FAKULTET ZDRAVSTVENIH NAUKA

SANITARNI INŽENJERING
DIPLOMSKI RAD
PROCJENA POTENCIJALNIH UTICAJA
NA ŽIVOTNU SREDINU AUTOPUTA
BANJALUKA-DOBOJ
STUDENT:Brane Ninković MENTOR:Prof.dr Veljko Đukić
Broj indeksa: 203-12/VSI
1
 UVOD
• Osnovni zadatak i cilj analize vezane za procjenu uticaja na
životnu sredinu je da prikaže potencijalne uticaje Autoputa
Banja Luka (Mahovljani) – Doboj na životnu sredinu kao i da
predvidi potrebne mjere zaštite i sistem praćenja.
• Izgradnjom planirane autoputske veze Banja Luka - Doboj
(Mahovljani - Prnjavor - Johovac) omogućiće se poprečno
povezivanje Evropskog E pravca E-661 (Gradiška - Banja Luka -
Mrkonjić Grad - Livno - Split) i koridora Vc (Šamac - Doboj -
Zenica - Sarajevo - Mostar - Ploče) čime će se Republika Srpska
uključiti u razvoj putne infrastrukture Bosne i Hercegovine.
• Izgradnjom nove saobraćajnice postižu se: veće brzine, manja
potrošnja goriva, kraće vrijeme putovanja, viši nivo
bezbjednosti u saobraćaju.

2
Planirani autoput Banja Luka-Doboj

3
 PREDMET ISTRAŽIVANJA
• Predmet istraživanja mog diplomskog rada
predstavlja istraživanje i analiza postojećeg
stanja životne sredine i praćenje procesa u
životnoj sredini u skladu sa unaprijed
pripremljenim programom.
• Na osnovu analize stanja životne sredine
možemo da utvrdimo koje su posljedice
izgradnje i eksploatacije autoputa Banja Luka-
Doboj na okolinu, te ciljano djelovati na
spriječavanje negativnih uticaja na životnu
sredinu.

4
 ZAKONODAVNO - PRAVNI OKVIR U
REPUBLICI SRPSKOJ
• Strategija zaštite prirode Republike Srpske
• Zakon o zaštiti životne sredine(„Službeni glasnik
RS“, br. 71/12,79/15)
• Pravilnik o projektima za koje se sprovodi
procjena uticaja na životnu sredinu i
kriterijumima za odlučivanje o potrebi
sprovođenja i obimu procjene uticaja na životnu
sredinu(„Službeni glasnik RS“br. 124/12)
• Uputstvo o sadržaju studije uticaja na životnu
sredinu(„Sl. glasnik RS“, br. 108/13)
• Pravilnik o postrojenjima koja mogu biti
izgrađena i puštena u rad samo ukoliko imaju
ekološku dozvolu („Službeni glasnik RS“, br: 124/12)

5
 Razlozi za izbor predložene
lokacije

• Detaljnim analizama i uzimanjem u obzir svih

parametara bitnih za izbor lokacije, uzevši u
obzir pedološke, geološke, hidrogeološke,
seizmološke karakteristike terena koje su
pojedinačno navedene u mom radu data
lokacija je obrađena i uzeta kao
najprihvatljivija za izgradnju objekta.

6
OCJENA POSTOJEĆEG STANJA ŽIVOTNE
SREDINE

• Uvidom u postojeće stanje životne sredine

kroz određene vremenske presjeke došlo se do
zaključka da detaljnija istraživanja imaju
smisla samo za domen aerozagađenja, zatim
saobraćajne buke i zagađenja voda.

7
 Analiza zagađenosti vazduha na predmetnoj lokaciji
• Mjerni instrumenti koji su korišteni prilikom utvrđivanja kvaliteta
vazduha na predmetnoj lokaciji dati su u tabeli

