KARABÜK ÜNİVERSİTESİ

Mühendislik Fakültesi
Endüstri Mühendisliği

ENM111
İş Etüdü – Metod Etüdü

Yrd. Doç. Dr. Muharrem DÜĞENCİ

 İçindekiler

• İş Etüdü Tanımı ve Tarihçesi

• İş Etüdü Adımları
• Metot Etüdü ve Aşamaları
• Mikrohareket Etüdü
 1.İş Etüdü Tanımı ve Tarihçesi

İş etüdü;iş gücü, makine, malzeme, teçhizatın en yüksek

verimlilik düzeyinden yararlanmak ve insan yapısına en uygun
çalışma şeklini belirlemek amacıyla işin yeni metodunu geliştirmek
ve geliştirilen metodun standart zamanını hesaplamaktır.

İş etüdü metot etüdü ve zaman etüdü olmak üzere iki ana

inceleme bölümünden oluşur.

Amaçları;

• İşletmelerde verimliliği artırmak

• Daha insancıl çalışma koşulları altında çalışana uygun iş akışlarını
belirlemek
 1.İş Etüdü Tanımı ve Tarihçesi

Amaçları;
• Yapılan işin en ekonomik yöntemini bulmak
• Kullanılan metot ile gerekli malzeme ve araçları standart hale
getirmek
• Gereksiz faaliyetlerden kurtulmak
• Çalışma koşullarını iyileştirmek
• İş ile ilgili doğru standart zamanı hesaplamak
 1.İş Etüdü Tanımı ve Tarihçesi

İlk iş etüdü Peronnet’in (Fransız Mühendis, 1760) hazırladığı

toplu iğne imalatıyla ilgilidir.

“Bir zanaat atölyesinde her bir işçinin ürünün tümünü tek

başına tamamlaması esasına dayanarak çalışan on işçi günde toplam
200 toplu iğne imal etmekteydi. Söz konusu iş yerinde Peronnet iş
akışını 18 ayrı işleme ayırmış ve bu işlemleri basit düzenekler
yardımıyla işyeri ve üretim aracı düzenlemesi yoluyla 10 işçiye
dağıtmak suretiyle günlük imalatı 240 kat arttırarak 48,000 toplu
iğneye çıkarabilmiştir
 1.İş Etüdü Tanımı ve Tarihçesi

• Frederick W.Taylor(1856-1915) - İşlerin daha kolay, daha etkin ve

verimli yapılabilmesi için yeni iş metotları bulunmasına yönelik
Metot Etüdü çalışması
İşlerin işlem sürelerinin belirlenmesine yönelik Zaman Etüdü
çalışması
• Frank (1868-1924) & Lillian (1878-1972) Gilbret- Çalışırken yaptığı
çözümlemeler sonucunda, bir işçinin bir saatte ördüğü tuğla sayısını
yaklaşık %200'lük bir artışla, 120'den 3502ye çıkarmıştır.
• Henry Laurence Gantt( 1861-1919) Her işçiye belirli bir ücret
ödeyip, çaba harcayanı ödüllendirerek ücretlendirmeyi teşvik aracı
olarak kullanmış,konuya daha insancıl bir boyut getirmiştir.
 İş Etüdü Adımları

1. Yapılacak işin ya da sürecin seçimi

2. Seçilen işin ya da süreçle ilgili bilgilerin toplanması ve uygun kayıt
ortamlarına kayıt edilmesi
3. Kaydedilen olayların eleştirisel bir gözle incelenmesi ve analiz
edilmesi
4. Analiz sonucunda en ekonomik yöntemin geliştirilmesi
5. Geliştirilen yöntemin kapsadığı iş miktarının ölçülmesi ve standart
zamanın hesaplanması
6. Yeni yöntemin ve buna bağlı olarak standart zamanın belirlenmesi
7. Yeni yöntemin ve sürenin standart uygulama olarak sisteme
yerleştirilmesi
8. Yeni standartların sürekliliğinin sağlanması
 2.Metot Etüdü
Metot etüdü, işin en kısa yoldan, en kolay şekilde ve en az
yorgunlukla nasıl yapılabileceğini belirlemek için işin yapılışındaki
mevcut ve önerilen seçeneklerin sistematik olarak ve eleştirel bir
gözle incelenmesidir.

