Ang Panulaan at Tuluyang

Panitikang Filipino
Alvin G. Gamarcha
Mag-aaral, MILE Filipino
 Ang Panulaan
•Isang uri ng sining at panitikan
na kilala sa malayang paggamit
ng wika sa iba’t ibang anyo at
estilo
 Ang Panulaan
•Pinagyayaman ito sa
pamamagitan ng mga tayutay at
mga matatalinhagang
pananalita at mga simbolismo
 Mga Uri ng Panulaan
•Tulang Pasalaysay
•Tulang Pandamdamin/Liriko
•Tulang Pandulaan/Pramatiko
•Tulang Patnigan/ Poetry
 Tulang Pasalaysay
•Awit
-kabayanihan. Labindadalawahing
pantig, may marahang kumpas o
andante.
*Biag ni Lam-ang-Iloco
*Indarapatra at Sulayman-Muslim
 Tulang Pasalaysay
•Nagkukuwento ng buhay na
nakasulat ng patula, may sukat
at tugma
 Tulang Pasalaysay
•Epiko
-pakikipagsapalaran, katapangan,
kabayanihan at mga kapani-
paniwalang bagay
*Florante at Laura-Francisco
Baltazar
*Buhay ni Segismundo-E. Julian de
Tandiana
 Tulang Pasalaysay
•Kurido
-kasaysayang tumutukoy sa
alamat. May wawaluhing pantig at
may mabilis na kumpas o alegro
*Ibong Adarna-Jose dela Cruz
Tulang Pandamdamin/Liriko

•Tulang nagpapahayag ng
damdamin ng makata
Tulang Pandamdamin/Liriko

•Awiting-bayan/Kantahin-
binibigkas nang may himig
•Soneto-may labing-apat na
taludtod
•Elehiya-pandamdamin o tungkol
sa patay
Tulang Pandamdamin/Liriko

•Oda-tula ng paghanga at papuri

sa isang kaisipan
•Dalit-papuri sa Diyos o sa mahal
na Birhen
•Pastoral-pamumuhay sa
kabukiran
Tulang Pandulaan/dramatiko

•Itinatanghal sa entablado at
binibigkas.
*Hal. Senakulo at Panunuluyan
Tulang Patnigan/Joustic Poetry

•Paligsahang patula na
isinasagawa sa bakuran ng
namatayan
*Hal. Karagatan, duplo, ensilada,
juego de prenda at balagtasan.
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan bago ang Kastila

• Dalawang Bahagi ng Panitikang Sinauna

1. Ang Kapanahunan ng mga alamat
2. Ang Kapanahunan ng mga Epiko o tulang
Bayan-1300AD-1565AD(Pananakop ni Legaspi)
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan bago ang Kastila

EPIKO
• EPIKO NG MGA TAGALOG
*Kumintang-kasaysayan ng pagsugo ng Haring
Soledan sa kanyang tatalong anak. Maraming
salawikain at kasabihang ang nabuo
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan bago ang Kastila

EPIKO
• ANG DARANGAN NG MGA MORO
*Ang Bantugan
*Daramoke-a-Babay
*Indarapatra at Sulayman
*Bidasari
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan bago ang Kastila

EPIKO
• EPIKO NG MGA BISAYA
*Maragtas
*Haraya
*Lagda
*Hinilawod
*Hari sa Bukid
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan bago ang Kastila

EPIKO
• EPIKO NG MGA IPUGAW
*Ang Hudhud
* Ang Alim
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan bago ang Kastila

EPIKO
• EPIKO NG MGA BIKOL
*Biag ni Lam-ang
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan sa Panahon ng Kastila

Ang mga Awit at Kurido

• Florante at Laura
• Ibong Adarna
• Panubong o pamutong
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan sa Panahon ng Propaganda

Jose Rizal (1861-1896)