8
Analiza zagađenosti vazduha na predmetnoj
lokaciji

• U cilju utvrđivanja kvaliteta vazduha na lokaciji

obavljeno je jedanaetodnevno mjerenje imisionih
koncentracija zagađujućih materija u vazduhu na dvije
lokacije koje se nalaze na trasi planirane dionice
autoputa.
• Navedena mjerenja su obavljena pokretnim ekološkim
laboratorijem(PEL).
• Izvršena su mjerenja relevantnih pokazatelja kvaliteta
vazduha kao što su:
• So2, Co,Co2, nCH4, O3, NO2, NO i ukupne količine
lebdećih čestica(ULČ).
• Istovremeno su mjereni mikrometeorološki parametri:
brzina i smjer vjetra, temperatura, sunčevo zračenje i
relativna vlažnost vazduha što se vidi u tabelama
Koncentracije zagađujućih materija u vazduhu na dionici Mahovljani –
Prnjavor, autoputa Banja Luka - Doboj, na lokaciji Donji Galjipovci

10
Koncentracije zagađujućih materija u vazduhu na dionici Prnjavor (petlja) –
Johovac (Šešlije) petlja, autoputa Banja Luka - Doboj, na lokaciji Johovac
Analiza zagađenosti vazduha na predmetnoj
lokaciji

• Na osnovu prikupljenih podataka moguće

je zaključiti da je problematika
aerozagađenja koja potiče od planiranog
magistralnog puta posebno izražena u
neposrednoj blizini postojećeg puta, dok
je većim dijelom vazduh nezagađen.

12
Analiza zagađenosti vazduha na predmetnoj
lokaciji
• Prosječna koncentracija ukupnih lebdećih čestica za cijelo vrijeme mjerenja iznosila je 54,0μg/m3.
Najveća zabilježena koncentracija iznosila jc 150μg/m3. Maksimalna koncentracija je dostizana nekoliko
puta za vrijeme mjerenja, vjerovatno zbog perioda pojačanog intenziteta saobraćaja i karakterističnog
smjera vjetra.
• Prosječne registrovane koncentracije CO (723 μg/m3) su relativno niske i ne mogu predstavljati
značajnije opterećenje za okolnu atmosferu. Maksimalne koncentracije od 2100 μg/m3, dostizane su
nekoliko puta, inače koncentracija CO je tokom cijelog perioda mjerenja imala ujednačenu vrijednost.
• Koncentracija CO2 je varirala tokom čitavog perioda mjerenja što je rezultat periodičnog opterećenja
saobraćajem. Prosječna koncentracija u toku navedenog perioda mjerenja iznosila je 726μg/m3, dok je
maksimalna vrijednost registrovana od 999 μg/m3.
• Prosječna dnevna koncentracija NO za vrijeme mjerenja iznosila je 3,0g/m3, dok je maksimalna
vrijednost registrovana od 12,2μg/m3. Maksimalne koncentracije su dostizane nekoliko puta, vjerovatno
zbog većeg intenziteta saobraćaja.
• Prosječna koncentracija NO2 u toku pomenutog perioda mjerenja iznosila je 7,0 μg/m3. Koncentracija
NO2 je bila konstantna tokom čitavog perioda mjerenja, osim u dva dana-krajem jednog i početkom
drugog, kada je i zabilježena maksimalna koncentracija od 22,0 μg/ 3.
• Usrednjene 24-satne koncentracije SO2 iznosile su 4,0μg/m3. Maksimalno zabilježena koncentracija
iznosila je 20,0μg/m3, vjerovatno zbog lokalnog saobraćaja.
• Usrednjene 24–satne koncentracije O3 iznosile su 50,0μg/m3. U jednom trenutku uređaji su zabilježili
koncentraciju ozona veću od 200 μg/m3, ali samo u jednom kraćem vremenskom intervalu, koja je
posljedica smjera vjetra i vjerovatno atmosferskog pražnjenja, koje je kakarakteristično za ljetnji period
godine. 13
 Nivo buke-analiza izmjerenih vrijednosti
• Na trasi budućeg autoputa Banja Luka – Doboj
glavni izvor buke je saobraćaj. Buka je mjerena u
slobodnom polju na 22 mjerne tačke tokom 24-
časovnog perioda u neposrednoj blizini budućeg
autoputa. Mikrofon je postavljen na kućama na
fasadu u neposrednoj blizini trase budućeg autoputa
na visini od 4 m, osim u slučajevima gdje to nije
moguće sprovesti. Statistička analiza nivoa buke
urađena je za uzastopne 15 minutne intervale.
• Mjerenje je izvršeno po suhom vremenu bez
padavina i vjetra brzine veće od 1m/s 14
 Nivo buke-analiza izmjerenih vrijednosti

