PREVREMENO ROĐENA

DJECA
Prema preporuci SZO od 1976.g. sva novorođenčad rođena između
navršene 28. i 37.nedelje gestacije matraju se prevremeno rođenom,
nedonesenom djecom (neonatus praetemporarius).
UZROCI RAĐANJA NEONESENE DJECE

Smatra se da oko 40% prevremeno rođene djece

nema sa sigurnošću pronađen razlog zašto je
došlo do prevremenog porođaja. U ostalih 60%
postoje nešto određeniji razlozi, mada nikad
jedan uzročni faktor nije sposoban da izazove
prevremeni porođaj.
UZROCI RAĐANJA NEONESENE DJECE
 Najčešći uzročnici koji dovode do prevremenog
porođaja mogu biti posebni i opšti.
 Posebni uzročni faktori koji dovode do
prevremenog porođaja mogu poticati od porodilje
i od ploda.
 Faktori koji potiču od porodilje:

 - godine života trudnice-mlađa od 16. a starija od

35.godina života;
 - dugo liječen sterilitet;

 - česti spontani i arteficijalni pobačaj;

 - kratki razmaci između trudnoća i porođaja;

UZROCI RAĐANJA NEONESENE DJECE

 - višeplodna trudnoća;
 - ranije rađanje nedonesene djece;

 - bolesti u trudnoći, akutne infekcije, posebno

urinarnog traka;
 - nepravilna razvijenost genitalnog trakta
(posebno deformiteti materice i nerazvijenost
grlića materice);
 - prevremeno prsnuće plodovih ovojaka.
UZROCI RAĐANJA NEONESENE DJECE
 Faktori koji potiču od ploda:
 - pol (češće se rađaju djeca ženskog pola);

 - anomalije ploda;

 - nepodudarnost krvno-grupnog i Rh-sistema;

 - teške intrautirine infekcije ploda;

 - rasa (Indusi, djeca crnačkih plemena, grupe

azijatskih naroda).
 Opšti faktori mogu biti:

 - socialno-ekonomsko stanje majke;

 - zavisnost od duvana, alkohola, droge;

 - pothranjenost (usljed gladovanja).

 SPOLJAŠNJI ZNACI NEZRELOSTI NOVOROĐENČETA

 Spoljašnji znaci nedonesenosti su u zavisnosti od

dužine intrauterinog razvoja i od stepena biološke
zrelosti.
 Izuzetno nezrela novorođenčad od 28. do 30. nedelje
gestacije imaju tanku, prozirnu, jarko crvenu kožu,
ispod koje se nazire splet kapilarnih krvnih sudova.
Koža je na dodir želatinozna i prekrivena sa dosta
sirastog maza, od koga koža postaje suva i lako se
deskvamira. Na leđima, ramenima, spoljašnjim
stranama ekstremiteta, ušima i čelu prisutne su
lanugo dlačice.
 SPOLJAŠNJI ZNACI NEZRELOSTI NOVOROĐENČETA

 Mišićna masa i potkožno tkivo slabo su razvijeni, tako

da deca izgledaju veoma pothranjena, hipotrofična, sa
edemima oko zglobova i na stopalima. Tabani i dlanovi
su glatki, bez fleksionih brazda koje se javljaju poslije
34. g.n. Nokti su slabo formirani, veoma meki i ne dose-
žu visinu jagodice prsta.
 U odnosu na tijelo, glava je velika, lice je trouglasto,
koščato, sa lanugo dlačicama na čelu.
 Fontanele su široko otvorene, a suture dosta
razmaknute.
 Ušne školjke su meke, nemaju hrskavicu.
 SPOLJAŠNJI ZNACI NEZRELOSTI NOVOROĐENČETA

 Grudni koš je kratak, mekanih, savitljivih rebara.

