ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΒΔΟΜΑΔΑ 5 ΕΠΚ ΣΤΑΜΕΛΟΣ 2017

Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου
Νομική Σχολή
Μάθημα: Ιστορία του Δικαίου LLB281A
Εαρινό Τετράμηνο 2017 Τρίτη 15:00-17:50 Αίθουσα 010 Εβδομάδα 5-α
Χαράλαμπος Σταμέλος
Κλασικοί και ελληνιστικοί χρόνοι
-α. Ενοχικό δίκαιο

-β. Εμπράγματο δίκαιο
-γ. Οικογενειακό δίκαιο
-δ. Κληρονομικό δίκαιο
-ε. Ναυτικό δίκαιο
-στ. Αθλητικό δίκαιο
1
Επανάληψη:
Άρειος Πάγος
Η δίκη του Σωκράτη: δικαστήριο / δημόσιο κτίριο για σίτιση
Σπάρτη: απαλλαγή από στρατιωτική θητεία / τεκνοποίηση
Βουλή 400, Βουλή 500, Εκκλησία του Δήμου
Πηγές πληροφόρησης για τα Κυπριακά Βασίλεια
Ιδάλιον
Νομοθέτες αρχαϊκών χρόνων
Κώδικας Γόρτυνας
2
α. Ενοχικό δίκαιο (κλασικοί και ελληνιστικοί χρόνοι)
Υποχρέωση για παροχή (μόνο αν χειροτέρευσε η κατάσταση ενός των

μερών και το άλλο μέρος ωφελήθηκε από αυτό)
Συνάλλαγμα (ενοχική σχέση, ακούσιο ή εκούσιο, Αριστοτέλης)
Ενοχική ευθύνη (: συμφωνία και παροχή), βλάβη
Άτυπος χαρακτήρας συμβάσεων (ο κανόνας για: δάνειο, πώληση,
δωρεά, προίκα, διανομή, συμβιβασμός)
Συνάλλαγμα, συμβόλαιον: σύμβαση που έχει καταρτισθεί
Συνθήκη, συγγραφή (=σύμβαση, από τους ελληνιστικούς χρόνους και
μετά: «συγγραφή μισθώσεως», «συγγραφή δανείου»), ομολογία
(=υπάρχουσα σύμβαση, π.χ. ομολογία γάμου, ομολογία δανείου)
3
β. Εμπράγματο δίκαιο (κλασικοί και ελληνιστικοί χρόνοι)
Κινητά (έπιπλα) και ακίνητα (έγγειος)

Φανερά ουσία (κινητά και ακίνητα), αφανής ουσία
(απαιτήσεις)
Πατρώα (κληρονομικά) και επίκτητα (αγορά, δωρεά)
Κυριότητα (ουσία, έχειν, κρατείν, κεκτήσθαι, κυριεύειν,
σχετικός χαρακτήρας δικαιώματος κυριότητας, εξουσία
διάθεσης, απαγόρευση μεταβίβασης)
Κυριότητα και νομή (διάκριση υπήρχε, ουσιαστικά το ίδιο)
Απόλυτα και σχετικά δικαιώματα (δεν υπήρχε διάκριση)
4
β. Περιορισμοί της κυριότητας (κλασικοί, ελληνιστικοί χρόνοι)
Για δημόσιο συμφέρον: απαλλοτρίωση και αποζημίωση

Για γειτονικά ακίνητα: Σόλων, ελληνιστικοί χρόνοι, απόσταση
για εκσκαφή ή φύτευση (όρια ακινήτων)
Για αγροτικά ακίνητα: δουλεία ύδρευσης (Σόλων)
Πρωτότυπος τρόπος κτήσης κυριότητας (αδέσποτο με
κατάληψη, χρησικτησία)
Παράγωγος τρόπος κτήσης κυριότητας (δωρεά εν ζωή ή αιτία
θανάτου, ανταλλαγή, αγοραπωλησία, η κυριότητα παραμένει
στον πωλητή μέχρι την αποπληρωμή του τιμήματος)
Ο Σόλων έθεσε τον νόμο περί προθεσμίας (χρησικτησία)
5
β. Εμπράγματη ασφάλεια (κλασικοί - ελληνιστικοί χρόνοι):
(1) Ενέχυρο: παράδοση στον δανειστή νομής πράγματος

