Nebeska sfera:

Elementi i prividno kretanje

Lazar Gugleta IV-9

Sadržaj:
• Nebeska sfera i njeni elementi
• Prividno kretanje
• Vrste sfera
 Nebeska sfera i njeni elementi
• Položaji svih nebeskih tela se projektuju na površinu
jedne zamišljene kugle, koja se naziva nebeska sfera.
Središte ove sfere je tačka u kojoj se nalazi
posmatrač
• Prividan izgled pojava na nebu uslovljen je Zemljinim
kretanjima. Zemljina rotacija je uzrok prividnog
obrtanja nebeske sfere i smene dana i noći. Izgled
vidljivog neba zavisi od položaja posmatrača na
Zemljinoj kugli i od trenutka posmatranja.
• Nebeska sfera je sfera jediničnog poluprečnika
(r = 1) na koju projektujemo likove nebeskih tela
• U centru sfere može da se nalazi
posmatrač (topocentar), centar Zemlje
(geocentar), centar Sunčevog sistema
(baricentar), centar Sunca (heliocentar)
• Prvi osnovni element nebeske sfere je vertikala (pravac sile
teže u datom mestu). Vertikala seče nebesku sferu u tačkama
koje nazivamo zenit(Z) i nadir(Z’)
• Ravan normalna na vertikalu kroz centar sfere nazivamo
pravim horizontom
• Svaka ravan koja sadrži vertikalu seče nebesku sferu po
velikom krugu koji nazivamo vertikal
• Mali krug nebeske sfere paralelan horizontu je almukantrat
• Kada posmatamo nebesku sferu izgleda nam da se ona obrće
oko jedne ose
• Tu osu nazivamo svetskom osom i ona seče nebesku sferu u
tačkama P i P’
• Vertikal čija ravan prolazi krzi kroz svetsku osu naziva se
meridijan datog mesta, ili posmatračev meridijan
• Veliki krugovi koji sadrže polove nazivaju se deklinacijski
krugovi i oni su normalni na ekvator. Mali krug paralelan
ekvatoru naziva se dnevni paralel
• Svako nebesko telo zbog prividnog rotiranja nebeske sfere
opiše jedan takav paralel i za to vreme dva puta prođe kroz
meridijan
• Te prolaze nazivamo kulminacijama. Kulminaciju bližu zenitu
nazivamo gornjom, a drugu donjom
• U astronomiji se za određivanje položaja tačke na sferi
koristi sferni koordinatni sistem

Poteg ρ predstavlja rastojanje od centra do tačke čije

koordinate merimo, α je ugao u osnovnoj ravni
meren od osnovnog pravca do pravca koji prolazi
kroz centar i projekciju ta£če Σ, β je ugao koji
merimo od osnovne ravne do pravca koji ide od
centra do tačke Σ

Sferne koordinatne tačke

• Osnovni koordinatni
sistemi u astronomiji su
horizontski, ekvatorski
(mesni i nebeski) i
eklipički koordinatni
sistem

Koordinatni sistemi. Gore levo - horizontski, sredina - mesni ekvatorski, gore desno - nebeski ekvatorski, dole - ekliptički
 Horizontski koordinatni sistem
• Horizontski koordinatni sistem kao osnovnu ravan ima
ravan horizonta, a za osnovni pravac ima liniju SN. Smer
merenja uglova je retrogradni (smer kretanja kazaljke na
satu). Koordinate u ovom koordinatnom sistemu su azimut
i visina. Azimut (A) je ugao u osnovnoj ravni meren od
pravca SN do preseka sa vertikalom koja prolazi kroz
zvezdu. On može da uzima vrednosti od 0 ◦ do 360◦ . Visina
(h) je ugao koji merimo u ravni vertikala od pravog
horizonta do vizure kroz zvezdu (pravac od centra sfere do
zvezde). Visina se kreće od 0 ◦ do 90◦ za tela koja se nalaze
iznad horizonta, a za tela ispod horizonta ide do −90◦ .
Umesto visine često se koristi zentina daljina (z) koja
predstavlja njen komplement, odnosno z + h = 90◦
 Mesni ekvatorski koordinatni sistem
• Mesni ekvatorski koordinatni sistem kao osnovnu ravan ima
ravan ekvatora a kao osnovni pravac liniju Q1Q, smer merenja
uglova je retrogradni. Koordinate u ovom sistemu su
deklinacija i časovni ugao. Deklinacija δ je ugao koji merimo u
ravni deklinacijskog kruga od ekvatora do vizure, a £asovni
ugao t je ugao u ravni ekvatora koji merimo od osnovnog
pravca do deklinacijskog kruga kroz zvezdu. Deklinacija se kao i
visina kreće u intervalu od −90◦ do 90◦ . Časovni ugao napravi
pun krug za jednu rotaciju i zbog toga se umesto stepeni češće
koriste časovne jedinice, pa tako on uzima vrednosti od 0 h do
24h
Nebeski ekvatorski koordinatni sistem
• Nebeski ekvatorski koordinatni sistem isto kao osnovnu ravan ima
ravan ekvatora ali kao osnovni pravac uzima pravac ka γ tački. Smer
merenja uglova je direktan. Koordinate su deklinacija δ i rektascenzija
α. Rektascenzija je ugao u ekvatorskoj ravni koji merimo u direktnom
smeru od gama tačke do preseka sa deklinacijskim krugom zvezde.
Rektascenzija uzima vrednosti od 0 h do 24h
Eklipti£ki koordinatni sistem
• Ekliptički koordinatni sistem kao osnovnu ravan ima ravan ekliptike, a
za osnovni pravac pravac ka gama tački. Koordinate u ovom sistemu
su ekliptička latituda β i ekliptička longituda λ. Ekliptička longituda je
ugao u ravni ekliptike od gama tačke do kruga latitude, a ekliptička
latituda je ugao koji se meri u krugu latitude od ekliptike do vizure
Položajni sferni trougao
• Osnovni elementi položajnog sfernog trougla ∆PnZΣ

Položajni sferni trougao

HVALA NA PAŽNJI!