Prvi deo – predmet i

metod sociologije
Nauka – postulati,
konstituitivni elementi i
klasifikacija

Sociologija, 2008
 Nauka i njeni postulati
 Nauka u najširem smislu – ljudsko
saznanje o prirodi, čoveku i društvu
koje relativno odgovara objektivnoj
stvarnosti.
 3 osnovne karakteristike nauke:
– Čovekovo delo
– Objektivno saznanje
– Relativnost naučnog saznanja

Sociologija, 2008
 Nauka i njeni postulati
 Naučno saznanje razlikuje od drugih oblika
ljudskog saznanja po svom metodološkom
izvođenju.
 4 osnovna metodološka principa, odnosno
postulata nauke:
– Objektivnost
– Pouzdanost
– Opštost
– Sistematičnost.
 Postulati nauke nisu univerzalni i
opštevažeći.

Sociologija, 2008
 Nauka i njeni postulati
OBJEKTIVNOST
 Prvi i najvazniji postulat naučne
delatnosti.
 Mora biti nepristrasno, lišeno ličnih
stavova, emocija, predrasuda, kao i
pojedinačnih i grupnih interesa.
 U praksi teško postići – tradicionalna
shvatanja, predrasude, lična i društvena
iskustva istraživača, razni grupni interesi.
 Zahtev za intersubjektivnim provera-
vanjem svih naučnih iskaza, hipoteza i
teorija.
Sociologija, 2008
 Nauka i njeni postulati
 OBJEKTIVNOST

 Uslovi za intersubjektivnu proverljivost –

komunikatibilnost i javnost naučnog saznanja.
 Naučno znanje je hipotetičko, relativno – nema
konačnih rešenja i istina.

Sociologija, 2008
 Nauka i njeni postulati
 POUZDANOST

 Drugi metodološki postulat.

 Naučno saznanje u prilog svojoj
osnovanosti mora imati odgovarajuće
empirijske dokaze.
 Ipak, bez slepe privrženosti
činjenicama.

Sociologija, 2008
 Nauka i njeni postulati
 OPŠTOST
 Treći postulat naučnog saznanja.

 Nauka usmerena na otkrivanje opštih veza

i odnosa među pojavama, procesima i
predmetima u objektivnoj stvarnosti.
 Težnja da se dokuči unutrašnja suština
pojava koje se ispituju i da se utvrde opšti
i relativno stalni odnosi i veze koje se
među njima uspostavljaju.

Sociologija, 2008
 Nauka i njeni postulati
 OPŠTOST

 Stepen opštosti različit kod pojedinih

naučnih disciplina (npr. sociologija
vs. ekonomija).
 Naučni zakoni izražavaju relativno
konstantne, opšte i nužne odnose
među pojavama.

Sociologija, 2008
 Nauka i njeni postulati
 OPŠTOST
 Zakoni prema karakteru i vrsti
odnosa koje izražavaju: deskriptivni,
kauzalni (uzročni), funkcionalni,
strukturalni i zakoni razvoja ili
evolucije.
 Zakoni prema stepenu egzaktnosti:
strogo egzaktni i zakoni verovatnoće
i tendencijske pravinosti.

Sociologija, 2008
 Nauka i njeni postulati
 OPŠTOST

 Naučni modeli predstavljaju idealne

znakovne sisteme pomoću kojih se
matematičkim proračunima, eksperi-
mentom ili logičkom analizom
otkrivaju unutrašnji skriveni odnosi
pojave koje se istražuju.

Sociologija, 2008
 Nauka i njeni postulati
 OPŠTOST
 Zakoni i modeli, prema osobini koja se
uzima kao osnov za analizu, dele se na:
opisne i teorijske, induktivne i deduktivne,
determinističke i epohastičke itd.
 Idealni tipovi su apstraktni teorijski modeli
koji se grade idealizacijom, tj.
preuveličavanjem i prelagrašavanjem
bitnih konstitutivnih osobina određene
vrste pojava.
 Utemeljivač “idealnih tipova” – Maks
Veber.
Sociologija, 2008
 Nauka i njeni postulati
 SISTEMATIČNOST

 Izražava se u koherentnosti i
konzistentnosti unutrašnjeg predmetnog,
sadrđajnog, logičkog i metodološkog
poretka konstitutivnih delova nauke,
naučnih teorija, naučnih zakona,
naučnoteorijskih pojmova i slično.

