NDT FOR QC INSPECTOR

LILAMA 69-1

LILAMA 69-1’S TRAINING COURSE FOR VISUAL EXAMINATION

“KHUYEÁT TAÄT HAØN, NGUYEÂN NHAÂN

VAØ CAÙCH KHAÉC PHUÏC”

Biên soạn : Nguyen Vinh

Title : QA/QC Manager.
Date : 12 – Dec - 2012
 NOÄI DUNG

I. Khuyeát taät haøn

 Khieám khuyeát veà kích thöôùc hoaëc bieân daïng

 Khieám khuyeát veà caáu truùc trong ñöôøng haøn giaùp mí vaø
choàng mí
 Minh hoïa caùc loaïi khuyeát taät

II. Nguyeân nhaân vaø caùch khaéc phuïc

 1. Thieáu ngaáu hoaëc thieáu chaûy ôû ñaùy moái haøn (incomplete

root fusion or penetration)
 2. Thieáu chaûy bieân vaø thieáu chaûy giöõa caùc lôùp haøn (Lack of
Sidewall & Interrun Fusion)
 3. Roã khí (Porosity)
 4. Ngaäm xæ (Slag Inclusions)
 5. Nöùt keát tinh (Solidification Cracking (nöùt noùng)
 6. Nöùt nguoäi (hydrogen cracks in steels)
 7. Nöùt lôùp (Lamellar tearing)
 8. Nöùt do nung laïi (Reheat Cracking)
KHAÙI NIEÄM CHUNG

 Khoâng theå traùnh ñöôïc caùc khieám khuyeát trong quaù trình
cheá taïo baèng phöông phaùp haøn.
 Neáu caùc khieám khuyeát naèm trong möùc ñoä cho pheùp töùc
laø khoâng ñeán möùc loaïi boû khaû naêng hoaït ñoäng thì ñöôïc
chaáp nhaän.
 Neáu caùc khieám khuyeát naèm ngoaøi möùc ñoä cho pheùp (trôû
thaønh khuyeát taät) thì khoâng ñöôïc chaáp nhaän vaø phaûi loaïi
boû hoaëc söûa chöõa.
 Vieäc ñaùnh giaù khieám khuyeát döïa vaøo caùc Höôùng daãn –
Guideline, Ñeà nghò hay khuyeán caùo – Recommanded, Tieâu
chuaån – Standard, Qui phaïm – Code.
 Choïn löïa möùc ñaùnh giaù chaát löôïng caàn tính ñeán yeâu caàu
phuïc vuï vaø hieäu quaû kinh teá cuûa chuùng
 Ví duï caùc tieâu chuaån ñaùnh chaát löôïng moái haøn :
- Tieâu chuaån EN 25817 : Ñaùnh giaù möùc ñoä theo 03 caáp B, C, D
- Qui phaïm ASME VIII Div. 1, 2 : Söû duïng cho ñaùnh giaù moái haøn caùc
boàn, beå chòu aùp löïc
- Qui phaïm AWS D 1.1 : Söû duïng cho ñaùnh giaù moái haøn keát caáu
I. Khuyeát taät haøn

 Khieám khuyeát veà kích thöôùc hoaëc bieân daïng :

- Ñoä khoâng thaúng haøng (Misalignment/Mismatch)
- Thieáu ñieàn ñaày (Underfill)
- Thieáu chaân (chaùy chaân – Undercut)
- Choàng lôùp khoâng baùm (Overlap)
- Lôùp gia cöôøng quaù cao (Excessive Reinforcement)
- Loõm chaân quaù nhieàu (Excess Root Concavity)
- Khoâng thaáu (Incomplete Penetration)
 Khieám khuyeát veà caáu truùc :
- Roã (Porosity)
- Xæ (Slag)
- Quaù thaáu (Excessive Penetration – Burn-Thru)
- Khoâng ngaáu (Incomplete or Lack of Fusion – Cold lap)
- Ngaäm xæ Tungsten (Tungsten Inclusion)
- Baén toùe kim loaïi haøn (Excessive Weld Spatter)
- Dính que haøn (Arc Strikes)
- Moái haøn bò oxy hoùa (Oxidation)
- Nöùt (Crack)
Hình minh hoïa caùc loaïi khuyeát taät haøn
a. Moái haøn gheùp mí (butt joint)

KHOÂNG THAÚNG HAØNG

(MISALIGNMENT)

KHOÂNG ÑAÀY CHAÂN (UNDERFILL)

Hình minh hoïa caùc loaïi khuyeát taät haøn (tieáp theo)

CHAÙY CHAÂN (UNDERCUT)

CHOÀNG LÔÙP KHOÂNG BAÙM (OVERLAP-COLD LAP)

Hình minh hoïa caùc loaïi khuyeát taät haøn (tieáp theo)

LÔÙP GIA CÖÔØNG QUAÙ CAO (EXCESSIVE REINFORCEMENT)

LOÕM CHAÂN (EXCESSIVE ROOT CONCAVITY)

Hình minh hoïa caùc loaïi khuyeát taät haøn (tieáp theo)

KHOÂNG THAÁU (INCOMPLETE PENETRATION)

ROÃ KHÍ (POROSITY)