(κινητό και ακίνητο), μη εξόφληση χρέους  ενεχυρούχος
δανειστής καθίστατο αυτοδικαίως κύριος του πράγματος
(2) Πράσις επί λύσει (ωνή εν πίστει στο ελληνιστικό δίκαιο):
Οφειλέτης-πωλητής και δανειστής-αγοραστής με δικαίωμα
αγοράς παραδοθέντος στον δανειστή πράγματος όταν
εξοφληθεί το δάνειο από τον οφειλέτη
6
β. Εμπράγματη ασφάλεια (κλασικοί - ελληνιστικοί χρόνοι):
(3) Υποτίθεσθαι: εμπράγματη ασφάλεια επί πράγματος που

παραμένει στην νομή του οφειλέτη (από τον 4ο αιώνα π. Χ.)
(4) Αποτίμημα: υποθήκη, «όρος»: πέτρινη στήλη επί
υποθηκευμένων ακινήτων, «ανέπαφον»: ακίνητο χωρίς βάρη ή
ελαττώματα, ελληνιστικοί χρόνοι: αντίχρησις (υποθήκη με
οίκηση ή επικαρπία)
(5) Ελληνιστικοί χρόνοι: υπάλλαγμα, παράδοση τίτλων
κυριότητας (ενέχυρο τίτλων), μετά ο δανειστής έπρεπε να
εκτελέσει αναγκαστικά
7
γ. Οικογενειακό δίκαιο
Οίκος: οι εσωτερικές σχέσεις ρυθμίζονται από νόμους της

πόλεως
Γάμος: κώλυμα γάμου η συγγένεια (με διαφοροποιήσεις)
Γάμος: αρπαγή (τελετουργικό ακόμα και στην κλασική
Σπάρτη), αργότερα αγοραπωλησία, τίμημα (έδνα), εγγύη
και έκδοσις, παλλακεία (συμβίωση, συνοικισία -
ελληνιστικό δίκαιο-, έκδοσις άνευ εγγύης)
8
Γαμήλιο συμβόλαιο: 310 π. Χ. το αρχαιότερο (έκδοσις από

πατέρα, μητέρα ή την ίδια την σύζυγο)
Προίκα (ηθική όχι νομική υποχρέωση): δικαίωμα χρήσης από
σύζυγο
Λύση του γάμου (θάνατος, απόπεμψις, απόλειψις ή απαλλαγή
(ελληνιστικοί χρόνοι) από την σύζυγο, μοιχεία, αφαίρεσις)
Συναινετικό διαζύγιο: επιτρέπεται στους ελληνιστικούς
χρόνους
9
Σχέσεις γονέων και τέκνων: απαγόρευση πώλησης
τέκνων (Σόλων), πατρική εξουσία με περιορισμένες
εξουσίες σε σχέση με τον pater familias των Ρωμαίων, π.χ.
ο πατέρας αποφασίζει για τον γάμο των θυγατέρων, έχει
το δικαίωμα εκθέσεως (εγκατάλειψη νεογέννητου), έχει
το δικαίωμα αποκηρύξεως (αποπομπής από τον οίκο,
αποκλήρωση), υποχρέωση διατροφής, υποχρέωση
φροντίδας γονέων (δοκιμασία αρχόντων)
10
Υιοθεσία: όχι αν υπήρχαν γνήσιοι κατιόντες (κλασικοί

χρόνοι), ναι αν υπήρχαν γνήσιοι κατιόντες χωρίς έγκριση
φρατρίας υιοθετούντος (ελληνιστικοί χρόνοι)
Επίκληρος (πατρούχος στην Σπάρτη, πατροιώκος στην

Γόρτυνα): θυγατέρα χωρίς αδελφούς παντρευόταν
υποχρεωτικά τον πλησιέστερο συγγενή από πατρική πλευρά, ο
οποίος θα κληρονομούσε τον πατέρα της
11
δ. Κληρονομικό δίκαιο
Εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή:
1. Κατιόντες άρρενες
2. Γνήσιες θυγατέρες
3. Πατέρας
4. Ομοπάτριοι αδελφοί και κατιόντες αυτών
5. Ομοπάτριες αδελφές και κατιόντες αυτών
6. Θείοι από πατρική πλευρά
7. Θείες από πατρική πλευρά
8. Μητέρα
12
Εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή:
9. Ομομήτριοι αδελφοί και κατιόντες αυτών

10. Ομομήτριες αδελφές και κατιόντες αυτών
11. Θείοι από μητρική πλευρά
12. Θείες από μητρική πλευρά
13. Πλησιέστεροι συγγενείς από πατρική πλευρά
14. Οίκος έρημος (διατάξεις περί χηρεύουσας κληρονομίας)
Εξ αγχιστείας (Σόλων, μετά τους άρρενες, καλούνται οι θήλεις)
Επαγωγή κληρονομίας: επέρχεται αυτοδικαίως με τον θάνατο του

