INSTITUCIJE

EVROPSKE UNIJE
• Prema osnivačkim Ugovorima Evropske unije postoji pet
zajedničkih institucija koje raspolažu ovlaštenjima da donose
pravno- obavezujuće akte i kontrolišu njihovu implementaciju,
te da provode utvđene ciljeve Evropske unije.
• Te institucije su:
1. Evropski parlament,
2. Evropska komisija,
3. Evropsko vijeće,
4. Vijeće ministara;
5. Sud EU i Revizorski sud.
• Pored ovih institucija postoji veliki broj posebnih organa koje imaju značajnu ulogu u
institucionalnoj strukturi Evropske unije.
• Među njima najznačajniju ulogu imaju
1. Ekonomsko – socijalni komitet;
2. Komitet regija;
3. Evropska centralna banka i
4. Evropska investiciona banka
 Evropsko
vijeće

Vijeće
ministara
Komitet za Revizorski
ekon. i soc. sud
pitanja

Komitet Evropski
regija parlament

Komisija

Sud Prvostepeni
pravde sud
• Ugovorom iz Mastrihta je proces evropskih integracija prevazišao klasičan
„državni savez“.
• U pitanjima koja su u nadležnosti Evropske unije nacionalne države
nemaju pravo veta i da mogu biti „preglasane“, što Evropskoj uniji daje
obilježje federalnog političkog sistema.
• Sa druge strane unutar Evropske unije postoje brojne „kooperativne
strukture“ koje se zasnivaju na kompromisu i konsenzusu država članica
• Od potpisivanja Rimskih ugovora nadležnosti Evropske zajednice/Unije su
konstantno povećavane i danas imaju direktan uticaj na skoro sve oblasti
nacionalnih politika: od regulacije tržišta, socijalne politike, zaštite
okoline, zaštite potrošača, saobraćaja, istraživanja, regionalne politike,
kulture, medija do ekonomske i monetrane politike, unutrašnje sigurnosti
do vanjske i sigurnosne politike.
EVROPSKI PARLAMENT

• Evropski parlament je naslijedio Skupštinu Evropske zajednice za ugalj i čelik.

• Osnovan je u Strazburu 1952. godine kao čisto savjetodavno tijelo sa 78 članova,
delegiranih od strane nacionalnih parlamenata.
• Evropski parlament (European Parliament) je jedino tijelo na razini Evropske unije koje
se bira neposredno od strane građana.
• Od 1979. godine, zastupnici u Evropskom parlamentu se biraju se neposrednim izborima
svakih pet godina.
• 750 zastupnika (+Predsjednik)
• Državama članicama Evropske unije je Osnivačkim ugovorom dodijeljen određen broj
zastupničkih mjesta u Evropskom parlamentu, koji u određenoj mjeri odražava broj
njihovog stanovništva.
• Izbor zastupnika za Evropski parlament organizuje se u svakoj državi članici za
raspoloživi broj mjesta.
• Od 6 do 96 zastupnika po državi članici
• Na izborima pravo glasa, te pravo kandidiranja, nemaju samo državljani države koja
popunjava svoju kvotu.
• Pravo kandidature i pravo glasa imaju i državljani druge države članice koji imaju
prebivalište u onoj državi u kojoj se održavaju izbori za Evropski parlament.
• To je jedno od novih političkih prava koje je građanima Evropske unije dodijeljeno
uvođenjem instituta „evropskog građanstva.”
• Najznačajniju ulogu Evropski parlament ima u zakonodavnom postupku
zasnovanom na principu suodlučivanja.
• Zakonodavna pozicija u odnosu na nacionalne parlamente je ograničena
jer nema pravo zakonodavne inicijative
• Pravo zakonodavne inicijative je u isključivoj nadležnosti Evropske komisije.
• I pored toga što su u razvoju Evropske unije nadležnosti Evropkog
parlamenta znatno proširene, bez saglasnosti Vijeća ministara i Evropske
komisije Evropski parlament ne može samostalno donositi pravne propise na
razini Evropske unije.
• U tom smislu i oblikovanje javnih politika u Evropskom parlamentu je još
uvijek pod dominantnim uticajem nacionalnih interesa.
• Iako se zastupnici biraju prema nacionalnim kvotama, oni na evropskoj razini nisu
politički organizirani nacionalno, već prema političkim opredjeljenjima.
• Tri su bitne funkcije Evropskog parlamenta:
1. zakonodavna;
2. nadzor nad Evropskom komisijom;
3. usvajanje budžeta Evropske Unije.
• Iako je Evropski parlament nakon Ugovora iz Mastrihta stekao pravu zakonodavnu
ulogu, u nekim je pitanjima njegova uloga tek konsultativna.
• To se posebno odnosi na područja nadležnosti iz drugog i trećeg stuba Evropske unije:
zajedničke vanjske i sigurnosne politike te policijske i pravosudne saradnje.
• Druga značajna uloga Evropskog parlamenta se ogleda u nadzoru nad Evropskom
komisijom.
• Ovo ovlaštenje je definisano u Rimskom ugovoru, kao pravo Skupštine da Komisiji
postavlja pitanja, da razmatra opšti godišnji izvještaj, da raspolaže godišnjim budžetom i
usvaja prijedloge za raspuštanje Skupštine koji bi doveli i do raspuštanja Evropske
komisije
• Evropska komisija dužna je o svom radu izvještavati Evropski parlament, koji je ovlašten
postaviti pitanje povjerenja Komisiji, i izgubi li povjerenje, raspustiti Komisiju kao
kolektiv.
• Parlament nema ovlasti smjene članova Evropske komisije, ali je takvu ovlast Ugovorom
iz Nice stekao predsjednik Evropske komisije
• Evropski paralament ima četiri osnovne uloge:
1. Zakonodavnu:u mnogim oblastima, zajedno sa Evropskim vijećem.
2. Kontrolnu: nadzire rad ostalih organa, a posebno Evropske komisije, o čijem
imenovanju neposredno odlučuje;
3. Finansijsku: sa Evropskim vijećem odlučuje o budžetu Evropske unije i
4. Demokratsku: kao jedina institucija na nivou EU koja se bira direktno od strane
građana, Evropski paralament evropskom zakonodavstvu daje demokratsku
legitimaciju.
 Predsjednik