Hình minh hoïa caùc loaïi khuyeát taät haøn (tieáp theo)

NGAÄM XÆ (SLAG INCLUSIONS)

QUAÙ THAÁU (EXCESSIVE PENETRATION-BURN-THRU)

Hình minh hoïa caùc loaïi khuyeát taät haøn (tieáp theo)

KHOÂNG NGAÁU (INCOMPLETE FUSION)

NGAÄM XÆ TUNGSTEN (TUNGSTEN INCLUSIONS)

Hình minh hoïa caùc loaïi khuyeát taät haøn (tieáp theo)

DÍNH QUE (ARC STRIKES)

OXY HOÙA (OXIDATION)

Hình minh hoïa caùc loaïi khuyeát taät haøn (tieáp theo)

BAÉN TOÙE KIM LOAÏI HAØN (EXCESSIVE WELD SPATTER)

NÖÙT (WELD CRACK)

Hình minh hoïa caùc loaïi khuyeát taät haøn (tieáp theo)

NÖÙT (WELD CRACK)

Hình minh hoïa caùc loaïi khuyeát taät haøn (tieáp theo)
b. Moái haøn goùc

THIEÁU BEÀ DAØY HIEÄU DUÏNG CHAÙY CHAÂN (UNDERCUT)

(INSUFFICIENT)

CHOÀNG LÔÙP KHOÂNG

BAÙM (OVERLAP-COLD LÔÙP PHUÛ CAO
LAP) (EXCESSIVE CONVEXITY)
 Hình minh hoïa caùc loaïi khuyeát taät haøn (tieáp theo)

LOÕM LÔÙP PHUÛ (EXCESSIVE THIEÁU CHAÂN (INSUFFICIENT LEG)

CONCAVITY)

KHOÂNG THAÁU (BRIDGING)

NGUYEÂN NHAÂN & CAÙCH KHAÉC PHUÏC

Moät soá caùc khieám khuyeát nhö khoâng thaúng haøng (leäch
meùp – misalignment), thieáu ñieàn ñaày (underfill), lôùp gia
cöôøng quaù cao (excessive reinforcement),… coù caùc nguyeân
nhaân vaø caùch khaéc phuïc deã nhaân thaáy, thì moät soá caùc
khieám khuyeát khaùc khoù nhaän bieát hôn coù nguyeân nhaân do
thieát keá moái haøn, qui trình haøn, kyõ thuaät haøn,… gaây ra,
laøm cho caùc moái haøn khoâng coù giaù trò khai thaùc