κληρονομουμένου (στους ελληνιστικούς χρόνους: αίτηση/ επιδικάζεσθαι,
εμβάτευσις (επαγωγή), δήλωση αποδοχής με απογραφή, φόρος κληρονομίας)
13
Νόμος περί διαθηκών: Σόλων
Εξουσία σύνταξης διαθήκης: μόνο αν δεν υπάρχουν

κατιόντες άρρενες
Δικαίωμα αποκήρυξης αυτών
Δικαίωμα παράκαμψης υπέρ υιού εξ υιοθεσίας
Και η προφορική και η έγγραφη διαθήκη ήταν έγκυρες
14
Νόμος περί διαθηκών: Σόλων

(παρόμοιοι νόμοι: Αίγινα, Σίφνος, πηγή: Αιγινητικός, Ισοκράτους)
Διαθέτης: έπρεπε να είχε ιδιότητα πολίτη, νόμιμη ηλικία
Λόγοι ακυρότητας διαθήκης (νόμος Σόλωνος):

-μανία (φρενοβλάβεια διαθέτη κατά την σύνταξη της διαθήκης)
-γήρας
-φάρμακον (υπό την επίδραση ψυχοφαρμάκου σύνταξη διαθήκης)
-ανάγκη (άσκηση ψυχολογικής βίας στον διαθέτη)
-δεσμός (άσκηση σωματικής βίας στον διαθέτη)
-γυναικί πείθεσθαι (επήρεια κάποιας γυναίκας)
15
Διαθήκες ελληνιστικών χρόνων: έγγραφες
Πρώτο μέρος: τυπικά στοιχεία ενώπιον συμβολαιογράφου
Δεύτερο μέρος: «τάδε διετίθετο νοών και φρονών»
Μαρτυρούνται και κοινές διαθήκες συζύγων
Ανακλητές οι διαθήκες των ελληνιστικών χρόνων
Δωρεά αιτία θανάτου/ γονική παροχή με εικονική πώληση ή αμετάκλητη δωρεά:

ελληνιστικοί χρόνοι
16
ε. Ναυτικό δίκαιο
Κώδικας Βαβυλώνας Χαμουραμπί (2.000 π. Χ.): διατάξεις

για ναυπήγηση πλοίων, ευθύνη μεταφορέα, σύμβαση
ναυτολόγησης, σύμβαση ναύλωσης, καθορισμό ναύλου
(ιδίως για την ναυσιπλοΐα στον Ευφράτη ποταμό)
17
Έθιμα και συνήθειες ρύθμιζαν την ναυτική

δραστηριότητα των Φοινίκων, των Αιγυπτίων και των
Κρητών (μινωική Κρήτη)
Κλασική εποχή, πηγές: Ισοκράτης, Υπερείδης, Αισχίνης,

Δημοσθένης
18
Ιδιαίτερες νομοθετικές ρυθμίσεις για:

-ναυτικό δάνειο
-αβαρία
-συμπλοιοκτησία
Passias, Essai sur le droit maritime des anciens hellènes,

1932
19
Εαρινό Τετράμηνο 2017 Τρίτη 15:00-17:50 Αίθουσα 010 Εβδομάδα 5-β
Οι ναυτικές διαφορές εκδικάζονταν με ταχύτατη διαδικασία,

ανάλογη με αυτή των ναυτοδικείων του μεσαίωνα.
Ναυτοδίκαι: δεν έχουμε ειδικές πληροφορίες
Το νησί της Ρόδου παρουσίασε ναυτική ακμή από το 900 ως το

400 π. Χ.
Εκείνη την εποχή θεσπίστηκαν οι ναυτικοί νόμοι της Ρόδου.
20
Οι πρωτότυποι ναυτικοί νόμοι της Ρόδου δεν σώθηκαν.
Νόμος Ροδίων Ναυτικός
Όμως για αυτούς μας πληροφορούν πολλοί ιστορικοί.
Οι νόμοι περιείχαν συλλογή ναυτικών εθίμων της εποχής.
Πηγές: Αλίκη Κιάντου Παμπούκη, Ναυτικό Δίκαιο, Σάκκουλας 1993

Κωνσταντίνου Ρόκα, Ναυτικόν Δίκαιον, Αθήναι, 1968
21
Η ναυτική νομοθεσία της Ρόδου επηρέασε σοβαρά το

