajnji akceptor

elektrona O2)
b) anaeroban – odsustvo kisika (krajnji akceptor
elektorna anorgansko jedinjenje)
• Procesi oksidacije glukoze su lokalizovani
u citoplazmi, mitohondrijama i dijelom u
plastidima (masti – sferozomi i
glioksizomi)
• Bez obzira na supstrat, uvijek se razlikuju
sljedeći uzastopni biohemijski procesi u
disanju
1. priprema organskog jedinjenja
(supstrata) za razlaganje
2. oksidativna degradacija supstrata
3. oksidacija koenzima
4. oksidativna fosforilacija (sinteza ATP-a)
 Glikoliza
• Tri faze aerobnog disanja:
1) glikoliza
2) Krebsov ciklus
3) transport elektorna u transportnom lancu elektorna

• Glikoliza je anaerobna faza

• Odigrava se u citosolu
• Prije početka glikolize razlaže se škrob do glukoze
• Zatim se glukoza aktivira (Fru-1,6-BP) i tek tada počinje
glikoliza
• Proizvodi (po jednoj molekuli glukoze) su:
1) dvije molekule pirogrožđane kiseline (3C)
2) ATP
3) redukovani NAD (NADH + H+)
Glikoliza
 Fermentacija (vrenje)
• Anaerobna razgradnja PGK :

1) mliječno-kiselinsko vrenje (bakterije iz

roda Lactobacillus), ili

2) alkoholno vrenje (kvasci iz roda

Saccharomyces )
 Krebsov ciklus
(otkriven 1937)

• Razgradnja PGK kod aerobnih organizama

• U mitohondrijama
• Prije KC-a, PGK (3C) i koenzim A (CoA)
reaguju i daju acetil-CoA (2C) koji se sjedini sa
oksalosirćetnom kiselinom i nastaje limunska
kiselina
• Prvi intermedijer KC-a je limunska kiselina
(ciklus limunske kisline, ciklus trikarboksilne
kiseline)
 Krebsov ciklus
(otkriven 1937)

• Proizvodi (po jednu molekulu acetil-CoA) su:

1) dvije molekule CO2
2) redukovani koenzimi bogati energijom
( NADH+H+ i FADH2 )
• KC obezbedjuje mnogo više energije nego
fermentacija
• U KC-u nastaju organske kiseline od kojih se
sintetišu aminokiseline
 Transport elektrona

• Transport elektrona od NADH ili FADH2 do

O2 kao krajnjeg akceptora preko citohrom-
oksidaze veoma je sličan kod biljaka i
životinja. Glavne komponente
respiratornog lanca su organizovane kao
četiri multi-proteinske jedinice
(kompleksa) koje su inkorporirane u
strukturu unutrašnje membrane
mitohondrija.
Rasporeda redoks komponenata na unutrašnjoj
membrani mitohondrija

A.

B.
 Mehanizam sinteze ATP
• Znatan dio oslobođene enrgije u oksidacionim procesima pri
prenosu elektrona tokom respiracije koristi se za fosforilaciju ADP.
Ova funkcija mitohondrija je jedna od najvažnijih jer predstavlja
osnovni bioenergetski sistem.
• Dokazano je da postoje tri mjesta u respiratornom lancu gdje se vrši
fosforilacija ADP do ATP: pri prelazu elektrona, odn. vodika sa
NADH na ubihinon (prvi ATP), pri prelazu sa ubihinona na citohrom
c (drugi) i nakon prelaza elektrona sa ciohromat c na O2 (treći)
• U mitohondrijama postoji i veoma efikasna enzimska struktura koja
katalizuje sintezu ATP. Ona obuhvata ATP-sintetazu koja katalizuje
oksidativnu fosforilaciju, odn. fosforilaciju ADP sa Pi do ATP. U
sastavu ovog kompleksa pojavljuju se faktori kopulacije označeni sa
F0 i F1.
 SINTEZA ATP-a

ATP sintetaze
GRAĐA: F1 i F0 čestice
Povratak protona u matriks (sinteza ATP-a)
 Oksidacija masti
β- oksidacija masnih kiselina
• Pripremna faza: neutralne masti i ulja, pod dejstvom
enzima lipaze, razlažu se do glicerola i masnih
kiselina koje ulaze u proces β-oksidacije
• β-oksidacija se sastoji u stupnjevitom razlaganju masnih
kiselina putem odvajanju C2 fragmenata u obliku acetil-
CoA (npr. od C16 masne kiseline nastaju 8 molekula
acetil-CoA)
• Proces izgleda kao spirala i odigrava se u mitohondrijama
• Acetil-fragmenti masnih kiselina ulaze u Krebsov ciklus i
razlažu se do CO2 i H2O uz oslobađanje hemijske
energije koja se pakuje u molekule ATP-a
 Glioksilatni ciklus i glukoneogeneza
• GC je modifikacija Krebsovog ciklusa; odigrava
se u glioksizomima
• U njemu se razlaganjem limunske kiseline
proizvode ćilibarna kiselina i glioksilat koji zatvara
ciklus
• Ćilibarna kiselina ide u mitohondrije gdje nastaje
jabučna kiselina koja izlazi u citoplazmu i
oksiduje se u pirogroždjanu kiselinu
• PGK reverznom (obratnom) glikolizom daje
fruktozu i glukozu od kojih nastaje saharoza
• Proces stvaranja šećera od masti zove se
glukoneogeneza (biljkama su šećeri pogodniji
izvor energije za rastenje i razviće)
 Uticaj spoljašnjih faktora na disanje

1. Temperatura – porast temperature u opsegu od 0-

40o ubrzava disanje (2-3 puta za porast
temperature od 10o); temperatura iznad 45o
negativno djeluje na enzime koji učestvuju u
disanju
2. Voda – disanje je intenzivnije u mladim listovima i
organima koji sadrže dosta vode i rastu
3. Koncentracija kisika
4. Koncentracija CO2
 Proveri svoje znanje !
1. Definiši proces disanja i napiši sumarnu jednačinu.
2. Kako nastaje pirogroždjana kiselina ?
3. Gdje i u kakvim uslovima se odigrava glikoliza ? Koje
proizvode daje ?
4. Šta je vrenje ? U kakvim uslovima teče ? Koje
proizvode daje ?
5. Gdje i u kakvim uslovima se odvija Krebsov ciklus?
6. Koje proizvode daje Krebsov ciklus ?
7. Šta je elektron-transportni lanac ?
8. Koja molekula je poslednji član elektron-transportnog
lanca? Šta on prima i šta od njega nastaje ?
9. Spoljašnji činioci koji utiču na disanje ?
10. Kako se izražava intenzitet disanja ?