CAÙC KHIEÁM KHUYEÁT VAØ NGUYEÂN NHAÂN KHAÉC PHUÏC

1. ThiÕu ngÊu hoÆc thiÕu chaûy ¬’ ®¸y mèi hµn (incomplete

root fusion or penetration)
a. NhËn d¹ng
Mèi hµn thiÕu chaûy ë ®¸y khi nã kh«ng lµm nãng chaûy mét bªn
hoÆc hai bªn mÐp hµn ë ®¸y.
Mèi hµn thiÕu ngÊu khi caû hai mÐp hµn ë ®¸y ®Òu kh«ng chaûy
Nhaän daïng c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu
- BÒ dµy ch©n (root face) qu¸ lín
- Khe hë ch©n (root gap) qu¸ bÐ
- Ph©n bè mèi hµn bÞ lÖch
- Khi hµn hai phÝa, thiÕu mµi v¸t (thæi) phÝa ®èi diÖn tríc khi
hµn
- ThiÕu chaûy ¬’ ®¸y cã thÓ do naêng lîng hµn qu¸ thÊp
- Gãc mµi qu¸ hÑp,
- HoÆc dïng que hµn cã ®êng kÝnh lín h¬n møc cÇn thiÕt
b. Phaân tích nguyªn nh©n
C¸c khuyÕt tËt trªn thêng xuÊt hiÖn trong c¸c ph¬ng ph¸p hµn hå quang
kim lo¹i (MIG. MMA & SAW).
Trong ph¬ng ph¸p hµn que ( MMA hoÆc SMAW), nguy c¬ thiÕu ngÊu cã
thÓ kh¾c phôc b»ng c¸c hiÖu chØnh ®óng c¸c th«ng sè hµn vµ chän ®-
êng kÝnh que hµn phï hîp víi naêng lîng hµn vµ ®é ngÊu yªu cÇu. ®êng
kÝnh que hµn rÊt quan träng . Nã phaûi baûo ñaûm tiÕp cËn ®Òu hai
mÐp hµn ¬’ ch©n. ®Æc biÖt lµ khi gãc v¸t nhá . Que hµn cÇn chän ®êng
kÝnh lín ®Õn møc cã thÓ kiÓm so¸t ®îc vòng chaûy ñeå baûo ñaûm
naêng suaát vaø naêng lîng hµn song phaûi mËt ®é dßng vµ tiÕp cËn
®Õn r·nh hµn.
Khi hµn MIG, th«ng sè hµn phaûi phï hîp víi bÒ dµy chi tiÕt hµn vµ chiÒu
dµi hå quang ng¾n song vÉn baûo ñaûm sù nãng chaûy ë hai mÐp ®¸y
r·nh hµn. Dßng ®iÖn thÊp qu¸ so víi møc phï hîp víi bÒ dµy ch©n mÐp
hµn (root face) cã thÓ g©y nªn sù ngÊu kh«ng ®Òu. Trong khi dßng qu¸
cao sÏ buéc thî hµn di chuyÓn nhanh sÏ lµm mèi hµn thiÕu ngÊu.
Nãi chung, kÝch thíc bÒ dµy ch©n vµ khe hë ch©n còng nh gãc v¸t cã
aûnh hëng quan träng ®Õn sù baûo ñaûm hµn ngÊu. Chó ý lµ khi hµn th×
khe hë ch©n cã thÓ bi thu hÑp l¹i do biÕn d¹ng nhiÖt.
c. Gi¶i ph¸p kh¾c phôc
- Khi hµn TIG : ®õng ®Ó bÒ dµy ch©n lín vµ phaûi chän dßng
hµn ®ñ ®Ó baûo ñaûm sù ngÊu ë ®¸y r·nh.
- Khi hµn que : dïng dßng hµn phï hîp vµ chän ®êng kÝnh que nhá
khi hµn líp lãt - Khi hµn MIG, dïng dßng ®ñ cao vµ hå quang ng¾n
- Baûo ñaûm kÝch thíc chuÈn bÞ mÐp r·nh hµn phï hîp vµ lo¹i trõ
sù co rót khe hë ch©n khi hµn
- Kh«ng dïng dßng qu¸ cao vì khi ®ã b¾t buéc phaûi di chuyÓn
nhanh seõ kh«ng b aûo ñaûm ®é ngÊu.
d. Söa ch÷a khuyÕt tËt
V¹t (thæi) b»ng que carbon hoÆc mµi lo¹i lo¹i trõ khuyÕt tËt. Sau
®ã hµn l¹i theo ®óng qui trình ¸p dông cho mèi hµn.
2. ThiÕu chaûy biªn vµ thiÕu chaûy giöõa c¸c líp hµn (lack of
sidewall & inter-run fusion) (gäi ng¾n gän lµ hµn kh«ng ngÊu (lack
of fusion))
a. NhËn d¹ng
ThiÕu chaûy trªn biªn hoÆc trong mèi hµn xuÊt hiÖn khi
- ThiÕu sù lµm nãng chaûy trªn biªn mèi hµn
- NgÊu kh«ng ®Òu giöõa c¸c líp hµn
b. Nguyªn nh©n
- Nguyªn nh©n chÝnh lµ gãc v¸t qu¸ hÑp, c¸c th«ng sè hµn hiÖu chØnh
kh«ng ®óng, kü thuËt hµn yÕu kÐm vµ bÞ thæi lÖc tõ kh«ng kiÓm so¸t
®îc. ViÖc kh«ng lµm s¹ch mÐp hµn khái c¸c gØ sÐt vµ dÇu mì còng lµ
nguyªn nh©n g©y ra thiÕu chaûy. c¸c khuyÕt tËt nµy thêng xuÊt hiÖn
khi hµn c¸c mèi hµn ë t thÕ ®øng.
- ChuÈn bÞ mèi hµn : Sù chuÈn bÞ gãc v¸t qu¸ hÑp thêng khiÕn hå
quang bÞ kÐo vÒ mét phÝa g©y sù thiÕu chaûy trªn phÝa ngîc l¹i
hoÆc g©y ra sù ngÊu kh«ng ®Òu trªn mÆt líp hµn tríc. ChiÒu dµi