δίκαιο του μεσογειακού θαλάσσιου εμπορίου, αλλά και το
ρωμαϊκό δίκαιο, όπως και το βυζαντινό δίκαιο, ο
δεύτερος τίτλος του 14ου βιβλίου του Πανδέκτη του
Ιουστινιανού φέρει τον τίτλο «De Lege Rhodia de Jactu»
22
Προς Ζηνόθεμιν, Δημοσθένους: ναυτικό δίκαιο Αθηνών
Το ναυτικό δάνειο αφορούσε είτε το φορτίο είτε το πλοίο για

ετερόπλου ή αμφοτερόπλου.
Εάν το πλοίο έφτανε στον λιμένα του προορισμού (σωθείσης

της νεώς), ο δανειζόμενος πλοιοκτήτης ήταν υποχρεωμένος να
επιστρέψει το κεφάλαιο πλέον υψηλού τόκου 24-36% (τόκοι
ναυτικοί) εντός 20 ημερών μετά από αφαίρεση πιθανών
ζημιών.
23
Εάν όμως το πλοίο δεν έφθανε στον λιμένα του

προορισμού, ο δανειζόμενος δεν ήταν υποχρεωμένος να
επιστρέψει ούτε καν το κεφάλαιο («θαλασσοδάνεια»).
Το ναυτικό δάνειο απετέλεσε τον πρόδρομο της

θαλάσσιας ασφάλισης (υψηλός τόκος: ασφάλιστρο,
ποσό δανείου αν δεν επέστρεφε το πλοίο: ασφάλισμα)
24
Χρηματοδότες των ναυτικών δανείων ήταν

κεφαλαιούχοι ή τραπεζίτες.
Τα ποσά ασφάλισης έφταναν τις 2.000 δραχμές.
Στην σύμβαση (συγγραφή/ συνθήκη), η οποία
συντασσόταν ενώπιον μαρτύρων, καθοριζόταν το
δρομολόγιο και ο χρόνος διεξαγωγής του πλου (από 7
Μαρτίου ως 7 Νοεμβρίου).
25
Αβαρία: περισσότεροι φορτωτές ή φορτωτές και δανειστής, ή

πλοιοκτήτης ήταν υποχρεωμένοι να συνεισφέρουν συμμέτρως για
την αποκατάσταση εκουσίων θυσιών σε περίπτωση θαλασσίου
κινδύνου ή κατάληψης του πλοίου από εχθρό ή πειρατές.
Ο πλοίαρχος είχε το δικαίωμα να απορρίπτει στην θάλασσα

εμπορεύματα προκειμένου να σώσει άλλα εμπορεύματα ή και το ίδιο
το πλοίο είτε από επιθέσεις είτε λόγω κακού καιρού.
Ο ιδιοκτήτης των εμπορευμάτων είχε δικαίωμα αποζημίωσης.

Ο πλοιοκτήτης είχε δικαίωμα να απαιτήσει την κοινή συνεισφορά.
26
Ναυτικό επάγγελμα: εάν κάποιος ήταν πλοιοκτήτης και το πλοίο του

είχε βυθιστεί κατά το παρελθόν, έστω και χωρίς δική του υπαιτιότητα,
απαγορευόταν να ασκήσει εκ νέου το ναυτικό επάγγελμα
Πηγή: Προς Ζηνόθεμιν παραγραφή, Δημοσθένους
Αν κάποιος από τους πορθμείς στην Σαλαμίνα, έστω και παρά την
θέλησή του, «εν τω πόρω πλοίον ανατρέψει, τούτω μη εξείναι πάλιν
πορθμεί γενέσθαι» (Κατά Κτησιφώντος, 158, Αισχίνου)
Στην Σαλαμίνα διεξάγονταν και κωπηλατικοί αγώνες (άμιλλα πλοίων)
27
Προς Ζηνόθεμιν παραγραφή, Δημοσθένους
Ο Δήμων, θείος του Δημοσθένους, είχε δανείσει χρήματα στον

Πρώτον, έμπορο εξ Αθηνών.
Ο Πρώτος με τα χρήματα του Δήμωνος είχε αγοράσει σιτάρι στις
Συρακούσες και το φόρτωσε στο πλοίο του Ηγεστράτου, πλοιοκτήτη
εκ Μασσαλίας, για μεταφορά στην Αθήνα.
Ο Ηγέστρατος και ο Ζηνόθεμις, συμπολίτες εκ Μασσαλίας, είχαν
δανεισθεί χρήματα με υποθήκη το φορτίο του πλοίου στις
Συρακούσες με τον όρο να τα αποδώσουν στην Αθήνα, εφ’ όσον το
πλοίο θα έφτανε σώο στον λιμένα προορισμού.
28
Προκειμένου να κρατήσουν τα χρήματα, Ηγέστρατος και