• Na osnovu izvršenih mjerenja nivoa buke

duž trase može se smatrati da je koridor
većim dijelom neopterećen sa
saobraćajnom bukom osim na mjestima
gdje se planirana trasa ukršta sa
postojećim magistralnim putevima na
kojima je povećan nivo buke što se vidi iz
slijedeće tabele

15
Nivo buke

16
 Kvalitet površinskih voda i ugroženost otpadnim vodama industrije, naselja i
poljoprivredne proizvodnje
• U cilju detaljne analize postojećeg kvaliteta površinskih voda u istraživanom koridoru
budućeg autoputa, analizirani su fizičko-hemijski parametari rijeka: Vrbas, Ukrine i Bosne,
rađeni u Institutu za vode u Bijeljini, a čiji su rezultati prezentovani u tabelama ispod
• Tabela 5. Rezultati ispitivanja fizičko-hemijskih parametara rijeke Vrbas kod Delibašinog sela

17
Tabela 6. Rezultati ispitivanja fizičko-hemijskih parametara rijeke
Ukrine

18
 Analiza kvaliteta površinskih voda na predmetnoj lokaciji

• Kao što se vidi na tabelama u analizi postojećeg stanja

kvaliteta površinskih voda u istraživanom koridoru
budućeg autoputa analizirani su fizičko-hemijski
parametri rijeke Vrbasa i Ukrine.
• Utvrđen je povećan sadržaj suspendovanih materija
nastao kao rezultat posljedice neadekvatnog tretmana
industrijskih i otpadnih voda.
• Smanjenje zasićenosti vode kiseonikom, povećane
vrijednosti HPK, povećane koncentracije nitrita su
indikatori fekalnog zagađenja.

19
 Bonitet i namjena korištenja zemljišta i sadržaj štetnih i otpadnih
materija u zemljištu

• Za najveći broj štetnih materija koje se emituju

sa puta, zemljište predstavlja najvažnije mjesto
za njihovo taloženje i deponovanje. Teški
metali, masti i ulja (koji se uklanjaju sa puta
mehanizmom oticaja), deponuju se u uskom
pojasu ivice puta i na tom mjestu koncentracije
su najveće.

20
 MOGUĆI UTICAJI NA ŽIVOTNU SREDINU
• Najznačajniji uticaji na životnu sredinu radova na
izgradnji objekta autoputa i njegovoj kasnijoj
eksploataciji mogu se javiti kao karakteristični uticaji
na:
• - Uticaji na kvalitet vazduha,
• - Uticaji na ukupan nivo buke,
• - Uticaji na intenziteta vibracija i zračenja,
• - Uticaji na kvalitet površinskih i podzemnih voda,
• - Uticaji na kvalitet zemljišta,
• - Uticaji na kvalitet flore i faune,
• - Uticaji na kvalitet ekosistema,
• - Uticaji na kvalitet namjene i korišćenja površina
(upotreba poljoprivrednog zemljišta),
• - Uticaji na kvalitet pejzažnih karakteristika područja,
21

• - Uticaji na zdravlje stanovništva.

 Uticaji na kvalitet vazduha
• U domenu problematike aerozagađenja koje najčešće nastaje kao
posljedica odvijanja saobraćaja, zagađenja dostižu vrijednosti koje ne
prelaze granične vrijednosti usaglašene zakonskim okvirima
• Tabela 8. Prognozirane koncentracija zagađujućih materija u vazduhu na
dionici Mahovljani - Prnjavor, pri brzini vjetra od 1,8 m/s

22
 Uticaj buke na zdravlje stanovništva
• Prilikom izgradnje i eksploatacije predmetnog autoputa
dolaziće do povećanja inteziteta buke u blizini planirane
trase.
• Poređenjem izračunatih vrijednosti nivoa buke sa
dozvoljenim može se zaključiti da će buka biti izražena i da
će na referentnom rastijanjun od 35 metara biti prekoračena
od 4-15 dB u dnevnim i 7-18 dB u noćnim časovima
• Negativni uticaji buke na tijelo čovjeka:
•  Proširenje zjenica
•  Uticaj na hormone
•  Suženje krvnih sudova
•  Povišen nivo adrenalina
•  Ubrzan rad srca
•  Uticaj na abdomen
•  Uticaj na mišiće
23
 Uticaji na intenzitet vibracija i zračenja
• U tabelama su date očekivane vrijednosti nivoa vibracija na osnovu
udaljenosti od kolovoza u metrima
• Dozvoljene vrijednosti nivoa vibracija za poslovne objekte i trgovine
javljaju se na udaljenosti većoj od 1,43m od ivice kolovoza a na
udaljenosti većoj od 25m su zanemarive