hå quang lín qu¸ còng t¨ng nguy c¬ nãng chaûy kh«ng ®Òu ë hai
biªn vµ ®é ngÊu yÕu trªn líp hµn tríc.Thªm vµo ®ã gãc v¸t hÑp còng
- Th«ng sè hµn : Dßng ®iÖn lµ yÕu tè quan träng, nã ph¶i b¶o ®¶m sù ngÊu
®Òu vµo c¸c biªn v÷ng ch¶y. khi dßng ®iÖn lín, kÐo theo tèc ®é hµn cao lµm
t¨ng nguy c¬ thiÕu ngÊu ho¹c ngÊu kh«ng ®Òu. Tuy nhiªn, dßng cao hoÆc
tèc ®é hµn chËm lµm vòng ch¶y bÞ ch¶y trµn còng khiÕn cho h×nh d¹ng
mèi hµn kh«ng ®Òu vµ ®é ngÊu kh«ng ®Òu.
- Kü thuËt hµn : Kü thuËt hµn yÕu kÐm nh gi÷ gãc ®é hµn kh«ng ®óng,
thao t¸c hµn sai sÏ lµm cho qu¸ tr×nh nãng ch¶y c¸c mÐp hµn kh«ng ®Òu .
CÇn thiÕt ph¶i cã sù dao ®éng hå quang (Weaving), ®Æc biÖt lµ sù dõng ë
biªn mèi hµn ®Ó b¶o ®¶m c¸c mÐp hµn bÞ ®èt nãng ch¶y ®Òu ®Æn. Chó ý
lµ sù dao ®éng hå quang kh«ng thÓ thùc hiÖn tïy tiÖn.chóng bÞ quy ®inh
bëi qui tr×nh hµn th«ng qua thiÕt kÕ tiÕt diÖn mèi hµn vµ n¨ng lîng hµn yªu
cÇu. NhÊt lµ khi hµn trªn c¸c thÐp hîp kim cã ®é dai va ®Ëp cao.
- Thæi lÖch tõ : Sù thæi lÖch tõ cã thÓ lµm hå quang trë nªn kh«ng kiÓm
so¸t ®îc dÉn ®Õn c¸c khuyÕt tËt thiÕu ch¶y trªn biªn, ®Æc biÖt lµ khi hµn
trªn c¸c thÐp bÞ tõ hãa. Sù thæi lÖch tõ cã thÓ g©y ra bëi tõ trêng ph¸t sinh
tõ dßng ®iÖn hµn ph©n bè kh«ng ®Òu do c¸c nguyªn nh©n sau
Tõ d trªn chi tiÕt hµn khi dïng c¸c thiÕt bi bèc dë hoÆc g¸ ®Æt dïng tõ trêng
Tõ' trêng tr¸i ®Êt t¸c ®éng (ealth's magnetic fleld), khi hµn ®êng èng dµi
Vi trÝ ®Æt mass khi hµn : VÞ trÝ ®Æt mass t¹i gi÷a t©m mèi hµn cã thÓ g©y
ra sù thæi lÖch khi hµn ngang qua ®iÓm nèi mass. Sù thæi lÖch tõ do ®Æt
sai ®iÓm nèi mass cã thÓ kh¾c phôc dÔ dµng b»ng qui t¾c sau “Lu«n tiÕn
hµnh hµn vÒ phÝa (hoÆc xa dÇn) ®iÓm nèi mass" . HoÆc dïng nguån
®iÖn AC hoÆc khö tõ nh h×nh
c. Kh¾c phôc
- Gãc v¸t chuÈn bÞ phaûi ®ñ réng ®Ó thao t¸c vµ kiÓm so¸t hå quang
- Chän th«ng sè hµn (Dßng hµn ®ñ cao, ChiÒu dµi hå quang ®ñ ng¾n. Tèc
®é hµn phï hîp ®Ó baûo ñaûm ngÊu ®Òu song kh«ng bÞ chaûy xÖ.
- Gãc hµn vµ c¸c dÞch chuyÓn hå quang hîp lý baûo ñaûm ®îc sù nãng
chaûy ®ång ®Òu trªn toµn bé vïng chaûy
-L¾c que vµ dõng biªn ®óng c¸ch ( lu ý ®Õn naêng lîng hµn )
- NÕu xaûy ra sù thæi lÖch tõ kh«ng kiÓm so¸t ®îc thì nªn chän nguån ®iÖn
AC ®Ó thay thÕ hoÆc ¸p dông c¸c giaûi ph¸p lo¹i bá sù mÊt ®èi xøng cña tõ
trêng hoÆc tõ d trong chi tiÕt hµn.
e. KiÓm tra vµ söa chöõa
Khi khuyÕt tËt lan ®Õn bÒ mÆt thì cã thÓ kiÓm tra b»ng c¸c dung dÞch
thÈm thÊu (Penetrant Test) hoÆc kiÓm tra b»ng bét tõ (Magnetic Particle
Test). C¸c khuyÕt tËt bªn trong cã thÓ kiÓm tra b»ng siªu ©m (Ultra-sonic
Test ) hoÆc tia bøc x¹ (Radiography Test ). Ph¬ng ph¸p siªu ©m cho keát
quaû râ rµng vµ chÝnh x¸c h¬n
Thæi cacbon hoÆc mµi kü lìng tríc khi hµn söa chöõa.
NÕu khuyÕt tËt qu¸ nghiªm träng vµ x¸c ®Þnh nguyªn nh©n kh«ng phaûi
do thæi lÖch tõ thì phaûi hiÖu chØnh l¹i qui trình hµn hoÆc huÊn luyÖn l¹i
thî hµn.
3. Rç khÝ (Porosity)
Hình bªn cho thÊy nguyªn nh©n g©y ra rç khÝ trong mèi hµn
a. NhËn d¹ng
Ræ khÝ (porosity) lµ sù hiÖn diÖn cña c¸c lç hæng chøa khÝ trong mèi hµn
g©y ra bëi sù giaûi phãng c¸c chÊt khÝ hoµ tan vµo kim lo¹i nung chaûy.
Rç khÝ cã nhiÒu lo¹i : Ph©n t¸n (scatter) , C¸c ræ mÆt (hè lâm trªn bÒ mÆt)
mèi hµn (wormhole), Lç dß trong vïng chaûy (crater pipes)