Ζηνόθεμις σκέφθηκαν να βυθίσουν το πλοίο.
Το πλήρωμα του πλοίου όμως αντελήφθη τον Ηγέστρατο,
που προσπάθησε αποτυχημένα να προξενήσει ρωγμές
στο πλοίο και τον έριξαν στην θάλασσα, όπου πνίγηκε.
Ο Ζηνόθεμις φτάνοντας στην Αθήνα αρνείται να
παραδώσει το φορτίο.
29
Ο Ζηνόθεμις ισχυρίζεται ότι το φορτίο ανήκε στον Ηγέστρατο

στον οποίο είχε δανείσει χρήματα.
Έτσι, εγείρει αγωγή (δίκη) κατά του Πρώτου, ο οποίος
διεκδικούσε το φορτίο και κατά του Δήμωνος, ο οποίος προέβη
σε κατάσχεση του φορτίου με αυτοδικία (δια της βίας).
Ο Πρώτος είχε συμφωνήσει με τον Ζηνοθέμιν, οπότε
καταδικάστηκε ερήμην (εσκεμμένα απουσίασε από την δίκη).
Ο Δήμων υποβάλλει ένσταση απαραδέκτου της αγωγής του
Ζηνοθέμιδος καθ’ υπόδειξη του Δημοσθένους (340 π. Χ.)
30
«Οι νόμοι επιτρέπουν να ασκούνται αγωγές εναντίον

των ιδιοκτητών πλοίων (ναυκλήρων) και εμπόρων
για υποχρεώσεις αναληφθείσες για μεταφορά
εμπορευμάτων εξ Αθηνών και προς Αθήνας και εφ’ όσον
υπάρχουν έγγραφες συμφωνίες (συγγραφαί)»
Δημοσθένους, Προς Ζηνόθεμιν παραγραφή, 1
31
Καθήκοντα πλοιάρχου:
-φρόντιζε για την τροφή, το κρασί και τον μισθό του
πληρώματος
-πειθαρχική εξουσία στο πλήρωμα (Ραψωδία ι 92-99
Οδύσσειας, ο Οδυσσέας επιβίβασε δια της βίας συντρόφους
του στο σκάφος από το νησί των Λωτοφάγων, τους έδεσε και
συνέχισε τον πλου της επιστροφής)
-ταφή νεκρού επιβαίνοντος (Ραψωδία λ Οδύσσειας Ομήρου, Β
830-840, Αργοναυτικά, Απολλώνιου Ρόδιου)
32
Πειθαρχικό Συμβούλιο εντός του πλοίου (Συρακουσία, είχε

ναυπηγηθεί στις Συρακούσες, αποικία των Κορινθίων, με
χωρητικότητα 2.000 τόνων): ναύκληρος, πλοίαρχος και
πρωρέας
«των δε κατά ναυν αδικημάτων δικαστήριον καθειστήκει

ναύκληρος, κυβερνήτης και πρωρεύς, οίπερ εδίκαζαν κατά
τους Συρακοσίους νόμους»
Πηγή: Αθήναιος, Δειπνοσοφιστές, Ε 209 α
33
Πολεμικά πλοία, τριήρεις: οι αποστολείς ήταν δημόσιοι

λειτουργοί με καθήκον να ελέγχουν αν τα πολεμικά πλοία
ήταν καλώς εξοπλισμένα και εφοδιασμένα σωστά από
τους τριηράρχους, τους οποίους είχαν την εξουσία να
τιμωρήσουν σε περίπτωση πλημμελούς εφοδιασμού ή
εξοπλισμού
Περί του Στεφάνου, 107, Δημοσθένους
34
Η τριηραρχία ήταν έκτακτη δημόσια λειτουργία στην Αθήνα

που ανετίθετο στους πλουσιότερους Αθηναίους. Ήταν
υποχρέωση κάλυψης των εξόδων για την επάνδρωση,
εφοδιασμό, εξοπλισμό και συντήρηση πολεμικού πλοίου
(τριήρους).
Η τριηραρχία ήταν ενιαύσια και θεωρούνταν η πιο δαπανηρή
λειτουργία.
Μετά την Σικελική εκστρατεία (413 π. Χ.) δύο πολίτες
αναλάμβαναν την τριηραρχία. Από το 357 π. Χ. με νόμο του
Περίανδρου περισσότεροι αναλάμβαναν την τριηραρχία, με το
σύστημα των συμμοριών.
35
Το σύστημα των συμμοριών καταργήθηκε με νόμο του

