RADIOIZOTOPI

Predmet: Zaštita od zračenja

Doc. dr Zoran petrović
Student: Janko Bogdanović
Uvod

■ Radioizotop je izotop kod kojeg postoji višak mase ili energije, pa stabilnost
postiže radioaktivnim raspadom: alfa raspad, beta raspad (beta minus i beta plus), gama
zračenje, elektronski uhvat i drugi. Izotop je atom hemijskog elementa za koji je tačno
poznat ne samo redni ili atomski broj Z, već i ukupan broj nukleona (protona i neutrona)
u atomskoj jezgri. Prema svojstvima jezgre, izotopi se dijele na stabilne i nestabilne.
Nestabilni izotopi ili radioizotopi pokazuju svojstvo radioaktivnosti i njihova se količina
u uzorku tokom vremena smanjuje prema zakonitostima radioaktivnoga raspada.
Istorijat

■ Fizičar Raderford je 1903. godine zajedno sa hemičarem Sodijem dokazao da radioaktivnost

zrači raspadanje atoma i da su zraci, koje je Bekerel otkrio, atomsko iverje koje leti na sve
strane.
■ Dokazano je da proces raspadanja radioaktivnih atoma teče različitom brzinom, tako da se
uran raspada vrlo sporo (4,5 milijardi godina), a radijum relativno brže (1590 godina).
Uskoro je dokazano da je radioaktivni raspad atoma, odnosno atomskih jezgara, propraćen
oslobađanjem velikih količina energije.
■ Istraživanja radioaktivnih izotopa traju i danas, sa ciljem utvrđivanja novih načina upotrebe
prirodnih i vještačkih radioaktivnih izotopa.
■ Radioaktivne izotope proizvodi:
■ Nuklearni reaktor Ciklotron, Generator
Prirodni radioaktivni izotopi

■ Radioaktivni izotopi se u prirodi pojavljuju u ograničenom broju i količini. Zapaženo je

da su prirodno radioaktivni elementi sa atomskim brojem preko 80, dakle, elementi koji
se nalaze na kraju Mendeljevog periodnog sistema elemenata. Radioaktivnim raspadom
izvjesnog člana niza nastaju nova radioaktivna jezgra, iz njih opet nova, itd. Sve dok se
poslije nekoliko stepeni niz ne završi stvaranje atoma sa stabilnom jezgrom.
■ Prirodni radioaktivni izotopi uglavnom pripadaju trima porodicama i to:
■ uran – radijumovoj, koja broji 15 članova, a osnovni je uran torijumovoj, koja se poslije
izvjesnog broja stepeni završava torijumom D-ThD-stabilnim izotopom olova mase 208;
■ aktinijumovoj, koja se završava stabilnim izotopom olova mase 207.
Umjetni radioizotopi

■ Umjetni radioaktivni izotopi nastaju bombardovanjem atoma pomoću akceleratora

ili izlaganjem sporim neutronima u nuklearnom reaktoru. Tako se dobijaju izotopi
(radionuklidi) koji se ne nalaze u prirodi jer su nestabilni i radioaktivnom
transformacijom prelaze u stabilne izotope. Najvažniji umjetni radioaktivni izotopi su
izotopi:
■ kobalta,
■ fosfora i
■ ugljika.
. Primjena radioaktivnih izotopa u
medicini
■ Istovremeno sa korišćenjem izotopa u industriji njihova primjena rasla je u medicini.
Izvršena su brojna biološka i medicinska istraživanja, otkriveni su uzročnici raznih bolesti
i tako smanjen procenat umrlih. Izotopi se koriste na klinikama i raznim medicinskim
centrima za dijagnozu i terapiju.
■ Unošenjem radioizotopa u organizam bolesnika oni su bezopasni za njegovo zdravlje.
Kretanjem radioizotopa u sastavu organske materije kroz organizam mogu se pratiti i
analizirati biohemijske reakcije.
■ . Oni otkrivaju različite bolesti u pravo vrijeme što bi svakom drugom metodom bilo kasno
za život i zdravlje čoveka. Njihovo korišćenje u medicinske svrhe stalno je u porastu, a
budućnost medicine zavisiće baš od ovih elemenata. Izotopi su prodrli u tajne žive ćelije,
najmanjeg nosioca života svakog organizma.
■ Ranije su se u medicini koristili izotopi radijum i radon. Ovi prirodni radioizotopi potisnuti
su ili zamjenjeni vještačkim radioizotopima.
■ Rezolucija slike u metodama nuklearne medicine je slabija nego kod kod strukturnih tehnika (CT,
MRI), ali se zato dobija funkcionalna slika.
■ Vrijeme boravka radioaktivnih nuklida u tijelu mora biti dovoljno dugo da se izvrši pretraga, ali ne i
previše dugo da se nepotrebno ne ozračava organizam. To vrijeme određuju dva parametra:
■ vrijeme poluraspada koje zavisi od radioaktivne jezgre,
■ vrijeme potrebno da se polovina unesenog radionuklida izluči iz tijela.
■
■ Pri radu sa radioaktivnim izotopima koristi se zaštitna odeća. U ovakvoj odjeći čovjek je hermetički
izolovan od spoljašnje sredine. Rad u ovoj odjeći je otežan te zato osoblje koje ga koristi mora brzo i
spretno raditi.
■ Uticaj zračenja na žive organizme mjeri se jedinicom rentgenom.
Zaključak

■ U medicini je primjena radioaktivnih izotopa prilično raširena.

■ Radioaktivni izotopi mogu se unijeti u organizam. Detektira se γ zračenje koje izlazi iz
pacijenta i tako određuje raspodjela radionuklida u tijelu, što se koristi za dijagnostiku
oboljenja.
■ U medicinskoj dijagnostici primjenjuju se radioizotopi kojih nema u prirodi pa ih treba
proizvesti.
■ Vrijeme boravka radioaktivnih izotopa u tijelu mora biti dovoljno dugo da se izvrši
pretraga, ali ne i previše dugo da se nepotrebno ne ozračava organizam.