b. Nguyeân nhaân
- Bëi sù hÊp thô khÝ nitrogen, oxygen vµ hydrogen vµo kim lo¹i ®¾p nãng
chaûy sau ®ã bÞ thaûi ra khi mèi hµn ®«ng r¾n l¹i song chóng kh«ng ®ñ thêi
gian tho¸t ra khái bÒ mÆt ®«ng r¾n nhanh nªn bÞ nhèt l¹i bªn trong mèi hµn.
- KhÝ baûo vÖ cã chÊt lîng kÐm. ChØ cÇn 1% kh«ng khÝ chøa trong khÝ
baûo vÖ còng g©y nªn sù chaûy rèi dßng khÝ baûo vÖ còng lµ nguyªn
nh©n lµm cho sù ræ khÝ trë nªn nghiªm träng.
- Hydrogen sinh ra tõ h¬i Èm trong thuèc hµn hoÆc trªn bÒ mÆt chi tiÕt
hµn, dÇu, më trªn chi tiÕt hoÆc d©y hµn còng lµ nguyªn nh©n g©y nªn c¸c
rç khÝ hydrogen.
- BÒ mÆt s¬n lãt hoÆc m¹ kÏm còng g©y ra c¸c saûn phÈm ch¸y (khãi) lµm
cho sù baûo vÖ mèi hµn kh«ng tèt, dÉn ®Õn rç khÝ.
Mèi hµn kiÓu chöõ “T” cã nguy c¬ rç khÝ nhiÒu h¬n mèi hµn ®Çu mÝ,
®Æc biÖt khi mèi hµn T ®îc hµn caû hai phÝa. ®Æc biÖt khi hµn trªn t«n
nhóng kÏm, thËt ra kh«ng nhÊt thiÕt phaûi mµi bá líp kÏm ®i song nÕu bÒ
dµy líp m¹, s¬n qu¸ dµy thì rç khÝ rÊt nghiªm träng cÇn thiÕt phaûi mµi lo¹i
bá ®i líp m¹ (hoÆc s¬n) phñ.
c. Kh¾c phôc
c.1. Rç khÝ
c.1.1. LÉn kh«ng khÝ vµo qu¸ trình hµn :
- BÞt kÝn c¸c khíp nèi bÞ rß khÝ
- Baûo ®aûm dßng chaûy ®Òu cña khÝ baûo vÖ vµ vòng hµn kh«ng bÞ
chaûy xo¸y (khi l¾c que)
- Dïng que ®¾p s¹ch, kh«ng bÞ gØ sÐt hoÆc dÝnh dÇu mì
- Kh«ng dïng lu lîng khÝ qu¸ møc cÇn thiÕt .
- Kh«ng hµn n¬i cã giã lïa
c.1.2. Hydrogen
- SÊy que hµn
- TÈy s¹ch bÒ mÆt chi tiÕt hµn
c.1.3. C¸c líp phñ bÒ mÆt chi tiÕt hµn
- TÈy s¹ch bÒ mÆt khu vùc sÏ tiÕn hµnh hµn
- Baûo ®aûm r»ng bÒ dµy líp phñ kh«ng vît qu¸ giíi h¹n cã thÓ g©y nªn rç
c.2. C¸c rç (khÝ) mÆt kÐo dµi (Wormholes)
(ThuËt ngöõ Wormholes còng dïng ®Ó chØ c¸c rç khÝ kÐo dµi xuÊt hiÖn
trªn phim chôp b»ng tia bøc x¹)
c.2.1. Nguyªn nh©n
Wormholes chøng tá r»ng mét lîng lín chÊt khÝ ®îc hÊp thô vµ bÞ nhèt l¹i
trong qu¸ trình mèi hµn ®«ng r¾n. lîng khÝ hÊp thu cã thÓ sinh ra tõ bÒ
mÆt d¬ bÈn, líp s¬n phñ qu¸ dµy. c¸c khÝ d¹ng nµy dÔ ph¸t sinh khi hµn
c¸c mèi hµn T hµn hai phÝa. Khi hµn mèi hµn T trªn thÐp phñ cÇn baûo
®aûm bÒ dµy líp phñ thÊp 20
c.2.1. Kh¾c phôc
c.2.1.1 Nguån sinh khÝ
- Lµm s¹ch bÒ mÆt vïng hµn
- Lo¹i bá líp s¬n phñ
- Lo¹i bá líp phñ, m¹ nÕu chóng dµy h¬n møc cho phÐp
c.2.1.2 Hình d¹ng mèi hµn : khoâng ñaûm baûo ñieàu kieän thoaùt khí
c.3. Lç dß vïng chaûy (crater pipe)
Khi vòng chaûy nguéi l¹i ®«i khi xuÊt hiÖn mét èng trô rçng ë giöõa ®îc gäi
lµ (crater pipe) thêng ®©y còng lµ dÊu hiÖu chøng tá sù rç khÝ ®ang hiÖn
diÖn. ThuËt ngöõ nµy còng dïng ®Ó chØ c¸c læ háng ë vòng chaûy khi
kÕt thóc qu¸ trình hµn TIG kh«ng ®óng ph¬ng ph¸p.
c.3.1 Nguyªn nh©n
Lµ sù co rót cña vòng chaûy khi ®«ng r¾n. hiÖn tîng nµy ®Æc biÖt nghiªm
träng khi kÕt thóc qu¸ trình hµn kh«ng ®óng c¸ch.
Trong hµn TIG, hµn tù chaûy (autogenous techniques), hoÆc ngng cÊp
kim lo¹i ®¾p tríc khi ng¾t nguån ®iÖn hµn còng g©y ra c¸c khuyÕt tËt nµy.
c.3.2. Kh¾c phôc
- Lo¹i bá c¸c khuyÕt tËt khi dõng (hµn) l¹i (Removal of stop)
+ Dïng cÇc miÕng g¸ måi vµ kÕt thóc mèi hµn ( run-off tag)
+ Mµi ®iÓm dõng tríc khi hµn tiÕp
- Kü thuËt hµn : + Giaûm tõ tõ dßng ®iÖn hµn ®Ó giaûm nhá kÝch thíc
vòng chaûy.
 Mét sè vËt liÖu dÔ bÞ rç khÝ khi hµn & ph¬ng ph¸p
lµm s¹ch chóng ®îc liÖt kª ë baûng sau

