Analiza kapitalističkog svetskog sistema

Jugoslovensko samoupravljanje i kultura

 Samoupravljanje i kultura
Protivrečja samoupravljanja i periodizacija
Samoupravne interesne zajednice
Samoorganizacija
Prekinuta kulturna revolucija?
 Samoupravljanje i kultura
Protivrečja samoupravljanja i periodizacija
1945 – 1950 administrativni socijalizam
1951 – 1965 administrativno samoupravni socijalizam
1966 – 1974 tržišno samoupravni socijalizam
1974 – 80-te „pravno“ samoupravni socijalizam
80-te pritisci MMF, administrativno ograničavanje
Jean-Marie Harribey, Le travail productif dans les services non marchands : un enjeu théorique et
politique, Economie appliquée, LVII, n° 4, décembre 2004
 Samoupravljanje i kultura
Protivrečja samoupravljanja i periodizacija
1945 – 1950 administrativni socijalizam
1951 – 1965 administrativno samoupravni socijalizam
1966 – 1974 tržišno samoupravni socijalizam
1974 – 80-te „pravno“ samoupravni socijalizam
80-te pritisci MMF, administrativno ograničavanje
- 1945 – 1950 administrativni socijalizam: sovjetski model, planska
centralizacija – politička dominanta
- 1951 – 1965 administrativno samoupravni socijalizam:
samoupravljanje u preduzećima, političko planiranje faktora
proizvodnje (investicije, plate) – kombinacija politike
(dominanta) i tržišta
- 1966 – 1974 tržišno samoupravni socijalizam: preduzeća se
ponašaju kao kolektivni vlasnici, jačanje menedžerskog sloja,
štrajkovi – tehnokratsko-birokratska dominacija
- 1974 – 80-te „pravno“ samoupravni socijalizam: samoupravno
dogovarjanje birokratizuje menedžerski sloj, zaduživanje,
štrajkovi – birokratsko-tehnokratska dominacija
- 80-te pritisci MMF, administrativno ograničavanje
samoupravljanja, štrajkovi, raspad političke birokratije na
nacionalne b., nastupanje ideološke (=kulturnjačke) birokratije –
birokratsko(-tehnokratsko)-kulturnjačka dominacija
1945 – 1950 administrativni socijalizam: sovjetski model, planska
centralizacija – politička dominanta

1939 1948

Fizički obim 100 352

proizvodnje
Nacionalni dohodak 100 216
Broj pravih radnika 700.000 2.000.000
1951 – 1965 administrativno samoupravni socijalizam: samoupravljanje
u preduzećima, političko planiranje faktora proizvodnje (investicije,
plate) – kombinacija politike (dominanta) i tržišta
1957 – 1961 1954 – 1965
Stopa porasta dr.
proizvoda 12 – 13 % 7,5 %
Stopa por. d. pr. 9,6 %
poljoprivr. + industr.
Stopa por. d. pr. 12,2%
industrija
Porast realnih ličnih 5,9%
dohodaka
Inflacija 6,3 %
Porast izvoza 12,7 %
Porast uvoza 8,7%
1966 – 1974 tržišno samoupravni socijalizam: preduzeća se ponašaju kao kolektivni
vlasnici, jačanje menedžerskog sloja, štrajkovi, maspok u Hrvatskoj, „liberali“ i
Hrvatskoj, Sloveniji i Srbiji – tehnokratsko-birokratska dominacija

1954 – 1965 1966 – 1970

Porast dr. proizv. u
društvenom sekt. 9,6 % 6%
Porast dr. pr. u 12,2 % 5,4 %
industriji
Porast uvoza 8,7 % 14,3 %
Porast izvoza 12,7 % 5,9 %
inflacija 6,3 % 10,1 %
- 1945 – 1950 administrativni socijalizam: sovjetski model, planska
centralizacija – politička dominanta
- 1951 – 1965 administrativno samoupravni socijalizam:
samoupravljanje u preduzećima, političko planiranje faktora
proizvodnje (investicije, plate) – kombinacija politike
(dominanta) i tržišta
- 1966 – 1974 tržišno samoupravni socijalizam: preduzeća se
ponašaju kao kolektivni vlasnici, jačanje menedžerskog sloja,
štrajkovi, maspok – tehnokratsko-birokratska dominacija
- 1974 – 80-te „pravno“ samoupravni socijalizam: samoupravno
dogovarjanje birokratizuje menedžerski sloj, zaduživanje,
štrajkovi – birokratsko-tehnokratska dominacija
- 80-te pritisci MMF, administrativno ograničavanje
samoupravljanja, štrajkovi, raspad političke birokratije na
nacionalne b., nastupanje ideološke (=kulturnjačke) birokratije –
birokratsko(-tehnokratsko)-kulturnjačka dominacija
Ustav Socijalističke federativne republike Jugoslavije (1974)
Član 16.
Radnici organizacija udruženog rada koje obavljaju delatnosti u
oblastima obrazovanja, nauke, kulture, zdravstva, socijalne
zaštite i drugih društvenih delatnosti stiču dohodak slobodnom
razmenom svog rada sa radom radnih ljudi čije potrebe i
interese u tim oblastima zadovoljavaju.
...