Metot Etüdü konuları ;

• Fabrikanın, atölyenin, işyeri düzeninin, tesisat ve donatım

tasarımlarının düzeltilmesi,
• İnsan gücünde artırım sağlanması ve aşırı yorgunluğun azaltılması,
• Malzeme, makine ve insan gücünün kullanılmasının düzeltilmesi,
• Daha iyi çalışma koşullarının geliştirilmesi,
• Süreçlerin ve yöntemlerin düzeltilmesi,
 Metot Etüdünün Aşamaları

1-Metot Etüdü Yapılacak İşin Seçimi

• Ekonomik faktörler
• Beşeri faktörler
• Teknik faktörler

2-Uygulanan yöntem hakkındaki bütün ilgili olayların

kaydedilmesi
• İş ile ilgili veya işi yapan kişinin faaliyetleri ve hareket biçimleri.
• İşçi-makine etkileşimleri.
• Malzeme ve parça akışı ve bunlara yapılan işlemler
 Metot Etüdünün Aşamaları

3-En uygun tekniği kullanarak bu olayların incelenmesi

4-En kolay, ekonomik ve etken yöntemin geliştirilmesi
5-Yeni yöntemin uygulamaya konulması ve düzenli denetimlerle
sürdürülmesi
 Metot Etüdünün Aşamaları

Yöneltilmesi Gereken Sorular;

1. Ürün veya iş nedir?
2. Araştırma kim tarafından önerilmektedir?
3. Önerinin adı nedir?
4. Hangi sınırlar içinde araştırma yapılması önerilmektedir?
5. İş hakkında ayrıntılı bilgiler( üretim hacmi,işin ömrü …) nelerdir?
6. Malzeme aktarma faaliyetlerinde aksamalar var mı?
7. Makine ve ekipman hakkında bilgiler nelerdir?
8. Yerleşim düzeni hakkında bilgiler nelerdir?
9. Ürün hakkında bilgiler nelerdir?
10. Metodun iyileştirilmesinde sağlanacak kazançlar ve verimlilik artışı
hakkında düşünceler nelerdir?
 Metot Etüdünde Kullanılan Şema ve Diyagramlar

A. Süreci Esas Alan Şemalar

1-Temel Süreç Şeması
2-Akım Süreç Şeması
3-İki El Süreç Şeması
B. Zamanı Esas Alan Şemalar
1-Çoklu Faaliyet Şeması
2-Simo Şeması
C. Hareketleri Esas Alan Şemalar
1-Akış Diyagramı
2-İp Diyagramı
3-Gezi Şeması
 Süreç şemaları ve diyagramları hazırlanırken aşağıdaki
noktalara özen göstermek gerekir

1. Şemada görülen ayrıntılar dolaysız gözlem sonucu elde edilmelidir.

Şemalar akılda tutulan bilgilere göre değil, mutlaka işin gözlendiği
sırada hazırlanmalıdır.

2. Şemalar hazırlanırken çok titiz davranılmalı, şemalar çok düzgün

hazırlanmalıdır.

3. İlerde de değerini koruyabilmesi ve olabildiğince tam bilgi

verebilmesi için, bütün şemalar aşağıdaki bilgileri içermelidir:
a) Ürün ya da malzemenin isimleri, teknik resim ve kod numaraları.
b) Yapılan işlemin ya da sürecin başlama ve bitiş noktaları, yöntemin
mevcut yöntem mi yoksa önerilen yöntem mi olduğunu belirten kayıt.
c) İşlemin yapıldığı yer (bölüm, fabrika vb).
d) Şemanın referans numarası, sayfa numarası ve toplam sayfaların
sayısı.
 Süreç şemaları ve diyagramları hazırlanırken aşağıdaki
noktalara özen göstermek gerekir
e) Gözlemi yapanın ve varsa onaylayanın isimleri
f) Etüdün tarihi
g) Kullanılan simgelerin listesi
h) Uzaklık, süre ve gerekiyorsa işçilik ve malzeme masrafları (mevcut ve
önerilen yöntemleri kıyaslamak için)

4. Şema tamamlandıktan sonra şu bilgiler kontrol edilmelidir:

a) Olay doğru olarak kaydedilmiş midir?
b) Gereğinden fazla basitleştirme yapılmış mıdır?
c) Sürece katkıda bulunan tüm etmenler kaydedilmiş midir?
 Temel Süreç Şeması

• Temel Süreç Şeması, bütün işlemlerin, yoklamaların ,zaman

paylarının ve malzemenin, ham madde girişinden biten ürünün
paketlenmesine kadarki süreçte tarihsel akışını gösterir.

• İşlem Süreç Şemasında 2 sembol kullanılır; yuvarlak (işlem) ve kare

(yoklama).