Sociologija, 2008
 Nauka i njeni postulati
 SISTEMATIČNOST

 Postiže se uspostavljanjem teorijskopojmovnog

poretka koji nalaže da svi osnovni pojmovi kojima
se neposredno korespondira sa stvarnošću budu
što konkretniji i što adekvatniji stvarnosti na koju
se odnose i da se iz tih osnovnih pojmova mogu
predmetnom sadržinskom i logičnom doslednošću
izvesti složeniji, obuhvatniji, opštiji i apstraktniji
pojmovi.

Sociologija, 2008
 Nauka i njeni postulati
 SISTEMATIČNOST

 Postiže se i izgrađivanjem naučnog

sistema u koje vlada unutrašnja
saglasnost između njegovih osnovnih
principa, odnosno postulata i
iskustvenih saznanja konstituisanih u
naučnim iskazima, zakonima i
teorijama.

Sociologija, 2008
 Konstitutivni elementi nauke
 Dva konstitutivna elementa:
– Predmet
– Metod.
 Predmet nauke određuje kompleks
novih aktuelnih ideja i međusobno
srodnih problema koji nastaju u
procesu praktične interakcije čoveka
i objektivnog sveta.

Sociologija, 2008
 Konstitutivni elementi nauke
 Na konstituisanje predmeta nauke
utiču:
– Određeni segment (deo) stvarnosti
– Čovekove potrebe
– Filosofsko shvatanje stvarnosti
– Metod.

Sociologija, 2008
 Konstitutivni elementi nauke
 Metod – način na koji se dolazi do
saznanja o predmetu koji određena
nauka proučava.
 3 dela naučnog metoda:
– Logički deo – univerzalan – logička
pravila i na njima zasnovane misaone
radnje koje se koriste u postupku
naučnog saznanja;
– Teorijsko-epistemološki deo;
– Tehnike istraživanja.
Sociologija, 2008
 Konstitutivni elementi nauke

 Svatri dela metoda su međusobno

povezana i neodvojiva.

Sociologija, 2008
 Klasifikacija nauka
 Svaka podela nauka – veštačka i
uslovna.
 Celokupni sistem nauke se deli na:
– Filosofske
– Matematičke
– Prirodne
– Psihološke i
– Društvene nauke.

Sociologija, 2008
 Klasifikacija nauka
 Prema klasifikacijskim analogonima:
– Opšte i
– Posebne nauke.
 Opšte – izučavaju opšta i zajednička
svojstva pojava koje čine određeni
kompleks stvarnosti.
 Posebne – izučavaju pojedine delove,
odnosno segmente stvarnosti u
okviru tih kompleksa.

Sociologija, 2008
 Klasifikacija nauka
 Podela nauka prema metodu:
– Deskriptivne – nauke koje opisuju pojave
– Eksplikativne – one koje objašnjavaju pojave.
 Prema ljudskoj svrsi:
– Indikativne – nauke čiji su objekti istraživanja
nezavisni od čoveka i njegovih želja, stavova i
vrednosti;
– Normativne – nauke u čijoj osnovi leže ljudske
želje, interesi i težnje.

Sociologija, 2008
 Klasifikacija nauka
 Prema ljudskoj svrsi još i na:
– Fundamentalne – istražuju svoj predmet
bez obzira na neposrednu primenu
svojih rezultata u praksi
– Primenjene – istražuju svoj predmet
prvenstveno sa ciljem da njihovi
rezultati služe praksi, tj rešenju
određenih praktičnih problema

Sociologija, 2008