Professional Documents
Culture Documents
TCMB - Hammadde Mayıs 2009 Okan Karaca
TCMB - Hammadde Mayıs 2009 Okan Karaca
TCMB - Hammadde Mayıs 2009 Okan Karaca
ve Kırıcılar
Okan KARACA
Hammaddeler Müdürü
Cimpor Yibitaş Çimento
1
Çimento Üretim Sürecinin Aşamaları
1A. Ocak
1. Hammadde Hazırlama 1B. Farin Öğütme
1C. Ön Homojene
Farin
değirmeni
Boyut küçültme
ocaktan kırıcıdan
1t 1t 1t
Ocak - Boyut Küçültme
► Sert malzemeler için delme ve patlatma (-50
cm)
► Fabrikada kırma (-6.0 cm)
► Kil, kalker ve diğer katkılar (demir cevheri,
boksit ..) ile karıştırarak Ön homojene etme<
Farin Değirmeni – Boyut Küçültme
► Uygun ön homojene edilen malzemelerin farin
değirmeninde işleme tabi tutulması
► Çıkış boyutu 200 mikron altı
200 mikron = 0.2 mm Farin : öğütülmüş hammadde
Kalker
Kil
Diğer Katkılar
Madencilik Operasyonları
Delme
Patlatma
Yükleme
Taşıma
Kırma
7
8
Patlatma deliklerinin hazırlanması
Ekipmanlar
DTH sondaj aletleri
HT sondaj aletleri
9
Patlatma
10
Patlatma Hedefi
► Maksimum kayaç parçalanması
► kaya yerdeğişimi
► minimum:
titreşim
gürültü
toz
11
Patlatma
CaO
PHOTO
PHOTO time
Yanal yüklemede kayaç kimyasının kontrolü oldukca zordur ve değişkenlik fazladır
CaO
time
12
Basamak yüksekliği ve basamak yönü
13
Çevre
Ocak
14
Yükleme ve Nakliye
15
Rehabilitasyon
Kazı miktarı
DISTURBANCE
denge
Equilibrium
End of
İşletme sonu
Excavation
Doğal geri
Natural rehabilitation
kazanım
gerikazanım
Rehabilitation
Ocak işletme
Excavation
süre
TIM E
16
Hammadde
kimyası ve
Hamkarışım
17
Hedefler
► Hamkarışım/süreç(proses)/ürün arasındaki
ilişkiyi anlatır
► Hammadde ve Hamkarışım
davranışları
Hamkarışım öğünebilirliği
Hamkarışım pişebilirliği
19
Hamkarışım
► Hammaddelerin 4 davranışı :
Kimya
Mineraloji
Davranış *
Düzenlilik
Ürün
hamkarışım Proces
Ocak Karıştırma 2
Üretim
Karıştırma Homojene
Kırma Öğütme
Örnek 1 Örnek 3
Stok Örnek 2
Ön homojenizasyon Fırın
22
Karışım
► Ürün ve prosese bağlı olarak değişebilir
► Sıradan bir pordland klinker komposizyonu
CaO 66%
SiO2 22%
Al2O3 5%
Fe2O3 3%
23
Ham Maddeler
► Klinker oluşturmak için gerekli hammaddeler:
% Kaynak
CaO 63-67 kireçtaşı, tebeşir, mermer,
SiO2 20-24 kil, kumtaşı, şeyl,
Al2O3 3-6 kil, şeyl, boksit,
Fe2O3 1-3 demir çevheri, kil, pirit külü
25
Klinker Ana bileşenleri
► C3S (Alite) 3CaO.SiO2 Tricalcium Silicate
► C2S (Belite) 2CaO.SiO2 Dicalcium Silicate
► C3A 3CaO.Al2O3Tricalcium Aluminate
► C4AF 4CaO.Al2O3.Fe2O3
► Tetracalcium Alumino Ferrite
► 13C+2S+1F C3S+C2S+C3A+C4AF+C
► az CaO = zayıf klinker
► az SiO2 = düşük dayanımlar
► yüksek SiO2 = zor pişme
26
C3S Hammadde Değişimi
27
Düzensizliğin Nedenleri
Hammaddeler
Kimyasal değişim
Düzensizlik
Mineraloji Değişimi Kötü kalite kontrolü
manuel kontrol
az sıklıkta kontrol
tartı sistemi
Analiz sorunları
XRF ayarları
Örnek hazırlama
28
Hammadde ve Hamkarışım
Davranışları
► Nakliye
Nem ve tane boyutu
► Öğünme
►Mineraloji ve tane boyutu
►Enerji
►Aşınma
► Pişme
Kimya, mineraloji tane boyutu
29
Öğütme Amacı
► Klinkerleşme
zamanı sınırlı olduğundan ,
hamkarışım öğütülmüş olarak fırına verilmelidir,
32
ÖRNEKLEME
33
Soru
34
Örnekleme
35
Örnekleme : Tanım
► Örnekleme : bir bütün kütlenin, temsili olarak
alınacak kısmının, tümüne ait bilgilerin tamamını
içermesini istenen bir kısmi ayırma eylemidir
36
Örnekleme teorisi
► Yandaki kömür kümesinden nasıl en iyi temsili
örnek alınabilir?