Poslanici

Frakcije Odbori

Delegacije Gremiji

Generalni
sekretarijat
• Na čelu Evropskog parlamenta je Predsjednik koji ima 14 potpredsjednika.
• Parlament je organizovan po frakcijama tj. parlamentarnim odborima.
• Frakciju može formirati najmanje 14 poslanika koji dolaze iz najmanje četiri države, ili
najmanje 29 poslanika iz jedne države.
• Pored frakcija u strukturi Evropskog parlamenta postoji 20 parlamentarnih odbora, koji se
se sastoje od 24 do 76 poslanika.
• Parlamentarni odbori se sastaju do dva puta mjesečno u Briselu i na njima se podnose
zakonodavne i druge inicijative i zauzimaju stavovi o izvještajima Evropske komisije i
Vijeća ministara.
• Pored frakcija i parlamnetarnih odbora Evropski parlament ima 35 posebnih „delegacija“
koje čini u prosjeku 15 zastupnika Evropskog parlamenta.
• Delegacije Evropskog paralementa ostvaruju saradnju sa nacionalnim parlamentima
državama koje nisu članice Evropske unije.
• Političke gremije sačinjava Predsjednik Evropskog parlamenta i predsjedavajući
parlamentarnih frakcija (konferencija predsjednika) i Prezidijum kojeg pored
Predsjednika Evropskog parlamenta čini četrnaest potpredsjednika, te šest savjetnika
(Questor-a)
EVROPSKA KOMISIJA

• Evropska komisija je izvršni organ Evropske unije.

• Ustanovljena je Rimskim ugovorom 1957. godine (tada kao Visoko tijelo), i iako nema
klasične ingerencije vlade često je nazivaju vladom Evropske unije.
• Mandat članova Komisije je pet godina.
• Iako članove komisije predlažu nacionalne vlade oni su obavezni da djeluju nepristrasno i
u skladu sa interesima Evropske unije
1. Komisija priprema zakonske prijedloge i druge evropske akte,
2. provodi politiku Evropske unije,
3. nadzire primjenu evropskog prava,
4. predlaže budžet,
5. zastupa Uniju u međunarodnim odnosima preko predsjednika Komisije i zajedničkog
ministra vanjskih poslova.
• Po jedan povjerenik iz svake države članice EU
• Predsjednik
• 7 potpredsjednika
• 20 povjernika zaduženih za pojednine resore
NAČIN IZBORA:

