HGF222 GEOGRAFI FIZIKAL

KITARAN HIDROLOGI
DR. ASYIRAH BINTI ABDUL RAHIM
Air Tanih
Penyusupan dan Pengagihan
Semula
 Penyusupan (Infiltration):
 Pergerakan air daripada permukaan tanih ke dalam
tanih.

 Pengagihan Semula (Redistribution):

 Pergerakan air susupan dalam zon tanih yang tidak
tepu
dan melibatkan beberapa jenis pergerakan

 Penyusupan dan pengagihan semula sangat

bergantung kepada bahan dan ciri-ciri hidraulik
tanih
 Penyusupan keluar (exfiltration): penyejatan
daripada lapisan atas tanih

 Kenaikan rerambut (capillary rise): pergerakan

ke atas daripada zon tepu ke zon tidak tepu
akibat tegangan permukaan

 Recharge: pergerakan air daripada zon tidak

tepu ke zon tepu
 Aliran Antara (Interflow):
 1. Bahagian kerpasan yang tidak turun sampai ke
muka air tanah tetapi diluahkan ke alur sungai dari
kawasan tersebut sebagai aliran bawah permukaan.,
 2. Aliran air dari zon tepu berkala yang bergerak melalui
bahagian atas strata suatu bentukan dengan kadar
yang lebih tinggi daripada rembesan aliran dasar biasa.

 Perkolasi (Percolation): aliran ke bawah

dalam zon tidak tepu
 Saiz liang dan butiran tanih
 Tanih adalah matriks yang terdiri daripada butiran
pepejal (mineral atau organik) dan diantaranya
terdapat ruang-ruang yang saling berhubungan
yang mengandungi air dan udara dalam pelbagai
nisbah.

 Tanih merupakan campuran pelbagai saiz butiran

tanih

 Saiz liang meningkat dengan peningkatan saiz

butiran tanih.
Jenis tanih: variasi ruangan
Faktor mempengaruhi pembentukan tanih
Key determinants of spatial variations in soil
types:
CORPT
 Climate (P, ET, T)
 Organic material
 Relief
 Parent material (bedrock)
 Time
Saiz partikel
 Pasir (sand), kelodak (silt) dan tanah liat/ lempung
(clay) merujuk kepada saiz particle
 Saiz partikel sangat mempengaruhi keupayaan
tanih
menampung air
 Koloid ialah partikel tanih yang terkecil (1x 10-6
mm)
 Nisbah saiz partikel
yang berbeza Tekstur Tanih
 Kandungan pasir,
kelodak dan tanah liat
 Tekstur kasar – saiz
partikel lebih besar – air
mengalir keluar lebih
pantas
 Tekstur halus – saiz
partikel lebih kecil – air
mengalir keluar dengan
perlahan
 Loam – campuran
pasir,
kelodak dan tanah liat
yang setara
Ciri-ciri bahan tanih
 Tanih adalah campuran pepjal, udara dan air

 Ciri utama:

 Ketumpatan zarah

 Ketumpatan pukal

 Keliangan (porosity)
Ciri-ciri bahan tanih
 Ketumpatan zarah (ketumpatan purata butiran
mineral tanih)

ρm= Mm/Vm
di mana,
Mm adalah jisim butir mineral sampel tanih
Vm adalah isipadu butir mineral tanih

 The SI unit of density is kg/m3

 Water of 4 °C is the reference
 ρ = 1000 kg/m3 = 1 kg/dm3 = 1 kg/l
or 1 g/cm3 = 1 g/ml.
 Ketumpatan Pukal

ρb= Mm/Vs= Mm/(Va+ Vw+ Vm)

Di mana
Vs jumlah isipadu sampel tanih,
Va, Vw and Vm adalah isipadu komponen udara, air
dan mineral tanih.

Typical values are 1000-2000 kg m-3

 Keliangan (porosity)
 nisbah ruang liang dalam isipadu tanih

Φ= (Va+ Vw)/Vs = (1-ρb/ρm)

Di mana
Vs jumlah isipadu sampel tanih,
Va, Vw and Vm adalah isipadu komponen udara, air dan
mineral tanih.
 Keliangan (porosity)
 Ruang kosong mengawal aliran air
 Apabila air mengalir melalui tanih, air ini
membawa bersama bahan dan partikel
terlarut = translokasi

 Banyak bahan dikeluarkan daripada

lapisan tanih melalui proses ini = larut
resap (leaching)
Simpanan Air Tanih
Kandungan air volumetri
 Jumlah isipadu per unit isipadu pukal tanih

θ= Vw/Vs

Bersamaan
θ = (Mswet–Msdry)/(ρw.Vs)

Di mana
adalah jisim sample tanih lembab dan kering
Mswet and Msdry
ρw ketumpatan
air
 Darjah ketepuan (wetness), perkadaran liang yang
mengandungi air