• Dik çizgiler sürecin akışını, yatay çizgiler ise ham madde yada ara
ürün girişini/çıkışını gösterir.
• İşlem Süreç Şeması,
– güncel kullanılan sürecin resimsel olarak anlaşılmasına yardımcı olur ve
daha iyi bir süreç/metot geliştirilmesini sağlar.
– Süreçte gerçekleştirilmesi planlanan değişikliklerin etkisi
değerlendirilebilir.
– Süreci kronolojik olarak gösterdiği için tesis tasarımı için de iyi bir
başlangıç noktasıdır.
– Yeni önerilen süreci göstermek için de iyi bir araçtır.
 Akım Süreç Şeması

• Akım Süreç Şeması genellikle İş Süreç Şeması’ndan daha fazla detay

içerir (sadece operasyon ve yoklamalar değil aynı zamanda taşıma,
gecikme ve depolamalar da gösterilir) . Bu yüzden bütün süreçten
ziyada süreçteki bir operasyona yada bir parçaya uygulanır.

• Bu şema özellikle üretime katkıda bulunmayan maliyetleri (uzun

taşımalar, gecikmeler, geçici depolamalar gibi) belirlemek için
kullanılır.

• Akim Süreç Şemaları’nın değişik çeşitleri vardır:

– İşçi Tipi: İşçinin ne yaptığını kaydeder
– Malzeme/Ürün Tipi: Malzemenin nasıl taşındığını ve işlendiğini
kaydeder.
– Donanım Tipi: Donanımın nasıl kullanıldığını kaydeder.
 Akım Süreç Şeması

• Uzman, süreçteki her bir adım için adımın kısa tanımını yazar ve ilgili
sembolü seçer.

• Duruma göre bu adımın süresini (işleme, depolama yada gecikme)

veya taşıma yapılan uzaklığı belirtir.

• İşaretlenen semboller birbirine çizgiyle bağlanır.

• Uzman en sağdaki alana o adımla ilgili yorum ya da önerilerini

yazabilir.
 Akım Süreç Şeması-ASME Sembolleri

Sembol Faaliyet Tanım

İŞLEM Prosesin başlıca adımları, malzemede fiziksel
veya kimyasal değişiklik yapma, zihinsel
olarak planlama ve hesaplama işlemleri

TAŞIMA İşçi, malzeme veya araçların bir yerden bir

yere hareketi veya taşınması

KONTROL Kalite veya miktar açısından yapılan

kontroller

DEPOLAMA Malzemenin izinsiz alınamayacak

şekilde stoklanması

BEKLEME Ardışık işlemler arasında işin veya işçinin

beklemesi

BİRLEŞİK FAALİYETLER Aynı kişi tarafından aynı zamanda yapılan

faaliyetlerde ilgili semboller iç içe gösterir örneğin
kare içinde daire muayene ve işlemin aynı anda
yapıldığını gösterir
Akım Süreç Şeması-Malzeme Tipi
Akım Süreç Şeması-İşçi Tipi
 Akım Diyagramı

• Akım Süreç Şemaları işlemlerle ilgili detaylı bilgi vermekle birlikte işin
resimsel akımını göstermemektedir.
• Bir ürün ya da sürece ilişkin olarak akış geliştirmekte kullanılan en genel
yol, Akım Süreç Şemaları ile birlikte Akım Diyagramlarının kullanılmasıdır.
• Akım diyagramları bir tesisteki makinelerin konumlarını ve çalışma
yerlerini ve malzeme akışını doğru olarak gösteren ölçekli bir plandır.
• Bu plan üzerinde herhangi bir işe ait iş akışı, akım şeması şekilleri de
kullanılarak gösterilebilir.
• Bu diyagram sayesinde metotta yapılacak değişikliklerin etkisi incelenebilir,
ayrıca yerleşim planlamasında da kullanılır.
• Trafiğin yoğun olduğu bölgelerin belirlenmesinde faydalıdır.
• Değişik ürün için değişik renkler kullanılarak bir diyagram üzerinde birden
fazla ürün üretimi gösterilebilir
 3.Mikrohareket Etüdü

Mikrohareket etüdü özellikle bir faaliyetin çok daha detaylı

incelenmesine ve geliştirilmesine imkan sağlamaktadır.Başlangıç ve
bitiş noktaları itibariyle daha alt elemanlarına ayrılamayan ve
ölçülebilir nitelikli süreye sahip en küçük hareketler bu metotla
incelenir.
Hareketlerde iyileştirme sağlayabilmek için bazı öneriler
sunulmaktadır.Bu öneriler Hareket Ekonomisi Prensipleri olarak
anılmaktadır.Bu prensipler;
• İnsan vücudunun kullanımı
• İş istasyonunun düzenlenmesi
• Alet ve teçhizatın tasarım ve ya düzenlenmesi