UNIVERZITET U TRAVNIKU

PRAVNI FAKULTET
MODUL: METODOLOGIJA DRUŠTVENIH I PRAVNIH NAUKA

OSNOVI METODOLOGIJE KAO NAUKE

Prof. Dr. Mensur Kustura

Ass. MA Kristina Knežević
1. Pojam, predmet i funkcije metodologije
 Metodologija je specifična logička disciplina, ali ujedno i logičko epistemološka
kritika. Dakle, metodologija proizilazi iz logike i epistemologije kao dijela
gnoseologije. Predmet njenog djelovanja je nauka u svome cjelokupnom naučnom
procesu.
 Postoji veliki broj različitih definicija metodologije kao nauke:
 1. Metodologija je nauka koja se bavi proučavanjem nastanka, razvoja i saznajne
vrijednosti metoda saznanja i tehničkih postupaka naučnih istraživanja,
proučavanjem komponenti naučnog istraživanja, strukture naučnog znanja, naučnih
problema, hipoteza ...
 2. U sociološkom smislu metodologija je logička disciplina čiji je zadatak da
proučava i razjašnjava logičke okvire naučnog saznanja, istraživačka sredstva i
postupke koje određuje nauka ili grupa srodnih nauka pomoću čega se nastoji doći
do novih saznanja ( Vojin Milić ).
 3. Metodologiju socioloških istraživanja možemo da definiramo kao ukupan sustav
logičkih i epistemoloških postupaka kojima nastaju okviri, principi i osnovni
elementi cjelokupnog naučnog i istraživačkog procesa ( Mensur Kustura ).
 Dr. Radomir Lukić je u svome djelu “ Metodologija prava “ istakao da
metodologija prava proučava one metode koje koristimo u našem bavljenju
pravom.
1. Pojam, predmet i funkcije metodologije
 Osnovna funkcija metodologije sadržana je u logičko – epistemološkoj kritici
naučnoistrživačke prakse, što znači da ne proučava samo puteve i sredstva kojima
nauka, oslonjena na već postojeća znanja, ide dalje. Ona pored toga, izučava i
naučni sustav, odnosno način na koji su utvrđena naučna saznanja i naučno
značenje, potom koristi se najrazličitijim istrživačkim postupcima i tehničkim
sredstvima koje nauka koristi u svojim istraživanjima.
2. Pojam metoda ( razlika između metoda i metodologije )
 Metod je način istraživanja koji se primjenjuje u nauci, stoga je nerazdvojni dio
istraživačkog procesa. Tijesno je povezan sa cjelokupnom naučnom djelatnosti čiji
je integralni dio i kao takav može se samo razvijati iz ioćeg okvira.
 Metodologija kao logička disciplina koja proučava metod, razvija njegova logička
načela, nastoji sistematizirati i ocjeniti istraživačko iskustvo jedne nauke. Ima
primarnu funkciju koja se sastoji u logičko – epistemološkoj kritici čitave naučne
istraživačke prakse u svim njenim logičkim,tehničkim, organizacijskim i
strategijskim aspektima. U naučni metod prvenstveno spadaju misaone radnje
pomoću kojih naučnik stavra polaznu hipotetičku osnovu svog istraživanja,
analizirajući postojeće znanje, nerješene probleme ili moguće povezivanje činjenica
i teorijskih stavova.
 U metod spada sve ono što treba učiniti da bi se pronašla potrebna obaviještenja o
stavrnosti, na osnovu kojih se može ispitati da li su i u kojoj mjeri polazne
pretpostavke opravdane.
 Metod je nastojanje da se dobivene rezultate istraživanja uključi u postojeći fond
saznanja određene nauke.
2. Pojam metoda ( razlika između metoda i metodologije )
 Metod kao način istraživanja sadrži četiri osnovna nivoa:
 1. opći nivo koji podrazumijeva određivanje osnovnog strategijskog pristupa
istraživanju ( funkcionalizam, strukturalizam ).
 2. drugi nivo odnosi se na metod kao način istraživanja ( anketa, analiza sadržaja,
komparativna metoda ).
 3. operacionalizacija metoda u smislu forme koju ćemo koristiti.
 4. konkretni nivo koji je ujedno i instrument za prikupljanje podataka.
 Svi ovi nivoi čine metodsku potcjelinu. Pored ovoga postoji i metod obrade i anlize
prikupljenih podataka tijekom istraživačkog procesa, koji čini drugu metodsku
potcjelinu koji zajedno sa prvom čine cjelinu metoda istraživanja u jendom
naučnom projektu.
3. Konstitutivni dijelovi metodologije
 Logičko – epistemološki koji obuvaća ukupnost strukture mogućih elemenata
naučnog istraživanja. Logički dio polazi od već postojeće naučne teorije,