S = Vw/(Va+ Vw) = θ/Φ

 Jika tanih adalah tepu, maka S = 1

 Air tertarik kepada butir tanih, Jika terdapat cukup air, air
akan terbendung antara butiran Ini dikenali sebagai air
rerambut (capillary water)

 Apabila tanih mengering, tekanan rerambut meningkat, air akan

dibendung dengan kuat kepada butiran (keluk meniskus
dengan radius yang kecil)

 Dengan pengeringan berterusan, air rerambut akan hilang,

meninggalkan lapisan nipis air di butiran yang dikenali sebagai
air higroskop (hydroscopic water).
Keluk meniskus - Permukaan berkeluk cecair dalam suatu bekas.
Meniskus berbentuk cembung atau cekung bergantung pada jenis cecair.
 Jumlah maksimum air yang dapat dibendung oleh tanih
setelah saliran graviti (meninggalkan ruang liang)
disebut sebagai had basah tanih atau muatan
lapangan (field capacity (θfc)

 Takat Layu (wilting point ) (θpwp) adalah kandungan

air di mana tumbuhan tidak boleh ekstrak air daripada
tanih.
 Simpanan Air Tanih

Kapasiti simpanan air

dan Takat Layu mengikut
tekstur tanih
Aliran Air Tanih
 Penyusupan air boleh diterangkan oleh Darcy’s Law
 Kadar aliran (m.s-1 ) pada unit keratan rentas (m-2 ) tanih
adalah:

qx= -Kh. d(z+ p/γw)dx= -Kh.[dz/dx+ d (p/γw)/dx]

qz= -Kh. d(z+ p/γw)dz= -Kh.[dz/dz+ d (p/γw)/dz] = -

Kh.[1 + d (p/γw)/dz]
Tekanan Air Tanih
 O
Profil tanih A
 Pedologi atau kajian tentang tanih
tidak hanya melibatkan lapisan
permukaan tetapi juga lapisan dalam E
tanih
 Daripada permukaan sehingga ke
batuan hampar
 Setiap lapisan = horizon tanih
 Air memenuhi ruang kosong
B
 Setiap lapisan ada ciri tersendiri
berasaskan:
 warna
 Tekstur
 Struktur C
 Consistency
 Keliangan R
 A soil profile can also be described in terms of
hydrologic horizons. The ground-water zone (also called
the phreaticzone) is saturated.
 Water enters the root zone from the surface by infiltration
and leaves through evapo-transpiration and gravity
drainage. It might occasionally approach saturation.
Ringkasan
 Arah Aliran Air
 The soil water flow will be upward when:
 There is an upward decrease in the pressure head that
exceeds to downward gravitational potential energy
gradient. For a given sum of these two terms of opposing
sign, the upward volumetric flow rate per unit cross
sectional area (m s-1) depends on the hydraulic
conductivity.
 The flow will be downwards when:
 b) There is an upward decrease in the pressure
head smaller than the downward gravitational
potential energy gradient. For a given sum of these
two terms of opposing sign, the flow rate (m s-1)
depends on the hydraulic conductivity.
 c) There is an upward increase in the pressure
head, which will always work in concert with the
downward gravitational potential energy gradient.
For a given sum of these two terms of the same
sign, the flow rate (m s-1) depends on the
hydraulic conductivity.
Factors affecting the infiltration rate
 Water input rate from rainfall, snowfall or irrigation
 The saturated hydraulic conductivity of the soil profile
 The degree to which pores are already filled with water when
the infiltration process begins
 Variations in hydraulic conductivity through the soil profile
 The inclination and roughness of the soil surface
 Chemical characteristics of the soil surface
 Physical and chemical properties of water
 Organic surface layers -leaf litter, etc, has large openings
 Frost –a frozen surface can be nearly impermeable
 Rain compaction of the soil
 In-washing of fine sediments carries into larger pores
 Human modification of the soil surface
 Swelling and drying -some soils like vertisols, have clay
minerals that swell land shrink with wetting and drying. Swelling
can reduce the effective surface porosity. During dry periods,
surface cracks that develop can accept high infiltration rates.
 Hydraulic conductivity
 The hydraulic conductivity Kh(θ) depends on:
 a) The type of soil, tending to be larger for coarse-
grained soils (water path is less sinuous);
 b) The volumetric soil water content θ; it increases
with increasing soil moisture to is maximum value
at saturation( the saturation hydraulic conductivity
K*h).
 The pressure head ψ(θ):
 a) Is negative for unsaturated soils, and
increasingly negative the drier the soil. It is positive
for saturated soils.
 b) It depends on soil type. For a given degree of
saturation, it is more negative in fine-grained soils
than in coarser-grained soils