Δημοσθένους (340 π. Χ.) και την τριηραρχία ανελάμβαναν
οι τριακόσιοι πλουσιότεροι Αθηναίοι με κριτήριο την
ακίνητη περιουσία τους.
36
Οι λειτουργίες ήταν:
-η τριηραρχία (επάνδρωση, εξοπλισμός, συντήρηση τριήρους)
-η χορηγία (συγκρότηση, εξοπλισμός, συντήρηση χορού σε
δραματικούς ή μουσικούς αγώνες)
-η αρχιθεωρία (αποστολή θεωρών σε πανελλήνιες εορτές)
-η εστίασις (παροχή φαγητού στα μέλη των φυλών)
-η αρρηφορία (προσφορές στην θεά Αθηνά, στα Παναθήναια)
-η γυμνασιαρχία (προετοιμασία αθλητών για γυμνικούς
αγώνες)
37
στ. Αθλητικό δίκαιο
Ο Θουκυδίδης αναφέρει:
«ἐγυμνώθησάν τε πρῶτοι καὶ ἐς τὸ φανερὸν ἀποδύντες,

λίπα μετὰ τοῦ γυμνάζεσθαι ἠλείψαντο τὸ δὲ πάλαι καὶ ἐν
τῷ Ὀλυμπικῷ ἀγῶνι διαζώματα ἔχοντες περὶ τὰ αἰδοῖα οἱ
ἀθληταὶ ἠγωνίζοντο, καὶ οὐ πολλὰ ἔτη ἐπειδὴ πέπαυνται».
38
Ο Θουκυδίδης αναφέρει:
«οι Λακεδαιμόνιοι ήταν οι πρώτοι που παρουσιάστηκαν στους

αγώνες γυμνοί μπροστά σε όλους και αλείφτηκαν με λάδι δίχως να
φορούν τίποτε. Παλαιότερα, ακόμη και στους Ολυμπιακούς αγώνες, οι
αθλητές αγωνίζονταν φορώντας ενδύματα που κάλυπταν τα γεννητικά
όργανα, και δεν είναι πολλά χρόνια που αυτά έπαυσαν (να τα φορούν)».
Από την αξιόπιστη αυτή μαρτυρία (χρονολογούμενη περί το 420 π. Χ.)

του Θουκυδίδη προκύπτει ότι οι γυμνικοί αγώνες καθιερώθηκαν στην
κλασική Ελλάδα: Θουκυδίδης, Ιστορίαι, Α, 6.5., 6.
39

Οι αθλητές ήταν υποχρεωμένοι να γυμνάζονται γυμνοί στην πόλη τους στα
γυμναστήρια και στην συνέχεια να προπονούνται και να αγωνίζονται γυμνοί τριάντα
ημέρες στην Ήλιδα, τα Ίσθμια, τη Νεμέα και τους Δελφούς.
Οι γυμναστές των αθλητών επίσης υπείχαν την υποχρέωση να είναι γυμνοί στα
Ολύμπια από το 388 π. Χ. κατά την διάρκεια των αγώνων. Στα γυμναστήρια των
πόλεων ήταν ενδεδυμένοι με πορφυρό χιτώνα, όπως προκύπτει από σωζόμενα
αγγεία.
Η υποχρέωση για γυμνή εμφάνιση ερειδόταν σε συγκεκριμένο νόμο που είχε

ψηφίσει η Εκκλησία του Δήμου των Ηλείων.
40
Οι αθλητές (τουλάχιστον στα Ολύμπια και στα Πύθια) ήταν

υποχρεωμένοι να εμφανίζονται έγκαιρα στο στάδιο των
αγώνων και να εγγράφονται στους σχετικούς καταλόγους
με δήλωσή τους.
41
Ειδική μεταχείριση απολάμβαναν από την

διοργανώτρια αρχή οι επίσημοι θεατές των αγώνων,
δηλαδή οι θεωρίες των πόλεων (αφ’ ενός οι θεωροδόκοι αφ’
ετέρου οι πρόξενοι), άνδρες στους οποίους απένειμαν τιμές
πριν την τέλεση των αγώνων (σίτιση στο Πρυτανείο της
Ήλιδας) και εξασφάλιζαν ιδιαίτερη θέση στο στάδιο κατά
την διεξαγωγή των αγωνισμάτων. Οι θεωροδόκοι
αναφέρονται τόσο ως επίσημοι θεατές από άλλες πόλεις όσο
και ως υπεύθυνοι της ίδιας της διοργανώτριας πόλης για την
υποδοχή των κηρύκων.
42
Κατά τον θεσμό της εκεχειρίας, έπαυαν οι εχθροπραξίες όσο διαρκούσαν οι