VËt liÖu KhÝ Lµm s¹ch

ThÐp C-Mn Hydrogen, Mµi s¹ch c¸c líp gØ

nitrogen vµ
oxygen
Stainless steel Hydrogen TÈy dÇu + chaûi s¹ch
b»ng bµn chaûi inox +
tÈy
Nh«m vµ hîp kim nh«m Hydrogen TÈy b»ng ho¸ chÊt +
Chaûi b»ng bµn chaûi
+ TÈy dÇu + c¹o s¹ch
Ñång vµ hîp kim ®ång Hydrogen, TÈy dÇu + chaûi
Nitrogen s¹ch+tÈy dÇu

Nicken vµ hîp kim Nitrogen TÈy dÇu + chaûi

Nicken s¹ch+tÈy dÇu
KiÓm tra vµ söa chöõa

Kieåm tra
Khi c¸c khuyÕt tËt lan lªn ®Õn bÒ mÆt thì cã thÓ kiÓm tra b»ng PT
boÆc MT . Ñèi víi c¸c khuyÕt tËt bªn trong cÇn dïng ph¬ng ph¸p UT
hoÆc RT ®Ó kiÓm tra. RT cho kÕt quaû chÝnh x¸c vµ râ rµng. Tuy
nhiªn c¸c rç khÝ cã kÝch thíc nhá rÊt khã ph¸t hiÖn nhÊt lµ trªn c¸c
chi tiÕt dµy.