• Me Piden Versos (Hinihingan nil ako ng mga tula)
• El consejo de los Dioses (Ang kapulungan ng mga
bathala)
• Mi Ultimo Adios (Ang huli kong paalam)
• Kundiman
• Ala Juventud Filipina (Sa kabataang Filipino)
• Sa aking mga kababata
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan sa Panahon ng Propaganda
Marcelo H. Del Pilar
(1850-1896)
• Dupluhan..Dalit.. Mga Bugtong
• Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan sa Panahon ng Propaganda
Ibang Manunulat
• Graciano Lopez Jaena
• Antionio Luna
• Marano Ponce
• Pedro Serano Laktaw
• Jose Maria Panganiban
• Pedro Paterno
• Pascual Poblete
• Isabelito delos Reyes
• Fernando Canon
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan sa Panahon ng Paghihimagsik
Mga Manunulat
• Andres Bonifacio
• Emilio Jacinto
• Apolinario Mabini
• Jose PAlma
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan sa Panahon ng Amerikano
Manunulat sa Kastila
• Cecilio Apostol
• Fernando Ma. Guerero
• Jesus Balmori
• Manuel Bernabe
• Claro M. Recto
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan sa Panahon ng Amerikano
Manunulat sa Tagalog
• Julian Cruz Balmaceda
• Lope K. Santos
• Jose Corazon de Jesus
• Florentino Collantes
• Amado V. Hernandez
• Valeriano Hernandez Peña
• Iñigo Ed Regalado
• Severino Reyes
• Aurelio Tolentino
• Hermogenes Ilagan
• Patricio Mariano
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan sa Panahon ng Amerikano
Manunulat sa Ingles
• Jose Garcia Villa
• Jorge Bocobo
• Zoilo Galang
• Zulueta de Costa
• N.V.M. Gozales
• Estrella Alfon
• Arturo Rotor
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan sa Panahon ng Hapones
Haiku
• May labimpitong bilang ang pantig na may
tatlong talutod:5-7-5 o maaring magkapalit-
palit
• Tungkol sa kalikasan at pag-ibig
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan sa Panahon ng Hapones
Tanka
• May tatlumpu’ty isang pantig na may limang
taludtod:7-7-7-5-5 o maaaring magkapalit-palit
• Tungkol sa pagbabago, pag-ibig at pag-iisa.
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan sa Panahon ng Batas Militar
Mga Manunulat
• Hilarion Henares Jr.
• Francisco “Soc” Rodrigo
• Rogelio Mangahas
• Jose Lacaba
• Cirilo F. Bautista
• Elmo Villanueva
• Isagani Cruz
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan sa Kontemporaryo
Mga Manunulat
• Pat Villafuerte
• Rolando Bernales
• Elynia Ruth Mabanglo
 Kasaysayan ng Panulaang Filipino
Ang Panulaan sa Kontemporaryo
• Text Tula
• Fliptop
• Hugot Lines
• Spoken Poetry
 TULUYAN
• pangkaraniwang anyo ng nasusulat o sinasalitang
wika
• wala itong natatanging ritmo, at kahalintulad ng
pang-araw-araw na komunikasyon
• buhat sa Latin na prosa, na nangangahulugang
"tuwiran" o "hindi paliguy-ligoy", kaya't ang
katagang "prosaiko" ("deretsahan" o "hawig sa
prosa") ay karaniwang ginagamit para sa
paglalarawan ng mga katotohanan o talakayan ng
kung anuman ang nasa isipan ng isang tao, na
isinangkap sa malayang dumadaloy na pananalita
 ALAMAT
•tungkol sa mga pinagmulan ng mga
bagay-bagay sa daigdig. Karaniwang
nagsasalaysay ang mga ito ng mga
pangyayari hinggil sa tunay na mga tao
at pook, at mayroong pinagbatayan sa
kasaysayan. Kaugnay ang alamat ng
mga mito at kuwentong-bayan.
 PABULA
•mga hayop o kaya mga bagay na
walang-buhay ang gumaganap na
mga tauhan
•nagbibigay ng mga moral na aral
para sa mga batang mambabasa.
•Tinatawag din itong kathang
kuwentong nagbibigay-aral
 PARABULA
• maikling salaysay na maaaring nasa
anyong patula o prosa na malimit
nangangaral o nagpapayo hinggil sa
isang pangyayari, na kadalasang
isinasalarawan ang isang moral o
relihiyosong aral.
• nagmula sa Banal na Kasulatan o
Bibliya
 KWENTONG-BAYAN
• ay mga salaysay hinggil sa mga likhang-
isip na mga tauhan na kumakatawan sa
mga uri ng mamamayan,
•Karaniwang kaugnay ang kwentong-
bayan ng isang tiyak na pook o rehiyon
ng isang bansa o lupain.
•Kaugnay nito ang alamat at mga mito
 ANEKDOTA
•tumatalakay sa kakaiba o
kakatwang pangyayaring naganap
sa buhay ng isang kilala, sikat o
tanyag na tao.
•Ito ay may dalawang uri: Ito rin ang
mga ginagawa ng mga
pagpapaliwanag sa mga ginagawa
ng mga tao.
NOBELA/KATHAMBUHAY
•isang mahabang kuwentong piksyon na
binubuo ng iba't ibang kabanata.
•Mayroon itong 60,000-200,000 salita o 300-
1,300 pahina.
• Noong ika-18 siglo, naging istilo nito ang
lumang pag-ibig at naging bahagi ng mga
pangunahing literary genre.
•Ngayon, ito ay kadalasan may istilong
artistiko at isang tiyak na istilo o maraming
tiyak na istilo.
 MAIKLING KWENTO
•salaysay hinggil sa isang mahalagang
pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang
tauhan at may iisang kakintalan o
impresyon lamang.
•itong paggagad ng realidad, kung ginagagad
ang isang momento lamang o iyong isang
madulang pangyayaring naganap sa buhay ng
pangunahing tauhan.
 DULA
•Nahahati ito sa ilang yugto na
maraming tagpo.
•Pinakalayunin nitong itanghal
ang mga tagpo sa isang
tanghalan o entablado.
 SANAYSAY
•isang maiksing komposisyon na
kailimitang naglalaman ng
personal na kuru-kuro ng may-
akda.
• May dalawang anyo ang pormal
at impersonal
 TALAMBUHAY
•isang anyo ng panitikan na
nagsasaad ng kasaysayan ng buhay
ng isang tao hango sa mga tunay na
tala, pangyayari o impormasyon.
 TALUMPATI
•pinababatid sa pamamagitan ng
pagsalita sa entablado. Layunin nitong
humikayat, tumugon, mangatwiran,
magbigay ng kaalaman o impormasyon
at maglahad ng isang paniniwala.
•Ito ay isang uri ng komunikasyong
pampubliko na nagpapaliwanag sa isang
paksa na binibigkas sa harap ng mga
tagapakinig.
 BALITA
•ang komunikasyon ng mga kasalukuyang
kaganapan sa labas at/o loob ng isang
bansa na nakatutulong sa pagbibigay-
alam sa mga mamamayan.
•paglilimbag, pagsasahihimpawid,
Internet, o galing sa bibig at ikalat sa
ikatlong partido o sa maramihang
mambabasa, nakikinig o nanonood