1987 P. Gy örnekleme teorisi
1989 F. PITARD ?
►uygulama ve geliştirme
37
Amaç
M
ürünü en ucuz ve an az
üretim maliyeti ile belirlenen
silo H1 silo H2
M 1900 t 1900 t
üretmektir
38
Örnekleme - ne kadar
► Ne kadar ve nasıl örnek alınmalı
39
Örnek tanımı
40
Minimum Temsili Örnek
MTÖ
41
Minimum Temsili Örnek
Ms = 18 x f x r x d3 / S2Fe
43
15 cm
44
Maks tane boyu 2 cm 19 kg
45
Maks tane boyu 2 cm 19 kg
46
Maks tane boyu 2 cm 19 kg
47
Unutmayın...
48
Toplam tahmin hataları
Heterojenlik hataları (h1 +h2 +h3)
Hazırlama hataları
Analitik hatalar
49
Hammadde Mühendisliği
► Stratejik konular
Belli kalitede rezerveler ve bunun kontrolü
Ocak yoksa Fabrikada yoktur
► Taktik konular
İşletme maliyeti --------- Ocaklar ve diğer
hammaddeler
Üretim maliyeti ---------- Hammaddelerin
düzenliliği
Ürün Kalitesi ------------- Kimyasal ve mekanik
50
düzenlilik
MADENCİLİK FAALİYETLERİ
51
Modelleme Hedefleri
► Ocak rezervi optimum kullanılışı 5 years
exploitation plan ??
52
Ham Karışım Kompozisyonu
Prop.% SiO2 Al2O3 Fe2O3 CaO MgO LOI SO3 K2O Na2O MS A/F Cl Total cost
P re homo
High Limestone 1 3 .0 4.25 0.70 1.00 50.96 1.15 41.50 0.03 0.16 0.02 2.50 0.70 0.009 100 10 F
Low Limestone 4 5 .0 10.99 1.80 1.74 45.36 1.38 38.00 0.08 0.16 0.05 3.10 1.03 0.007 100 10 F
Low Grade 4 2 .0 19.28 3.19 2.64 38.45 1.57 32.82 0.00 0.34 0.10 3.31 1.21 0.007 98 10 F
Prehomo tot. 100.0 13.60 2.24 2.02 43.19 1.43 36.28 0.04 0.24 0.07 3.19 1.11 0.007 99 10 F
AD D IT IVE S NOTE: Enter limestone chemical analysis in the pr ehomo section
PREHOMO 6 1 .5 13.60 2.24 2.02 43.19 1.43 36.28 0.04 0.24 0.07 3.19 1.11 0.01 99 10 F
Schists 0 .0 59.64 17.36 8.77 0.41 2.53 5.12 0.02 5.05 0.32 2.28 1.98 0.010 99 7F
H.Limestone 3 1 .5 4.25 0.70 1.00 50.96 1.15 41.50 0.03 0.16 0.02 2.50 0.70 0.009 100 100 F
Neo Lan Shan 5 .0 73.13 14.01 2.61 2.62 0.58 1.66 0.00 2.69 0.25 4.40 5.37 0.009 98
Tang Shan sand 0 .0 89.40 5.35 0.88 0.32 0.14 0.43 0.03 1.98 1.13 14.35 6.08 100 19 F
He Fang Kou 0 .0 87.90 1.31 2.05 2.90 0.26 1.25 0.07 0.19 0.10 26.16 0.64 0.008 96 22 F
FUEL ASH 1 2.00 60.00 18.00 8.00 5.00 1.30 1.40 4.20 1.29 0.40 2.31 2.25 0.01 100 0F
Total 100.0 NOTE: Enter fuel ash chemical analysis in the section below
RAW MIX 14.56 2.66 1.85 42.84 1.30 35.50 0.12 0.36 0.07 3.23 1.44 0.008 99 38 F
CLINKER 22.57 4.12 2.87 66.42 2.01 0.19 0.55 0.11 3.23 1.44 0.012 58 F
53
Rezerv ve Ham karışım ?