Söûa chöõa
CÇn thæi carbon, mµi ®Ó söa chöõa c¸c khu vùc bÞ rç khÝ. Song
nÕu nh rç khÝ trªn diÖn réng thì phaûi lo¹i bá hoµn toµn mèi hµn vµ
hµn l¹i.
4. NgËm xØ (Slag inclusions)
a. NhËn d¹ng
NgËm xØ mét vÖt ng¾n hoaëc dµi n»m däc theo mèi hµn. b»ng kü thuËt
chôp RT rÊt dÔ x¸c ®Þnh. KhuyÕt tËt nµy thêng xuÊt hiÖn trong c¸c ph¬ng
ph¸p hå quang kim lo¹i (SMAW, FCAW vµ SAW). Ñ«i khi còng xuÊt hiÖn
trong c¸c ph¬ng ph¸p hµn MIG-MAG.
b. Nguyªn nh©n
XØ lµ saûn phÈm ch¸y cña thuèc bäc, nã chÝnh lµ c¸c saûn phÈm oxy-ho¸
khö giöõa thuèc hµn, kh«ng khÝ vµ oxýt kim lo¹i. NgËm xØ xuÊt hiÖn khi
chóng bÞ kÑt giöõa hai líp hµn ®îc ®¾p lªn nhau kh«ng ®Òu. Khi líp hµn
kÕ tiÕp ®îc ®¾p, c¸c phÇn xØ bÞ kÑt sÏ kh«ng nãng chaûy ®îc. XØ hµn
còng cã thÓ bÞ nhèt trong c¸c lç hæng do khuyÕt ch¸y ch©n hoÆc c¸c vaûy
mÊp m« kh«ng ®Òu khi hµn nhiÒu líp
Nguy c¬ ngËm xØ chÞu aûnh hëng bëi
- b.1. Lo¹i thuèc hµn .
Mét trong c¸c chøc n¨ng chÝnh cña thuèc hµn lµ t¹o xØ che phñ bÒ mÆt
vòng chaûy ng¨n ngõa sù oxy hãa. aûnh hëng ®Õn c¸c tÝnh chÊt cña xØ
lµ sù c©n b»ng cña hai th«ng sè: søc caêng bÒ mÆt vµ tèc ®é nguéi cña
xØ. Khi hµn vÞ trÝ ph¼ng, ngang, ®é nhít cao gióp t¹o mèi hµn ph¼ng,
thÊp khiÕn xØ dÔ bÞ ng©m khi mèi hµn ®«ng r¾n.
Khi hµn c¸c t thÕ ngîc, xØ cÇn lo·ng h¬n ®Ó dÔ tr«i khái bÒ mÆt hµn
gióp nã nguéi nhanh, song phaûi cã søc caêng bÒ mÆt t¬ng ®èi cao ®Ó
t¹o bÖ cho vòng chaûy.
Thµnh phÇn cña thuèc hµn cã aûnh hëng quan träng ®Õn c¸c tÝnh chÊt
cña xØ. Tõ ®ã cã aûnh hëng ®Õn nguy c¬ ngËm xØ khi hµn.
Vòng chaûy cã hµm lîng oxygen thÊp sÏ cã søc caêng bÒ mÆt cao lµm
cho mèi hµn m« cao vµ ngîc l¹i. Do ®ã, c¸c thuèc hµn chøa bét s¾t sÏ lµm
giaûm søc caêng bÒ mÆt vòng chaûy, mèi hµn sÏ ph¼ng phiªu h¬n. thuèc
hµn chøa nhiÒu silicate (lo¹i que Rutile vµ Acid) t¹o d¹ng thñy tinh, dßn, dÔ
trãc. Cßn thuèc hµn chøa nhiÒu ®¸ v«i (lo¹i que Basic) thì t¹o xØ b¸m chÆt
b.2. Kü thuËt hµn
Kü thuËt hµn cã vai trß quan träng trong viÖc lo¹i trõ nguy c¬ ngËm xØ.
Thao t¸c hå quang phaûi baûo ®aûm hình d¹ng bÓ hµn ®Òu ®Æn,
®Æc biÖt lµ c¸c chç tiÕp gi¸p víi biªn måi hµn. Tr¸nh t¹o ra c¸c hèc, kÑt,
xØ sÏ bÞ nhèt vµo c¸c n¬i ®ã. Do vËy, chän cì que hµn ®óng, chuÈn bÞ
mèi hµn tèt vµ hîp lý lµ c¸c giaûi ph¸p chÝnh ®Ó lo¹i trõ nguy c¬ ngËm
xØ .
Khi hµn nhiÒu líp t thÕ ®øng, ®Æc biÖt víi que hµn basic, cÇn chó ý
baûo ®aûm ®èt ch¸y xØ ë c¸c vïng tiÕp gi¸p (biªn) mèi hµn ®Ó h¹n chÕ
khuyÕt (ch¸y) ch©n. khi phaûi l¾c que (weave), dõng l¹i mét chót ë hai
biªn vµ chç nèi que sÏ gióp mèi hµn ph¼ng vµ giaûm nguy c¬ ngËm xØ.
Dßng ®iÖn qu¸ cao, kÕt hîp víi tèc ®é hµn cao còng g©y nªn sù sù
khuyÕt (ch¸y) ch©n lµm cho xØ khã tÈy taêng nguy c¬ ngËm xØ.
NhÊt thiÕt phaûi tÈy s¹ch xØ khi hµn líp phñ hoÆc nèi mèi hµn. cã thÓ
mµi, gâ hoÆc chaûi. Dông cô lµm s¹ch phaûi phï hîp víi kim lo¹i hµn, vÝ
dô: dïng bµn chaûi inox khi lµm s¹ch inox.
Khi hµn víi lo¹i que hµn cã thuèc bäc khã tÈy s¹ch, trªn c¸c mèi hµn hÑp,
ho¹c khi xØ hµn bÞ kÑt trong c¸c r·nh khuyÕt ch©n, cÇn phaûi mµi s¹ch
c. Kh¾c phôc
- Dïng kü thuËt dÞch chuyÓn hå quang baûo ®aûm t¹o mèi hµn ph¼ng,
®Òu, lo¹i trõ c¸c kÑt hèc cã thÓ chøa xØ.
- Dïng dßng hµn hîp lý, tèc ®é hµn võa phaûi ®aûm baûo kh«ng bÞ
khuyÕt ch©n
- TÈy s¹ch xØ vµ ®Æt biÖt chó ý ë c¸c biªn, hèc, r·nh
- Mµi khi chaûi vµ gâ xØ kh«ng ®aûm baûo tÈy s¹ch mèi hµn.
5. Nøt kÕt tinh (nøt nãng) (solidification cracking) : VÕt nøt ®îc nhËn
d¹ng lµ mét sù gi¸n ®o¹n côc bé xuÊt hiÖn tõ øng suÊt co rót khi mèi hµn
®«ng kÕt l¹i.
a. NhËn d¹ng
- ChØ xuÊt hiÖn trªn kim lo¹i mèi hµn
- Thêng lµ mét ®êng nøt däc theo t©m mèi hµn tuy nhiªn ®«i khi l¹i lµ