Na načelima slobodne razmene rada stiču dohodak i radnici

organizacija udruženog rada u drugim delatnostima u kojima
delovanje zakonitosti tržišta ne može biti osnov usklađivanja
rada i potreba, ni osnov vrednovanja rezultata rada.
Član 16.
Radnici organizacija udruženog rada koje obavljaju delatnosti u oblastima obrazovanja, nauke,
kulture, zdravstva, socijalne zaštite i drugih društvenih delatnosti stiču dohodak slobodnom
razmenom svog rada sa radom radnih ljudi čije potrebe i interese u tim oblastima zadovoljavaju.
...

Na načelima slobodne razmene rada stiču dohodak i radnici organizacija udruženog rada u
drugim delatnostima u kojima delovanje zakonitosti tržišta ne može biti osnov usklađivanja
rada i potreba, ni osnov vrednovanja rezultata rada.
Stručno objašnjenje
1.Razmena rada vrši se van tržišta, tj. u neposrednoj slobodnoj (dakle
neetatističkoj i netržišnoj) razmeni.
2.Sistem SIZ-a isključuje državu kao nosioca zadovoljavanja zajedničkih
potreba i kao investitora i upravljača u oblastima SIZ-a.
3.Deo društvene reprodukcije [koji zavisi od demografskih i socijalnih
elemenata i od razvoja nauke] ne može se ostvariti razmenom rada.
Stoga ovu širu društvenu reprodukciju mogu snositi same asocijacije
proizvodnih radnika neposredno, ili putem svojih interesnih zajednica.
Član 111.
Poslovima samoupravne interesne zajednice upravlja skupština.
Skupštinu čine delegati koje radni ljudi i organizacije udruženog rada i
druge samoupravne organizacije i zajednice, kao članovi interesne
zajednice, biraju i opozivaju.
Delegati u skupštini rade po smernicama članova samoupravne
interesne zajednice koji su ih izabrali i njima su odgovorni za svoj rad.
U samoupravnoj interesnoj zajednici koju osnivaju radni ljudi i njihove
organizacije i zajednice radi zadovoljavanja svojih potreba i interesa i
radnici organizacija udruženog rada koje obavljaju delatnosti u oblasti za
koju se osniva interesna zajednica, skupština se organizuje tako da se
obezbedi njihovo ravnopravno odlučivanje o međusobnim pravima,
obavezama i odgovornostima.
Član 111.
Poslovima samoupravne interesne zajednice upravlja skupština. Skupštinu čine delegati koje radni ljudi i organizacije
udruženog rada i druge samoupravne organizacije i zajednice, kao članovi interesne zajednice, biraju i opozivaju.
Delegati u skupštini rade po smernicama članova samoupravne interesne zajednice koji su ih izabrali i njima su
odgovorni za svoj rad.
U samoupravnoj interesnoj zajednici koju osnivaju radni ljudi i njihove organizacije i zajednice radi zadovoljavanja
svojih potreba i interesa i radnici organizacija udruženog rada koje obavljaju delatnosti u oblasti za koju se osniva
interesna zajednica, skupština se organizuje tako da se obezbedi njihovo ravnopravno odlučivanje o međusobnim
pravima, obavezama i odgovornostima.
Stručno objašnjenje

1. Delegati imaju vezani mandat; rade po smernicama onih koji

su ih izabrali.
2. Skupština SIZ-a ima dve vrste delegata: delegate korisnika i
delegate izvođača. Između tih kategorija nema preglasavanja.
1. Delegati imaju vezani mandat; rade po smernicama onih koji su ih izabrali.
2. Skupština SIZ-a ima dve vrste delegata: delegate korisnika i delegate izvođača.
Između tih kategorija nema preglasavanja.

organizacije udruženog rada, društveno-političke zajednice (opštine) kulturne ustanove

SKUPŠTINA SIZ-a

delegati korisnika delegati izvođača

odlučuju ravnopravno
Član 145.
Skupštine SIZ-a za oblasti obrazovanja, nauke, kulture, zdravstva i socijalne zaštite
odlučuju ravnopravo sa nadležnim većima skupštine društveno-političke zajednice
o pitanjima iz tih oblasti.