αθλητικοί αγώνες.
Ο νομικός τύπος της καθιέρωσης του θεσμού της εκεχειρίας ήταν μάλλον το
(θρησκευτικό) έθιμο παρά ο γραπτός νόμος. Υπάρχουν, ωστόσο, μαρτυρίες για την
ύπαρξη του δίσκου του βασιλιά Ιφίτου, όπου λέγεται ότι αναγράφεται ρητώς ως
νομικό κείμενο η υποχρέωση όλων των πόλεων – κρατών να σέβονται τον θεσμό
της εκεχειρίας για τον απαραίτητο χρόνο προετοιμασίας, διεξαγωγής και
ολοκλήρωσης των Ολυμπίων. Μαρτυρία του Θουκυδίδη κάνει λόγο για τον «ολυμπικό
νόμο». Στον δίσκο του Ιφίτου καταγράφηκε η συμφωνία τριών νομοθετών και
βασιλέων, του Λυκούργου της Σπάρτης, του Κλεοσθένη της Πισάτιδας και του Ιφίτου
της Ήλιδας. Θουκυδίδης, Ιστορίαι, Ε, 49.
Οι Ελλανοδίκες ήταν υπεύθυνοι για την τήρηση των κανονισμών και των νόμων.
43
στ. Αθλητικό δίκαιο κατά τους ελληνιστικούς χρόνους
Από το 336 π. Χ. (όταν ο εικοσαετής Μέγας Αλέξανδρος

αναρριχήθηκε στο βασιλικό αξίωμα της Μακεδονίας) ως το
30 π. Χ. (κατάκτηση του βασιλείου των Πτολεμαίων της
Αιγύπτου από τους Ρωμαίους) οι πανελλήνιοι αθλητικοί
αγώνες αποκτούν άλλη διάσταση. Το 146 π. Χ. οι Ρωμαίοι
κατακτούν τον κυρίως ελλαδικό χώρο και φέρουν σταδιακά
στον τρόπο διεξαγωγής των αθλητικών αγώνων αλλαγές, οι
οποίες ναι μεν ερείδονται σε εκείνες των ελληνιστικών
χρόνων, ωστόσο επιφέρουν ακόμα και αλλοιώσεις στο
σώμα και το πνεύμα των αγώνων.
44
στ. Αθλητικό δίκαιο κατά τους ελληνιστικούς χρόνους
Κατά πρώτο λόγο, πολλαπλασιάστηκε ο αριθμός των πανελληνίων αθλητικών

αγώνων, αλλά αποδυναμώθηκε η σχέση τους με την θρησκεία. Κατά δεύτερο,
εμφανίστηκαν νέα φαινόμενα αθλητικής παθογένειας, τα οποία άλλοτε
αντιμετωπίστηκαν από διατάξεις και άλλοτε έγιναν ανεκτά ως κοινωνικά και
ηθικά αποδεκτά. Κατά τρίτο, οι αγώνες απέκτησαν μια διάσταση
οικουμενικότητας. Πολύ πριν ο Καρακάλας με το διάταγμα του 212
θεσμοθετήσει την ρωμαϊκή ιθαγένεια για όλους τους υπηκόους της Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας, και μετατραπούν τα Ολύμπια, τα Πύθια, τα Ίσθμια, τα Νέμεα
σε «διεθνείς» αθλητικούς αγώνες, η διεθνοποίηση αυτή είχε επέλθει και
παγιωθεί σαφώς από τους ελληνιστικούς χρόνους, αφού συμμετέχουν αθλητές
από την Αίγυπτο και την Συρία.
Συνακόλουθα, το δίκαιο των πανελληνίων αθλητικών αγώνων κατά τους

ελληνιστικούς χρόνους υπέστη αλλαγές.
45

ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΒΔΟΜΑΔΑ 5 ΕΠΚ ΣΤΑΜΕΛΟΣ 2017

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΒΔΟΜΑΔΑ 5 ΕΠΚ ΣΤΑΜΕΛΟΣ 2017

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΒΔΟΜΑΔΑ 5 ΕΠΚ ΣΤΑΜΕΛΟΣ 2017

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου

Κλασικοί και ελληνιστικοί χρόνοι

-α. Ενοχικό δίκαιο

α. Ενοχικό δίκαιο (κλασικοί και ελληνιστικοί χρόνοι)

Υποχρέωση για παροχή (μόνο αν χειροτέρευσε η κατάσταση ενός των

β. Εμπράγματο δίκαιο (κλασικοί και ελληνιστικοί χρόνοι)

Κινητά (έπιπλα) και ακίνητα (έγγειος)

β. Περιορισμοί της κυριότητας (κλασικοί, ελληνιστικοί χρόνοι)