nhöõng vÕt nøt ngang tuú thuéc vµo cÊu tróc kim lo¹i hµn.
- Nøt nãng trong bÓ (vòng) hµn thêng kÌm theo c¸c nh¸nh
- Nã thêng xuÊt hiÖn ho¹c lan ®Õn bÒ mÆt do vËy rÊt dÔ ph¸t hiÖn
trªn c¸c mèi hµng thÐp vµ hîp kim nicken cã thÓ cã líp oxýt xanh. chøng tá
lµ vÕt nøt xuÊt hiÖn trong khoaûng nhiÖt ®é dßn ram (khoaûng 8000C).
b. Nguyªn nh©n
Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ mèi hµn ë cuèi giai ®o¹n kÕt tinh kh«ng ®ñ
bÒn ®Ó chÞu ®ùng c¸c øng suÊt sinh ra bëi sù co rót cña bÓ hµn. c¸c
yÕu tè lµm taêng nguy c¬ bao gåm:
- KÝch thíc vµ hình d¹ng tiÕt diÖn hµn kh«ng ®ñ ch¾c
- Mèi hµn chÞu øng suÊt co rót qu¸ lín
C¸c tÝnh chÊt cña vËt liÖu nh cã nhiÒu t¹p chÊt vµ biÕn d¹ng mèi hµn
qu¸ lín khi ®«ng r¾n.
c. Ph¬ng ph¸p thùc hµnh hµn kh«ng bÞ nøt nãng :
- Chän vËt liÖu hµn vµ vËt liÖu ®¾p ph¶i phï hîp
- Lµm s¹ch khu vùc hµn,
- Theo ®óng tr×nh tù hµn, tèc ®é hµn phï hîp,
- Hµn cã tØ sè ®é s©u/bÒ réng lµ 0.5:1,
-Khi kÕt thóc hµn ®¶m b¶o que ®¾p ®Çy ®ñ kh«ng bÞ lâm
d. KiÓm tra vµ söa ch÷a : mµI hoÆc thæi thªm mçi bªn min. 5mm
6. Nøt nguéi (cold cracking) hoÆc nøt trÔ (delayed cracking)
- XuÊt hiÖn ë lo¹i thÐp cã cÊu tróc ferrit
- XuÊt hiÖn trªn vïng HAZ cña thÐp C-Mn,
- Cã ph¬ng n»m ngang, nghiªng 450 víi bÒ mÆt mèi hµn
- XuÊt hiÖn ë gãc mèi hµn gãc vµ song song víi t©m mèi hµn
- XuÊt hiÖn däc theo mèi hµn gi¸p mÝ
b . Nguyªn nh©n :
- Hydrogen hÊp thu vµ gi¶I phãng tõ h¬I Èm, tõ c¸c chÊt bÈn
- øng suÊt d (tïy theo kÕt cÊu, bÒ dµy vµ h×nh d¹ng, c¸ch g¸ ®Æt mèi hµn)
- CÊu tróc dßn, dÔ nøt cña vïng ¶nh hëng nhiÖt (tõ bÒ dµy chi tiÕt, n¨ng l-
îng hµn)
- Thµnh phÇn cÊu t¹o cña kim lo¹i hµn ¶nh hëng ®Õn sù biÕn cøng cña vËt
liÖu biÓu thÞ qua hµm lîng carbon (CE-carbon equivalent)
c. Lo¹i trõ
- Nung s¬ bé giöõa c¸c líp hµn (giaûm toác ñoä nguoäi, cho hydro khueách
taùn, loaïi tröø vieäc hình thaønh caùc caáu truùc deã sinh nöùt,
- Duøng que haøn Austenitic vaø niken ñeå choáng nöùt (loaïi que naøy cho
pheùp hydro hoøa tan cao, ít bò hydro kheách taùn qua vuøng aûnh höôûng
nhieät)
- Söû duïng ñuùng qui trình haøn : laøm saïch, saáy que haøn, nung theo
ñuùng nhieät ñoä vaø thôøi gian, giöõ nhieät sau khi haøn
7. Nöùt lôùp (lamellar tearing)
a. Nhaän daïng: (thöôøng chæ xuaát hieän treân theùp caùn)
- Thöôøng xuaát hieän treân caùc moái haøn T vaø goùc, trong phaàn kim
loaïi haøn, song song vôùi bieân noùng chaûy cuûa moái haøn.
- Coù theå xuaát hieän ôû chaân hoaëc ñaùy moái haøn (nôi taäp trung
öùng suaát)
b. Nguyeân nhaân :
- Bieán daïng ngang (transverse strain)
- Söï ñònh höôùng cuûa moái haøn (bieân noùng chaûy vaø khuyeát taät
doïc theo thôù kim loaïi
c. Bieän phaùp giaûm nguy cô nöùt lôùp
- Choïn vaät lieäu : khoâng phaûi theùp caùn, neáu khoâng ñöôïc thì choïn
loaïi coù chæ soá co thaét ngang cao .
- Thieát keá moái haøn hôïp lyù (veà kích thöôùc,…)
- Theo ñuùng trình töï haøn
- Choïn que haøn hôïp lyù (coù ñoä beàn thaáp, ít sinh hydro, ít saáy que,…)
- Nung sô boä vaø haøn lôùp ñeäm
8. Nöùt do nung laïi (reheat cracking)
a. Nhaän daïng :
- Xuaát hieän treân caùc keát caáu baèng theùp hôïp kim thaáp, coù chöùa
Cr, Mo, V
- Trong vuøng HAZ beân döôùi moái haøn, hoaëc treân lôùp phuû
- Trong khu vöïc taäp trung öùng suaát
b. Nguyeân nhaân :
- Do quaù trình khöû öùng suaát dö
c. Bieän phaùp giaûm nguy cô nöùt do nung laïi
- Choïn vaät lieäu : traùnh söû duïng caùc maùc theùp coù nhaïy caûm vôùi
nöùt, söû duïng caùc maùc theùp treân thò tröøông ñuùng chuûng loaïi
- Theo ñuùng qui trình haøn
- Choïn que haøn hôïp lyù (coù ñoä beàn thaáp, ít sinh hydro, ít saáy que,…)
- Nung sô boä vaø haøn lôùp ñeäm
THANK YOU