 Trbuh je meteorističan i izdignut iznad ravni grudnog
koša, sa vidljivim pokretima disanja (abdominalni tip
disanja).Pupak je nešto niže postavljen.
 U ženske djece velike usne nisu razvijene, dok su male
usne i klitoris često izbačeni i štrče. U muške djece testi-
si nisu spušteni u skrotum koji nije izbrazdan.
 Tkivo grudnih žlijezda u mladih prematurusa ne postoji,
bradavice su tek u naziranju. Bradavica počinje da se
uočava oko 36 g.n.
 Dete je u hipotonusu, raširenih nogu i ruku kao žaba,
spontani pokreti i ako postoje veoma su oskudni, izraz
lica je bizizražajan “kao maska”.
 FIZIOLOŠKE OSOBENOSTI
NEDONESENOG DJETETA
 Nerazvijeni refleksi: nerazvijeni refleksi sisanja i guta-
nja i skoro potpuno nepostojanje refleksa kašlja oteža-
vaju i veoma komplikuju ishranu nedonesene djece i
povećavaju mogućnost aspiracije koja se u visokom
procentu završava letalno.
 Nezrelost organa za disanje: nezrelost plućnog tkiva
manifestuje se nesposobnošću pluća da se oslobode
intraalveolarne tečnosti stvorene tokom intrauterinog
razvoja, da rašire alveole i da ih ispune vazduhom.
Neophodno je da se alveole drže u stanju raširenosti,
da u njima postoji rezidualni vazduh i da ne kolabiraju.
 FIZIOLOŠKE OSOBENOSTI
NEDONESENOG DJETETA
 Nedoneseno dijete, da bi obezbijedilo minimum ventila-
cije i oksigenacije, diše ubrzano (hiperventilira), oko 60
respiracija u minuti, troši znatno više energije za manji
efekat i brzo se iscrpljuje, što se klinički manifestuje po-
većanom cijanozom oko usana i na periferiji, povreme-
nim zastojem u disanju i poremećenom unutrašnjom sre-
dinom.
 Neposredno poslije rođenja nedonesenom djetetu se mo-
ra pomoći da podstakne stvaranje i sopstvenu produkciju
surfaktanta (materija koja onemogućava kolabiranje
alveola) i osposobi svoja pluća za razmjenu gasova. To se
postiže njegom u inkubatoru.
 FIZIOLOŠKE OSOBENOSTI
NEDONESENOG DJETETA
 Nezrelost kardiovaskularnog sistema nedonesenog djeteta
uslovljena je:
 - povećanjem volumena krvi;
 - kasnim zatvaranjem ovalnog otvora (foramen ovale) i arte-
rijskog kanala (ductus arteriosus);
 - hipoksijom zbog smanjenja razmene gasova u plućima;
 - smanjenim krvnim pritiskom i slabom perifernom cirku-
lacijom.
 Nedovoljnost funkcije KVS nedonoščadi klinički se manife-
stuje ubrzanim srčanim radom iznad 140 otkucaja u minuti,
otocima na trbuhu, potkolenicama i tabanima, perifernom
cijanozom, velikom zastojnom jetrom.
 FIZIOLOŠKE OSOBENOSTI
NEDONESENOG DJETETA
 Smanjena sposobnost urogenitalnog sistema:
prvih nekoliko dana mokraća nedonesenog djete-
ta je tamno obojena, količinski oskudna, sa dosta
albumina.
 Nezrelost bubrežne funkcije ogleda se u smanje-
noj sposobnosti bubrega da regulišu vodeno-sonu
ravnotežu, posebno u nemogućnosti izlučivanja
natrijuma.
 FIZIOLOŠKE OSOBENOSTI
NEDONESENOG DJETETA
 Nezrelost nervnog sistema je u direktnoj
srazmjeri sa dužinom intrauterinog razvoja. Što
je nedonošče mlađe, reakcije su mu slabije i po
broju i po intenzitetu.
 U ranoj nedonesenosti novorođenčeta velika
većina refleksa automatizma nedostaje, vitalni
centri su slabi i nerazvijeni ( centar za
termoregulaciju, respiratorni, za regulaciju
krvnog pritiska i drugi).
 Za vrijeme sisanja nedonošče se brzo zamori, nije
sposobno da prihvati dojku do 34-35.g.n.
 SKLONOST NEDONESENOG
DJETETA KA HIPOTERMIJI
 Hipotermija nedonesene novorođenčadi je veliki faktor
rizika u povećanju morbiditeta i mortaliteta ove novo-
rođenčadi.
 Direktno je u srazmjeri sa njihovom gestacionom zrelo-
šću. Veoma nezrela nedonesena djeca, rođena od 28. do
32. nedelje trunoće, kao osnovni uzročni faktor u nasta-
janju mnogih metaboličkih i kardiorespiratornih komp-
likacija imaju hipotermiju.
 Nedonošče ima malo potkožnog tkiva i malu mišićnu
masu, skoro nikakve glikogenske rezerve i veliku po-
vršinu tijela.
 Koža je tanka, želatinozna, vlažna i odaje toplotu
umjesto da je čuva.
 SKLONOST NEDONESENOG
DJETETA KA HIPOTERMIJI
 Pošto unosi male količine hranljivih materija, zbog
smanjenog kapaciteta digestivnih organa i usporenog
metabolizma ono stvara veoma male količine energije.
Međutim, energiju veoma brzo troši, jer je koristi i za
disanje.
 Hipoksija i smanjen krvni pritisak, smanjena perife-
rna cirkulacija takođe pogoduju hipotermiji.
 Održavanje termoneutralne sredine postiže se u inku-
batorima, u kojima se reguliše temperatura, vlažnost i
protok kiseonika.
 SKLONOST NEDONESENOG
DJETETA KA INFEKCIJAMA
 U nedonesene novorođene djece imunološki sistem je
slabo razvijen, čime se objašnjava velika podložnost
novorođenčadi infektivnim agensima.
 Podložnost nedonoščadi infektivnim agensima u dire-
ktnoj je srazmjeri sa dužinom intrauterinog razvoja.
Nedoneseno novorođenče nije u stanju da produkuje
svoja antitijela, tako da ima samo pasivno prenijeta
antitijela od majke, čija količina ni u kom slučaju nije
dovoljna da obezbijedi odbranu od infektivnog procesa.
 Najvažniji i skoro jedini oslonac imunološkom meha-
nizmu nedonesenom novorođenčetu je kolostrum, mli-
jeko bogato antitijelima, fagocitima i drugim eleme-
ntima koji potpomažu odbrambene sposobnosti
nedonoščeta.
 SKLONOST NEDONESENE DJECE PREMA
METABOLIČKIM POREMEĆAJIMA