► Reserv
Marn Kil
24 % 10 %
?
66 %
Kireçtaşı
Kil
54
Önerilen Ham Karışım
Prop.% SiO2 Al2O3 Fe2O3 CaO MgO LOI SO3 K2O Na2O MS A/F Cl Total cost
P re homo
High Limestone 6 5 .0 4.25 0.70 1.00 50.96 1.15 41.50 0.03 0.16 0.02 2.50 0.70 0.009 100 10 F
Low Limestone 2 5 .0 10.99 1.80 1.74 45.36 1.38 38.00 0.08 0.16 0.05 3.10 1.03 0.007 100 10 F
Low Grade 1 0 .0 19.28 3.19 2.64 38.45 1.57 32.82 0.00 0.34 0.10 3.31 1.21 0.007 98 10 F
Prehomo tot. 100.0 7.44 1.22 1.35 48.31 1.25 39.76 0.04 0.18 0.04 2.89 0.91 0.008 100 10 F
AD D IT IVE S NOTE: Enter limestone chemical analysis in the pr ehomo section
PREHOMO 8 8 .5 7.44 1.22 1.35 48.31 1.25 39.76 0.04 0.18 0.04 2.89 0.91 0.01 100 10 F
Schists 6 .0 59.64 17.36 8.77 0.41 2.53 5.12 0.02 5.05 0.32 2.28 1.98 0.010 99 7F
Bauxite 0 .0 41.25 34.22 1.04 1.92 0.63 19.03 0.17 0.45 0.14 1.17 32.90 0.001 99 100 F
Neo Lan Shan 0 .0 73.13 14.01 2.61 2.62 0.58 1.66 0.00 2.69 0.25 4.40 5.37 0.009 98
Tang Shan sand 0 .0 89.40 5.35 0.88 0.32 0.14 0.43 0.03 1.98 1.13 14.35 6.08 100 19 F
He Fang Kou 3 .5 87.90 1.31 2.05 2.90 0.26 1.25 0.07 0.19 0.10 26.16 0.64 0.008 96 22 F
FUEL ASH 1 2.00 60.00 18.00 8.00 5.00 1.30 1.40 4.20 1.29 0.40 2.31 2.25 0.01 100 0F
Total 100.0 NOTE: Enter fuel ash chemical analysis in the section below
RAW MIX 14.44 2.53 1.95 42.98 1.29 35.56 0.12 0.49 0.06 3.22 1.30 0.008 99 10 F
CLINKER 22.41 3.93 3.03 66.70 2.01 0.19 0.77 0.10 3.22 1.30 0.012 16 F
55
Planlama
Kalite hesaplamaları: Rezerv hesabı:
- basamaklar - basamaklar
- patlatmalar - kaya tipi için
- işletme yöntemleri - işletme yöntemine göre
Phase 3:
Etkileşimli planlama çalışması
Planification
Hammadde Şefi
Diğer
56
Hedefler
► •Rezerv Optimizasyonu,
•Varyasyonun (değişkenliğin) azaltılması,
•Çimento maliyetinin optimize edilmesi
57
Kırma Teknolojisi
Çeneli Kırıcılar Jaw Crushers
Roller pres tipi kırıcılar Roll Crushers
Konik kırıcılar Cone Crushers
Impak kırıcılar Impact Crushers
Çekiçli kırıcılar Hammermill Crushers
58
Çeneli kırıcı
59
Çeneli Kırıcı Avantajlar
Faydaları
►daha etkili besleme açıklığı
yumuşak, sert kayaçlar için beraber kullanılabilir
kırma oranı 10:1
►daha küçük ve hafif
küçük boyutu ile daha az alan kaplar
60
Roller presler
61
Roller pres Çalışma prensibi
► Malzeme 2 silindirin arasından beslenir
► Malzeme silindirlerin arasında kırılması için zorlanarak
kırılır
► Silindirlerde aşınma önemli bir sorundur
► Çoğunlukla ikincil ve üçüncül kırma için kullanılır
Kırma oranı 2-1/2 veya 3:1
Genellikle düzgün kırılmış malzeme şekli
Nemli veya aşırı ince malzemeler silindirler arasında
ezilerek kırılır
62
Konik kırıcılar
63
Konik Kırıcılar
► Konikkırıcılar madencilik
ve kırmataş sektörüne,
1920 lerden beri