• Tabela 11. Nivoi vibracija u koridoru za individualne objekte

Tabela 12. Nivoi vibracija u koridoru za poslovne objekte ili trgovine

24
 Uticaji na kvalitet vode
• U vodama koje se slivaju sa kolovoznih površina prisutan je niz štetnih
materija u koncentracijama koje su često iznad maksimalno
dozvoljenih za ispuštanje u vodotoke. Radi se prije svega o
komponentama goriva kao što su ugljovodonici, organski i neorganski
ugljenik, jedinjenja azota (nitrati, nitriti, amonijak).

25
 Uticaji na kvalitet zemljišta
• Na osnovu svih podataka koji su prezentovani u okviru ovog rada može se
zaključiti da problematika zagađenja zemljišta ima određeno mjesto u
sklopu ukupnih odnosa puta i životne sredine. S obzirom na mjerodavne
saobraćajne tokove, koncentracije zagađivača u zemljištu su posljedica
redovne eksploatacije planiranog puta.

26
 Mjere zaštite vazduha
• Potrebno je preduzeti sljedeće mjere zaštite
vazduha:
• - Izgradnju barijera za spriječavanje širenja
onečišćenja, najbolje je da to bude širokolisno
zeleno više bilje, a ako ono nije dovoljna zaštita ili
ne može rasti na predmetnom području, onda i
barijere od vještačkih materijala.
• - Zvučne barijere takođe sprečavaju i širenje
onečišćujućih materija, a djelotvornost im zavisi od
visine
27
 Mjere zaštite od buke i vibracija

• Neophodno je preduzeti slijedeće mjere:

• odbojne ograde,
• zaštitne (žičane) ograde autoputa,
• statična horizontalna i vertikalna saobraćajna
signalizacija,
• osvjetljenje zona raskrsnica, mostova i
odmorišta.
• Međutim, osnovna mjera zaštite prostora od
buke oko autoputa jesu projektovane i
izgrađene zvučne barijere.“
28
 Mjere zaštite površinskih i podzemnih voda
• Potrebno je izraditi plan o održavanju objekata za prečišćavanje
otpadnih voda sa saobraćajnih površina autoputa,
• Napraviti plan o održavanju građevina za prikupljanje komunalnih
otpadnih voda (sabirne jame) pratećih i uslužnih objekata na autoputu, a
koje se nisu mogle dovesti do već postojećih kanalizacionih sistema u
obližnjim naseljima.
• Sve atmosferske vode u neposrednoj zoni rijeka moraju biti kanalisane i
prije ispuštanja u recipijent tretirane na taložniku i separatoru
• Separator mora biti projektovan prema mjerodavnim količinama padavina
ikarakteristikama taloga koji se prečišćava
• Konstrukcije objekata za prečišćavanje otpadnih voda sa puta moraju
garantovati vodonepropusnost tj. ne smije se dozvoliti procijeđivanje
otpadnih voda u podzemne
• Zbrinjavanje oborinskih voda na mjestima kojima se autoput dotiče sa
vodenim tokobvima i zemljištem agrozone I
• Potrebna signalizacija i prilagođavanje brzine za vozila koja prevoze opasne
materije na mjestima mogućeg zagađenja vode(„zone visokog rizika“)
29
 Mjere zaštite zemljišta
• Sav materijal od iskopa, koji neće biti odmah upotrebljen za izgradnju mora biti
deponovan na za to predviđenim lokacijama u skladu sa Projektom organizacije
gradilišta (deponije viška materijala) zaštićenim od pojave erozije, kao i van
prognoziranih zona visokog rizika od zagađenja voda.
• U zoni obuhvata zabraniti proizvodnju hrane na biološki način
• Provoditi učestalo i kontrolisano zbrinjavanje komunalnog i opasnog otpada na
propisan način,
• Upotrebljene higijensko – sanitarne otpadne vode sa gradilišta prihvatati sigurnim
sistemima kanalizacije, skupljati putem trokomorne vodonepropusne septičke jame i
obavezno prečišćavati na propisani način
• Izvođačima radova strogo naglasiti odgovornost čuvanja okolne vegetacije i
zemljišta unutar i izvan građevinske zone.
• U toku izgradnje obezbijediti upotrebu adekvatne mehanizacije i građevinskih
mašina, kako ne bi došlo do zagađenja zemljišta usljed izljevanja nafte i naftnih
derivata, motornih ulja i slično.
- Investitor je dužan sanirati oštećenja na lokalnim i pristupnim putevima i puteve
dovesti u prvobitno stanje.
- Izraditi operativni plana za postupke zimskog održavanja (korištenje soli i drugih
sredstava za odleđivanje) vodeći prvenstveno računa o zaštiti voda i zemljišta, a 30
zatim i o globalnim problemima zaštite životne sredine.
 Mjere zaštite flore i faune