 Nedoneseno novorođenče se rađa u hipoglikemiji,

uzrokovanoj malim ili nikakvim glikogenskim re-
zervama. Postojeća hipoglikemija se produbljuje
respiratornom i metaboličkom acidozom i anae-
robnim metabolizmom glikoze.
 Ugljeni hidrati i proteini se relativno dobro reso-
rbuju, mada nedonošče nije sposobno da ih apso-
rbuje u količini koja bi mu omogućila normalne
životne funkcije i nastavak ubrzanog intrauteri-
nog razvoja, inače karakterističnog za rast nedo-
nesenog djeteta.
 SKLONOST NEDONESENE DJECE PREMA
METABOLIČKIM POREMEĆAJIMA

 Apsorpcija masti je prilično otežana. Nesvarene masti

se izlučuju putem stolice, potpuno neiskorišćene.
 Nezasićene masne kiseline majčinog mlijeka se bolje
resorbuju od nezasićenih masnih kiselina kravljeg
mlijeka ili drugih vještačkih vrsta mlijeka.
 Nedonošče nije u mogćnosti da samostalno održava
elektrolitsku ravnotežu kalijuma, kalcijuma, magne-
zijuma, hlora i natrijuma.
ANEMIJE KOD NEDONESENE DJECE
 Sklonost nedonesenog novorođenčeta ka anemijama
utoliko je veća ukoliko je ranije prekinut njegov intra-
uterini razvoj. Prevremenom rođenjem prekida se pro-
dukcija krnih elemenata u jetri, slezini i limfnim žlije-
zdama (hematopoezni organi).
 Na rođenju kostna srž nije sposobna da proizvodi krvne
elemente, posebno crvene krvna zrnca.
 Da bi se spriječilo napredovanje anemije koja, uz slabo
razvijen odbrambeni mehanizam, izvanredno pogoduje
infekcijama, nedonoščetu se u početku moraju davati
krvni elementi koji nedostaju, a kasnije preparati
gvožđa.
SKLONOST NEDONESENE DJECE KA
KRVARENJIMA
 Postoje brojni faktori koji uslovljavaju poremećaje koa-
gulacije u nedonesene djece:
 - nezrelo novorođenče rađa se sa povećanim volumenom
krvi (100-110ml na kg TM);
 - eritrociti imaju 65% fetalnog hemoglobina koji nije
mnogo efikasan u vanmateričnim uslovima života;
 - hipoprotrombinemija;
 - deficit antitrombina (antikoagulansa);
 - veoma defektna, skoro nepostojeća hematopoeza;
 - hipoksija u porođaju;
 - hipoglikemija i acidoza;
 - hipotermija i hipoperfizija.
SKLONOST NEDONESENE DJECE KA
KRVARENJIMA
 Svi pomenuti faktori uslovljavaju popuštanje
fragilnih nezrelih kapilara i krvarenje u vitalnim
organima i vitalnim centrima CNS.
 Krvarenja u vitalnim organima u prvim satima i
danima života uglavnom se letalno završavaju.
 Malobrojna preživjela djeca imaju trajne
posljedice u psihomotornom razvoju i rastu.
ŽUTICA U NEDONESENOG DJETETA
 Nedonoščad tzv.fiziološku žuticu dobijaju ranije od te-
rminske novorođenčadi.
 U nedonoščadi žutica je jačeg intenziteta, duže traje i
ako se ne liječi, dovodi do ozbiljnih komplikacija.