güvenli, etkili ve maliyeti
düşük kırma seçeneği
sunmaktadırlar
64
Konik kırıcılar
Yeni Nesil Kırma
Eski nesil : tek katmanlı kırma
Yeni nesil :Çok Katmanlı, taneler arası kırma
(daha düzgün şekilli kübik kırma - kırmataş üretiminde
ciddi tercih sebebi)
65
Impak (çarpmalı) kırıcılar
66
İmpak kırıcılar
Eski nesil
68
Çekiçli Kırıcılar
69
Çekiçli Kırıcı - Performans Kriterleri
► Malzeme çekiçlerler ızgara üzerinde
kırılmaktadır ve ancak kırıcıyı ızgara
boyutlarının altında olduğu şartta terk
etmektedir. Çekiçler ve ızgara
70
Çekiçli Kırıcı
► Çok düşük aşındırıcılığı olan malzemelerde kullanılmalı
► Çok yüksek kırma oranı 40:1
► nemli ve yapışkan malzemelerde direk kullanılamaz
► düşük specifik enerji tüketimi 1 kwh/ton dan az
71
HAMMADDE HAZIRLAMA
SONUÇ DEĞERLENDİRME
72
Hammaddenin Çimento üretiminde maliyeti
73
Hedefler
► Ocaklar
Reservler
Ocak yönetimi ve geri kazanımı
► Ham karışım
Düzenlilik
Pişme
Optimize etme
74
Reservler
► Hammadde rezervleri fabrika için bir bütündür (Miktar, Kalite,
Lokasyon gibi; hammadde ocağı olmayan çimento fabrikası olamaz)
75
Ocaklar
► Özet: Bölgenizdeki olası hammade kaynaklarını
ve alternatif hammadde kaynaklarını araştırın
ve öğrenin
► her zaman bilgi sahibi olmak, hiç bilgi sahibi
olmamaktan daha tercih edilen yöntemdir
► Jeoloji genlde komplekstir ve her okcağın
kendine ait özel yapılanması mevcuttur
genellendirme veya sınıflandırmaya tabil
tutulmaları doğru değildir
► Hiçbir jeolojik bilgi tam değildir, jeoloji sadece
bir yaklaşım getirmektedir, bu yaklaşım yarın
elde edilecek yeni bilgilerle tamamen
76
Ocak İşletme Planları
► Özet: Tüm ocak çalışmalarını içeren bir plan
oluşturulmalıdır
► Jeolojik model hiçbir zaman gerçek değildir ve bir
yaklaşımdır (bu gerçek tüm ocak çalışması esnasında her
zaman hatırlanmalı).
► Ocakta nerde olduğunu bilmiyorsan, nereye gideceğini
nasıl bilebilirsin.
► Jeoloji planlamayı kontrol altında tutar ve yönlendirir.
77
Ocak Güvenliği ve İşletme
► Güvenlik
► KısaDönem Ocak planı
► Uzun dönem ocak planı
► Ocak işletme teknikleri
Delme patlatma
mobil ve sabit ekipmanlar
78
Düzenlilik Kontrol
Kantarlar
En az 2 kantar (CaO, SiO2, Al2O3,Fe2O3)
79
Düzenlilik Kontrol
Ocaklar
Basamak yönü
► tabakalanmayı izle
Basamak
yüksekliği
► dikeydeğişkenlik
► malzeme alınabilirliği
Patlatma delik
tozu
► düzgün örnekleme
► bölgesel
Malzeme
yükleme
80
Düzenlilik Kontrol
81
Pişme
► Ürünle doğrudan ilgilidir
82
Ürün Kalitesi
► Özet: Kontrol olmayan sistemlerde kalite
beklenmelimidir
► İyi örneklemede (numune alma) rastgele
örneklemeden kaçılmalıdır.
► Tüm ortalamaların bir hata tahmin yaklaşımı olduğu
unutulmamalıdır.
► Pazar her zaman ürünü ve üründe hammaddeyi kontrol
eder
83
Hammadde Yönetimi demek
84