SKUPŠTINA DRUŠTVENO-POLITIČKE ZAJEDNICE (opštine/republike)

veće udruženog rada veće mesnih zajednica/opština društveno-političko veće

+
SKUPŠTINA SIZ-a
Jugoslovenski socijalizam je uveo tržišne odnose = robnu proizvodnju samo na području potrošnih dobara
(bez osnovnih životnih namirnica). Izvan robne proizvodnje i tržišta organizovao je društvenu reprodukciju
u celini: faktore proizvodnje (radnu snagu, sredstva za proizvodnju, zemlju-prirodne resurse), delatnosti
društvene reprodukcije (=društvene delatnosti: obrazovanje, nauku, kulturu, zdravstvo, socijalnu zaštitu),
proširenu reprodukciju (nove investicije, infrastruktura).
Nerešeni problem: kako organizovati ne-robne delatnosti = socijalistički način proizvodnje
Skupštine SIZ-a za oblasti obrazovanja, nauke, kulture, zdravstva i socijalne zaštite
odlučuju ravnopravo sa nadležnim većima skupštine društveno-političke zajednice o
pitanjima iz tih oblasti.

SKUPŠTINA DRUŠTVENO-POLITIČKE ZAJEDNICE (opštine/republike)

veće udruženog rada veće mesnih zajednica/opština društveno-političko veće

+
SKUPŠTINA SIZ-a
Jugoslovenski socijalizam je zadržao tržišne odnose = robnu proizvodnju
samo na području potrošnih dobara (bez osnovnih životnih namirnica).
Izvan robne proizvodnje i tržišta organizovao je društvenu reprodukciju u
celini:
- faktore proizvodnje (radnu snagu, sredstva za proizvodnju, zemlju-
prirodne resurse),
- osnovne životne namirnice (=reprodukcija radne snage)
- delatnosti društvene reprodukcije (=društvene delatnosti):
 obrazovanje, nauka, kultura, zdravstvo, socijalna zaštita,
- proširenu reprodukciju (nove investicije, infrastruktura).
Nerešeni problem: kako organizovati ne-robne delatnosti  socijalistički
način proizvodnje.
Jugoslovenski socijalizam je zadržao tržišne odnose = robnu proizvodnju samo na području
potrošnih dobara (bez osnovnih životnih namirnica).
Izvan robne proizvodnje i tržišta organizovao je društvenu reprodukciju u celini:
- faktore proizvodnje (radnu snagu, sredstva za proizvodnju, zemlju-prirodne resurse),
- osnovne životne namirnice (=reprodukcija radne snage)
- delatnosti društvene reprodukcije (=društvene delatnosti):
 obrazovanje, nauka, kultura, zdravstvo, socijalna zaštita,
- proširenu reprodukciju (nove investicije, infrastruktura).

DRUŠTVENA PROIZVODNJA

ROBNA = POTROŠNJA NE-ROBNA = REPRODUKCIJA

jednostavna proširena
„stvari / ljudi“ „stvari / ljudi“

obrazovanje, nauka, kultura, zdravstvo, socijalna zaštita

 DRUŠTVENA PROIZVODNJA

ROBNA = POTROŠNJA NE-ROBNA = REPRODUKCIJA

jednostavna proširena
„stvari / ljudi“ „stvari / ljudi“

- obrazovanje
- nauka
- kultura
- zdravstvo
- socijalna zaštita
Jean-Marie Harribey, Le travail productif dans les services non marchands : un enjeu théorique et
politique, Economie appliquée, LVII, n° 4, décembre 2004
Jugoslovenski socijalizam je uveo tržišne odnose = robnu proizvodnju
samo na području potrošnih dobara (bez osnovnih životnih namirnica).
Izvan robne proizvodnje i tržišta organizovao je društvenu reprodukciju u
celini:
- faktore proizvodnje (radnu snagu, sredstva za proizvodnju, zemlju-prirodne resurse),
- osnovne životne namirnice (=reprodukcija radne snage)
- delatnosti društvene reprodukcije (=društvene delatnosti):
 obrazovanje, nauka, kultura, zdravstvo, socijalna zaštita,
- proširenu reprodukciju (nove investicije, infrastruktura).
Nerešeni problem: kako organizovati ne-robne delatnosti = socijalistički
način proizvodnje.
SIZ-ovi u retrospekciji: uspešno, ali samo delimično, rešenje
problema socijalističkog načina proizvodnje.
Jugoslovenski socijalizam je uspeo proizvesti celovite i cvetuće
nacijonalne kulture.
Jugoslovenske kulturne institucije i prakse bile su retke i
fragmentovane:
- Jugoslovenska kinoteka (sa republičkim kinotekama)
- Puljski festival jugoslovenskog filma i periodične koprodukcije
nacionalnih filmskih centara
- Jugoslovenska radio-televizija (ali na osnovu republičkih RTV
centara)
- Opatijski festival jugoslovenske zabavne muzike
- Jugoslovensko dramsko pozorište
- Jugoslovenske stručne asociacije (pisaca, umetnika ...); festivali