Για δημόσιο συμφέρον: απαλλοτρίωση και αποζημίωση

β. Εμπράγματη ασφάλεια (κλασικοί - ελληνιστικοί χρόνοι):

(1) Ενέχυρο: παράδοση στον δανειστή νομής πράγματος

β. Εμπράγματη ασφάλεια (κλασικοί - ελληνιστικοί χρόνοι):

(3) Υποτίθεσθαι: εμπράγματη ασφάλεια επί πράγματος που

Οίκος: οι εσωτερικές σχέσεις ρυθμίζονται από νόμους της

Γαμήλιο συμβόλαιο: 310 π. Χ. το αρχαιότερο (έκδοσις από

Υιοθεσία: όχι αν υπήρχαν γνήσιοι κατιόντες (κλασικοί

Επίκληρος (πατρούχος στην Σπάρτη, πατροιώκος στην

Εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή:

9. Ομομήτριοι αδελφοί και κατιόντες αυτών

Εξ αγχιστείας (Σόλων, μετά τους άρρενες, καλούνται οι θήλεις)

Επαγωγή κληρονομίας: επέρχεται αυτοδικαίως με τον θάνατο του

Νόμος περί διαθηκών: Σόλων

Εξουσία σύνταξης διαθήκης: μόνο αν δεν υπάρχουν

Νόμος περί διαθηκών: Σόλων

Διαθέτης: έπρεπε να είχε ιδιότητα πολίτη, νόμιμη ηλικία

Λόγοι ακυρότητας διαθήκης (νόμος Σόλωνος):

Διαθήκες ελληνιστικών χρόνων: έγγραφες

Πρώτο μέρος: τυπικά στοιχεία ενώπιον συμβολαιογράφου

Δεύτερο μέρος: «τάδε διετίθετο νοών και φρονών»

Μαρτυρούνται και κοινές διαθήκες συζύγων

Ανακλητές οι διαθήκες των ελληνιστικών χρόνων

Δωρεά αιτία θανάτου/ γονική παροχή με εικονική πώληση ή αμετάκλητη δωρεά:

Κώδικας Βαβυλώνας Χαμουραμπί (2.000 π. Χ.): διατάξεις

Έθιμα και συνήθειες ρύθμιζαν την ναυτική

Κλασική εποχή, πηγές: Ισοκράτης, Υπερείδης, Αισχίνης,

Ιδιαίτερες νομοθετικές ρυθμίσεις για:

Passias, Essai sur le droit maritime des anciens hellènes,

Οι ναυτικές διαφορές εκδικάζονταν με ταχύτατη διαδικασία,

Το νησί της Ρόδου παρουσίασε ναυτική ακμή από το 900 ως το

Εκείνη την εποχή θεσπίστηκαν οι ναυτικοί νόμοι της Ρόδου.

Οι πρωτότυποι ναυτικοί νόμοι της Ρόδου δεν σώθηκαν.

Νόμος Ροδίων Ναυτικός

Όμως για αυτούς μας πληροφορούν πολλοί ιστορικοί.

Οι νόμοι περιείχαν συλλογή ναυτικών εθίμων της εποχής.

Πηγές: Αλίκη Κιάντου Παμπούκη, Ναυτικό Δίκαιο, Σάκκουλας 1993

Η ναυτική νομοθεσία της Ρόδου επηρέασε σοβαρά το

Προς Ζηνόθεμιν, Δημοσθένους: ναυτικό δίκαιο Αθηνών

Το ναυτικό δάνειο αφορούσε είτε το φορτίο είτε το πλοίο για

Εάν το πλοίο έφτανε στον λιμένα του προορισμού (σωθείσης

Εάν όμως το πλοίο δεν έφθανε στον λιμένα του

Το ναυτικό δάνειο απετέλεσε τον πρόδρομο της

Χρηματοδότες των ναυτικών δανείων ήταν

Αβαρία: περισσότεροι φορτωτές ή φορτωτές και δανειστής, ή

Ο πλοίαρχος είχε το δικαίωμα να απορρίπτει στην θάλασσα

Ο ιδιοκτήτης των εμπορευμάτων είχε δικαίωμα αποζημίωσης.

Ναυτικό επάγγελμα: εάν κάποιος ήταν πλοιοκτήτης και το πλοίο του

Πηγή: Προς Ζηνόθεμιν παραγραφή, Δημοσθένους

Στην Σαλαμίνα διεξάγονταν και κωπηλατικοί αγώνες (άμιλλα πλοίων)

Προς Ζηνόθεμιν παραγραφή, Δημοσθένους