procjenjujući što joj nedostaje, koje su naučne vrijednosti nekih njenih dijelova,
dok se epistemološki dio bavi mogućnošću da se data realnost koja je predmet
istraživanja naučno spozna i na taja način upotpuni naučnu teoriju već obikovanim
logičkim elemetnom. Ovdje nailazimo na tri faze:
 1. prva faza obuhvaća period od kraja 19. stoljeća, do Prvog svjetskog rata, gdje se
bazira više na logičkim, a manje na tehničkim pitanjima ( Durkheim, Weber ).
 2. druga faza od 20 – ih do 50 – ih godina 20. stoljeća, što je ujedno i faza
empirizma, bazirana na tehničkim sredstvima, te naučnim pitanjima prikupljanja
podataka.
 3. treća faza do kraja 60 – ih godina 20. stoljeća, prevladava empirizam.
 Organizacijsko tehnički dio u koji spadaju ukupni postupci konkretne istraživačke
djelatnosti: organizacija, kontrola, realizacija. Istraživač se koristi raznim
sredstvima i postupcima kako bi prikupio iskustvene podatke, potom pristupio
obradi i sređivanju istih.
3. Konstitutivni dijelovi metodologije
 Naučna strategija je treći bitan dio metodlogije koji daje smisao i svrhu načinu
istraživanja. Naučna strategija povezuje nauku sa društvom, objedinjujući nauku i
metodologiju u cjelinu.
4. Teorijska nauka
 Teorijska nauka predstavlja nastojanje da se na organiziran i metodičan način, a
racionalno iskustvenim putem dođe do objektivnog, provjerljivog, sistematičnog i
preciznog naučnog proučavanja. Unutar teorijske nauke razlikujemo nekoliko
ključnih principa važnih za istraživački proces i doprinos nauci ( princip
objketivnosti, princip preciznosti, princip sistematičnosti ).
• Princip objektivnosti: Objektivnost je glavna karakteristika naučnog istraživanja,
dakle i nauke. Postoje dva aspekta objektivnosti: u prvom dolazi do izražaja
stvarnost, a u drugom forme nučnog saznanja. Ovaj princip podrazumijeva a se
prilikom naučnog promatranja u obzir uzimaju sva raspoloživa sredstva i uvijek
traga za novim objašnjenjima, ukoliko su nepoznata, ali značajna za razmatranje
određnog problema. Objektivnost kao osnova naučnog saznanja ogleda se u
nekoliko kategorija:
 1. ideološka paradigma istraživača – ovjektivnost samoga istraživača tijekom
istraživačkog procesa, prema nekoj pojavi ili predmetu proučavanja ili istraživanja.
 2. objektivnost i točnost – višedimenzionalno prikupljanje podataka kako bi se na
adekvatan način prikazala pojava koja je bila predmet istraživanja. Ovo je možda
ujedno i najbitnija kategorija principa objektivnosti.
4. Teorijska nauka
 3. objektivnost i prikupljanje podataka – podatci se prikupljaju u skladu sa
metodolškim normama, obuhvačajući sve ciljeve istraživanja i hipoteze,
kvalitativne i kvantitativne podatke.
 4. objektivnost i obrada podataka.
 Princip preciznosti: Princip preciznosti je princip koji kontinuirano djeluje u svim
fazama naučno istraživačkog rada. Ima veliki utjecaj na ubrzani razvoj nauke,
pračenje vrijednosti saznanja, kao i rezultate istoga.
 Princip sistematičnosti:
 Princip sistematičnosti obuhvaća cjelokupan naučno istraživački proces koji se
odvija kroz tri faze:
 1. Prva faza podrazumijeva sistematičnost istraživačkog procesa ( metod, problem,
ciljeve, hipoteze, varijable, indikatore ... ) . Dakle, ovaj princip znači da ukoliko
tijekom istarživačkog procesa nije moguće ostavriti sve epistemološke elemente
potrebne za istraživanje, metodološki elementi se moraju definirati prema unaprijed
utvrđenim normama i postupcima.
 2. Druga faza obuhvaća ukupna proces organiziranja i realiziranja naučnog
istraživanja koje se treba provoditi prema potvrđenim normama za naučno
sitraživanje. Ova faza se još naziva i fazom naučnog obavještenja.
4. Teorijska nauka
 Tri su glavne karakteristike navedenog principa koje se vezuju za ovu fazu:
potpunost izvornih obavještenja, utvrđivanje iskustvenog djelokruga, težnja ka
većoj standardizaciji naučnog postupka.
 3. Treća faza principa sistematičnosti znači obradu podataka dobivenih tijekom
istraživačkog procesa i analizu rezultata. Bez ovoga principa nije moguće utvrditi
vezu među pojavama ili pojmovima koji su predmet teorijske analize.