 Faktori koji utiču na brzinu javljanja i intenzitet
žutice:
 - pojačana hemoliza eritrocita;
 - nezrela jetra nije sposobna da detoksikuje i izluči po-
većanu količinu bilirubina;
 Poremećena unutrašnja sredina: hipoksija sa acidozom,
hipoglikemija i hipoprotrombinemija otežavaju vezi-
vanje bilirubina za proteine plazme, detoksikaciju jetre
i izlučivanje iz organizma.
ŽUTICA U NEDONESENOG DJETETA
 Encefalopatije (oštećenje moždane mase) i oštećenje
nerava, nastali kao posljedica toksičnog dejstva biliru-
bina, poznati su kao Kern-icterus. Oštećenja su trajna,
u početku mogu da izazovu smrt novorođenčeta, a ako
dijete preživi, obično su to velika psihomotorna ili neu-
rološka zaostajanja u rastu i razvoju.
 Liječenje žutice obavlja se u JIN.

 Obavezno je rano pojenje 5% ili 10% glukozom i rana

i.v.rehidracija, primjena fototerapije. Ukoliko ove mjere
ne zaustave rast bilirubina radi se eksangvinotransfu-
zija.
 PSIHOSOMATSKI RAZVOJ NEDONOŠČADI

 Tjelesni razvoj je usporen. Napredovanje u težini i du-

žini znatno zaostaje u odnosu na vršnjake, i uz dobru
njegu i ishranu nedonoščad mogu da se izjednače sa
njima tek u trećoj ili četvrtoj godini života.
 Psihički razvoj u toku prvih godina života takođe zaos-
taje, a stepen zaostajanja srazmjeran je stepenu nezre-
losti. Nisu rijetki razni neurološki poremećaji i pore-
mećaji inteligencije.
 Međutim i nedonesena djeca mogu da se razvijaju sa-
svim normalno i bez ikakvih posljedica u psihofizičkom
razvoju.
 PROFILAKSA NEDONESENOSTI
 Najbolja profilaksa prevremenih porođaja je obavezna
prenatalna zdravstvena zaštita i kontrola trudnica sa
visoko rizičnom trudnoćom. Produžavajući dužinu tra-
janja trudnoće i primičući je vjerovatnom terminu po-
rođaja, produžićemo neometani itrauterini rast i razvoj
ploda, omogućiti mu prirodno funkcionalno i biohemi-
jsko stasavanje, a time i lakše samostalno uspostavlja-
nje osnovnih životnih funkcija u spoljašnjoj sredini, a
roditeljima omogućiti radost koju donosi rođenje zrelog
donesenog djeteta.
 UGROŽENO NOVOROĐENČE-
TRUDNOĆA SA VISOKIM RIZIKOM
 Novorođenče može biti ugroženo genetskim (nasljednim)
faktorima i/ili faktorima koji su u vezi sa gestacijom tj.
trudnoćom. Trudnoća sa visokim rizikom je ona trudno-
ća koja se komplikuje zbog oboljenja majke ili ploda,
poremećaja pri rođenju ili zbog lijekova koje su majke
uzimale u trudnoći. Sva ova stanja mogu da izazovu
pobačaj, fetalnu smrt, oboljenje fetusa ili novorođen-
četa, prevremeni porođaj, rođenje hipotrofičnog ili ne-
donesenog djeteta, rađenje novorođenčeta sa urođenim
manama i bolestima koje će uticati na rast i razvoj
djeteta. To su tzv. rizična djeca.