• Duž cijele trase autoputa postaviti ogradu visine 2 m;

donji dio ograde mora biti fiksiran uz tlo, do visine od
50 cm ne smije biti veća od 5 cm.
• Neophodno je osigurati propust za životinje us mislu
izgradnje ekodukata najmanje dužine od 200m a
najveće moguće visine od 12-13m radi sprečavanja
izolacije populacije(protok gena)
• Ogradu treba postaviti tako da jarak bude s njene
vanjske strane gdje god je to izvodljivo. Posebno treba
obratiti pažnju na izvedbu ograde kod spoja ograde s
vijaduktima,mostovima i tunelima te ju je potrebno
izvesti tako da onemogući izlazak životinja na autoput.

31
 Mjere zaštite pejzaža
• Mjere zaštite zelenih površina (u smislu
estetike pejzaža, ali i višefunkcionalne zaštitne
uloge) mogu se svesti na
• - Uklapanje cjelokupne konstrukcije
saobraćajnice u predio stvaranje kompaktnosti
organske veze autoputa i predjela prirodne
sredine
• - Potenciranje prirodnih i vještačkih
komponenti predjela i njihovo usklađivanje
• -Obogaćivanje putnog (autoputnog) predjela,
kao i zimskog pejzaža projektovanjem i
izgradnjom šumskozaštitnih pojaseva tzv.
„imisione šume“
32
 Mjere upravljanja otpadom
• Odgovorno lice je dužno pripremiti Plan upravljanja
otpadom u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom
(„Službeni glasnik RS“, broj 111/13).
• - Na gradilištima postaviti kontejenere zatvorenog tipa za
sakupljanje čvrstog komunalnog otpada.
• - Iskorištene naftne derivate (ulja i maziva) sakupljati i
skladištiti u metalnu burad, zaštićenu od atmosferskog
uticaja i pristupa neovlaštenih lica, do zbrinjavanja sa
ovlaštenim operaterom za ovu vrstu otpada.
• - Prikupljeni otpad klasifikovati prema Katalogu otpada i
zbrinjavati ga sa ovlaštenim operaterima.
• - Spriječiti nekontrolisano odlaganje otpada. 33
 Mjere zaštite zdravlja ljudi

• Mjere zaštite zdravlja stanovništva u toku

eksploatacije autoputa će biti provedene kroz
mjere zaštite od buke, mjere zaštite vode,
zemljišta, vazduha.
• Obaveza investitora je i da izvrši obaveštavanje
ukoliko se pojavi bilo koji negativan uticaj na
zdravlje ljudi i životnu sredinu.

34
 ZAKLJUČAK

• Nakon provedene analize uticaja na životnu sredinu

autoputa Banja Luka - Doboj, došlo se do zaključka da
obzirom na karakter uticaja i njihov značaj, postoji
određeni nivo uticaja.
• Analizirajući svaki od uticaja predviđene su i definisane
mjere za sprečavanje, umanjivanje ili ublažavanje tih
uticaja na životnu sredinu kroz uređenje prostora,
tehničko–tehnološke, sanitarno–higijenske, biološke,
organizacione, pravne i druge aktivnosti.

35
36