• Prema Ugovoru iz Nice Evropsko vijeće (šefovi država i vlada) kvalifikovanom većinom
predlaže Predsjednika Komisije.
• U drugom koraku Evropski parlament daje saglasnost na izbor Predsjednika Komisije.
• U trećem koraku Evropsko vijeće (ne eksplicitno na nivou šefova država i vlada), uz
konsultovanje sa izabranim Predsjednikom Komisije imenuje ostale članove Evropske
komisije, takođe kvalifikovanom većinom.
• Nakon saglasnosti Evropskog parlamenta Evropsko vijeće imenuje Evropsku komisiju i
njenog Predsjednika.
• Predsjednik Evropske komisije ima posebnu ulogu.
• On je član Evropskog vijeća i odlučuje o internoj organizaciji Komisije.
• Iako samostalno ne bira ostale članove Evropske komisije prema članu 17. Lisabonskog
sporazuma Evropsko vijeće utvrđuje listu kandidata uz konsultacije sa izabranim
Predsjednikom.
• Pored toga dato mu je ovlaštenje da može smjenjivati članove Komisije
• Upravni aparat Evropske komisije je podijeljen na Generalne direkcije koje su zadužene
za pojedina politička područja iz nadležnosti Evropske Unije, zatim na Generalni
sekretarijat, te na niz posebnih Odjela.
• Analizom pravnog naslijeđa Evropske unije možemo zaključiti da
Evropska komisija ostvaruje četiri osnovne uloge u političkom sistemu
Evropske unije:
1. Forum za konsultacije između država članica;
2. Osiguranje egzekutive i administracije za politike koje se usaglase;
3. Regulativna i kvazi sudska funkcija. U slučaju da neka članica Evropske
unije ne izvrši obavezne odluke, Komisija može da sačini „osnovano
mišljenje“, i ako se država članica ne koriguje, Komisija može da
pokrene tužbu pred Evropskim sudom pravde, čija presuda može voditi
kazni. U slučajevima privrednih subjekata Komisija može izreći i
direktne kazne, npr. ukoliko se prekrše pravila o konkurentnosti.;
4. Moć da inicira prijedloge i politike.
EVROPSKO VIJEĆE
• Evropsko vijeće je faktički najznačajniji organ u institucionalnoj strukturi
Evropske unije koji daje impulse i utvrđuje opšte političke ciljeve razvoja
Evropske unije.
• Sačinjavaju ga šefovi država i vlada članica Evropske unije te
Predsjednik Evropske komisije, koji zastupa interese Zajednice u cjelini.
• Evropsko vijeće je nastalo početkom 60– tih godina XX stoljeća (koordinacija
zajedničkih institucija i saradnja među državama članicama.
• Preteča Evropskog vijeća su bili „sastanci na vrhu“ šefova država i vlada članica tadašnje
Evropske zajednice koji su održavani nakon 1961. godine.
• Na samitu u Parizu koji je održan 1974. godine prihvaćen je prijedlog Francuske da se
Evropsko vijeće institucionalizira, a od 1975. godine Evropsko vijeće se sastaje najmanje
dva puta godišnje.
• Mastrihtskim ugovorom su utvrđene funkcije, sastav i način rada Evropskog vijeća
• Ravnoteža između Evropskog vijeća i Evropskog parlamenta? Taj uticaj je u određenoj
mjeri osiguran članom 4.(3) Ugovora o Evropskoj uniji po kome je Evropsko vijeće
obavezno nakon svakog zasijedanja sačiniti izvještaj o napretku Evropske unije.
• Pored toga uobičajena je praksa da se prije svakog zasijedanja Evropskog vijeća održe
sastanci Predsjednika Evropskog parlamenta sa članovima Evropskog vijeća.
• Ipak Evropsko vijeće svoju demokratsku legitimaciju ima u nacionalnim sistemima
• Iako prema članu 4. Ugovora o Evropskoj uniji nema nadležnost da donosi
obavezujuće odluke za države članice ili organe Unije, Evropsko vijeće
može uticati na sva politička područja u nadležnosti Evropske unije.
• Odlučivanje u Evropskom vijeću je zasnovano na principu konsensusa.
• Odluke Evropskog vijeća su prije svega političke, a ne pravno
obavezujuće.
• Izuzetak su specijalne norme koje se odnose na koordinaciju ekonomske
politike i politike zapošljavanja. (Evropsko vijeće formulira osnovne
principe koje Vijeće ministara Evropske unije u svom odlučivanju mora
uzeti u obzir.)
• Njegova uloga u institucionalnoj strukturi Evropske unije je znatno
promjenjena i ojačana Lisabonskim sporazumom.
• Stupanjem na snagu Lisabonskog sporazuma 01.decembra 2009. godine Evropsko vijeće
je postalo centralni akter u donošenju pravnih propisa na nivou Evropske unije, koji ne
utvrđuje samo opšte političke ciljeve razvoja Unije, već i odlučuje o svim važnijim
političkim pitanjima.
• U članu 9. Lisabonskog ugovora Evropsko vijeće je definisano kao organ Evropske Unije
koji donosi konačnu odluku o sastavu Evropskog parlamenta.
• Na čelu Evropskog vijeća je Predsjednik koji saziva sjednice.
• Bira se kvalificiranom većinom na period od dvije i po godine.
VIJEĆE MINISTARA

• Vijeće ministara Evropske unije je sačinjeno od predstavnika vlada država članica

Evropske unije.
• Osnovano je Rimskim ugovorom 1957. godine.
• Vijeće ministara predstavlja „legitimni i glavni zakonodavni organ u složenom
mehanizmu Evropske Unije”
• Vijeće ministara okuplja ministre vanjskih poslova država članica ili resorne ministre,
zavisno od oblasti o kojoj se odlučuje.
• Članovi Vijeća ministara ne moraju nužno biti članovi centralnih nacionalnih vlada. Tako
na primjer predstavnik Njemačke u Vijeću ministara može biti i član vlade jedne od 16
saveznih zemalja. Ili, na primjer, predstavnik Belgije u Vijeću ministara je često član
valonske ili flamanske vlade ili regije glavnog grada Brisela.
• Prema članu 203. Ugovora o Evropskoj uniji članovi Vijeća ministara mogu biti i državni
sekretari, iako nisu članovi nacionalnih vlada.
• U praksi sjednice Vijeća ministara nisu ograničene samo na sastanke ministara
nacionalnih vlada.
• Glavni akteri u Vijeću ministara su visoki činovnici nacionalnih ministarstava koji djeluju
kroz mnogobrojne radne grupe ili kroz Komitet stalnih predstavnika
• Sjednice Vijeća ministara se održavaju jednom mjesečno u Briselu, dok se u
Luksemburgu održavaju tri puta godišnje.
• Vijećem ministara predsjedava Predsjednik, koji se mijenja po principu rotacije između
država svakih šest mjeseci.
• Ugovorom iz Lisabona utvrđeno je da Vijećem ministara predsjedava Visoki predstavnik
Evropske unije za vanjsku i sigurnosnu politiku
• Vijeće ministara ima šest osnovnih nadležnosti:
1. Usvaja evropske zakone (u većini oblasti zajedno sa Evropskim parlamentom);
2. Koordinira šire ekonomske politike država članica;
3. Zaključuje međunarodne sporazume između Evropske unije sa jednom ili više država, ili sa međunrodnim
organizacijama;
4. Odobrava budžet Evropske unije (zajedno sa Evropskim parlamentom)
5. Definira zajedničku vanjsku i sigurnosnu politiku Evropske unije (CFSP), na osnovu smjernica koje utvrdi
Evropsko vijeće;
6. Koordinira saradnju između nacionalnih sudova i policijskih snaga pojedinih država i krivičnim pitanjima
• Broj glasova država članica u Vijeću ministara zavisi od broja stanovnika, stim da se
odluke donose na tri načina:
1. jednoglasno; (vanjska politika i oporezivanje….)
2. prostom većinom ili (upravna pitanja…)
3. kvalificiranom većinom, (55% - 16 država – 65% stanovništva EU)
• zavisno od oblasti ili pitanja o kome se odlučuje.
Njemačka, Francuska, Velika Britanija, Italija 29

Španija, Poljska 27

Rumunija 14
Holandija 13

Belgija, Češka, Grčka, Mađarska, Portugal 12

Austrija, Bugarska, Švedska 10

Danska, Irska, Litvanija, Slovačka, Finska, Hrvatska 7

Kipar, Estonija, Letonija, Luksemburg, Slovenija 4

Malta 3

Ukupno 352
• Njegova funkcija se sastoji, sa jedne strane, u zastupanju partikularnih interesa država
članica, a sa druge strane u implementaciji politika koje se usvoje na nivou Evropske
unije.
• Specifičnost Vijeća ministara je u tome što njegovi članovi imaju dvostruku ulogu. Kao
članovi vlada država članica obavezni su zastupati nacionalne interese ali istovremeno
kao članovi zajedničkog organa Evropske unije imaju odgovornost da djeluju u interesu
Unije kao cjeline.
• Zbog raznolikog stručnog i personalnog sastava, Vijeće ministara je podijeljeno na više
(nekada do 20) „stručnih savjeta.“
• Odlukom na samitu u Sevilji broj „stručnih savjeta“ je reduciran na devet. Zavisno od
oblasti o kojoj se odlučuje sjednicama „stručnih savjeta“ prisustvuju resorni ministri
nacionalnih vlada.
Opšti poslovi i vanjski Pravosuđe i unutrašnji Zapošljavanje, socijalna politika,
odnosi poslovi zdravlje i zaštita potrošača

Poljoprivreda i Privreda i finansije Konkurentnost (unutrašnje tržište,

ribarstvo industrija i istraživanje)

Okoliš Obrazovanje, Saobraćaj, telekomunikacije i energija

omladina i kultura
• Rad Vijeća ministara je zasnovan na principu jedinstva, te između pojedinih formacija ne
postoji pravna hijerarhija.
• Svaka formacija raspolaže sa svim nadležnostima Vijeća ministara kao organa.
• Posebnu koordinirajuću funkciju ima Vijeće za opšte poslove i vanjske odnose, koje
priprema i sjednice Evropskog vijeća.
• Komitet stalnih predstavnika i Generalni sekretarijat predstavljaju dvije posebne
institucije koje obavljaju koordinativne i administrativno – upravne poslove za potrebe
Vijeća ministara.
• Komitet stalnih predstavnika: sa po jednim predstavnikom zastupljena svaka država
članica. Komitet stalnih predstavnika sastoji se iz dvije cjeline:
1. U jednoj su zastupljeni stalni predstavnici država koji imaju status ambasadora, i koji
su obavezni da slijede uputstva nacionalnih vlada.
2. U drugoj cjelini su zastupnici stalnih predstavnika, koji su zaduženi za pravno –
tehničke poslove.
• Savjetovanja Vijeća ministara se stoga odvijaju na tri nivoa:
1. Vijeću ministara u užem smislu, koje je sastavljeno od ministara država članica;
2. Komitetu stalnih predstavnika kao gremiju predstavnika nacionalnih vlada u Briselu;
3. Stalnih i ad hoc uspostavljenih radnih tijela.
• Vijeće ministara ima najveće nadležnosti u institucionalnom sistemu Evropske unije,
posebno u zakonodavnom postupku, iako samo ograničen broj odluka može donijeti bez
saglasnosti drugih organa.
• Iako je njegova centralna uloga ograničena time što Evropska komisija ima monopol
zakonodavne inicijative ipak Vijeće ministara može zahtijevati od Evropske komisije da
izradi prijedloge akata za ostvarivanje ciljeva Zajednice
• može, jednoglasno, mijenjati od Evropske komisije predložene odluke
• Njegove nadležnosti su ograničene i od strane Evropskog parlamenta, koji u određenim
pitanjima može i blokirati odluke Vijeća ministara
• U promjeni osnivačkih ugovora Vijeće ministara ima primarnu ulogu, jer nakon
saslušanja Evropskog parlamenta može sazvati međuvladinu konferenciju.
• Dominantna uloga: vanjski poslovi; trgovinski odnosi; privredna politika; imenuje
članove Ekonomsko – socijalnog komiteta i Komiteta regija.
EVROPSKI SUD I REVIZORSKI SUD

• Evropski sud pravde (European Court of Justice) sa sjedištem u Luksemburgu je osnovan

1953. godine i predstavlja jednu od najznačajnijih institucija Evropske unije.
• Sud je sastavljen od po jednog sudije iz svake države članice i osam nezavisnih advokata,
sa mandatom od šest godina, stim da se polovina sudija bira svake treće godine.
• Iako ih imenuju vlade država članica Evropske unije, sudije Evropskog suda pravde su
obavezne da djeluju nezavisno, nepristrasno i u interesu Unije.
• Na čelu suda nalazi se Predsjednik, kojeg biraju sudije iz svojih redova na period od tri
godine. Osnovne nadležnosti Suda pravde su sljedeće:
1. Nadzire i vrši kontrolu primjene odredbi iz temeljnih ugovora EEZ, EZ i EU;
2. Osigurava provođenje evropskog zakonodavstva u svim državama članicama
Evropske unije;
3. Rješava pravne sporove između država članica, institucija Evropske unije,
privrednih subjekata i pojedinaca.
• Pored Evropskog suda druga značajna sudska institucija Evropske unije je Revizorski
sud, koji je osnovan 1977. godine.
• Sastoji se od 27 sudija koje imenuje Vijeće Evropske unije na period od šest godina.
Osnovna nadležnost ovog suda je nadzor nad trošenjem sredstava iz budžeta Evropske
unije.
• Izvještaj o utrošku sredstava podnosi Vijeću Evropske unije i Evropskom parlamentu na
kraju svake godine.