|p


9
 

 

 
 
   
 
     

  î
 Hyrje
3 Varfëria, paaftësia dhe padija për të zgjedhur dhe për të blerë,
ushqimet e duhura, të mira për shëndetin, kanë krijuar një lloj
të ri kequshqyerje e cila nuk lidhet aq me sasinë e ushqimit të
konsumuar, se sa me cilësinë e tij, me përbërjen, gatimin,
ofrimin, shit -blerjen, reklamimin, përzgjedhjen dhe
preferencat e reja të ushqimit dhe kalorazhin e lartë.

3 Në popullsi është shtuar ndjeshëm konsumi i ushqimeve të

pasura në sheqerna dhe yndyrna shtazore të cilat janë me te
lira si çmim, por fatkeqësisht janë dëmtuese për shëndetin.

3 Ushqimet natyrale me produkte të freskëta, zarzavate, fruta,

fibra, bukë të zezë, qumësht dhe produktet tradicionale të tij
po lihen pas dore.
Në vend të tyre ushqimi i industrializuar, më shpesh i
importuar, i gatshëm , gjysmë i gatshëm (Fast Food, Sanduiç,
Mac Donald Doner, Coca Cola, Fanta, Çokollata, dhe pijet
alkoolike te forta) me shije të reja por me kalorazh tepër të
lartë dhe përbërje ushqimore kryesisht yndyrore, sheqerore
dhe alkoolike kane pushtuar tregun dhe tryezat.
3 Ñnoreksia, bulimia dhe
obeziteti janë tri patologji
të rënda për trupin e
njeriut. Me kalimin e
viteve trupi ndryshon,
shëndoshet shumë, ose
dobësohet deri në kockë.
Kjo është shenja e
dukshme e çrregullimeve
psikologjike që
përfaqësojnë vuajtjen e
vërtetë dhe si të tilla
duhen trajtuar. Ñnoreksia,
bulimia dhe obeziteti janë
shqetësime të rënda
psikologjike, ose më saktë
sëmundjet e ushqimit.
Ñ
p

3 Nenkupton nje deshire te egzagjeruar per te qene i dobet, duke
pasur tendencen te ruash te njejten peshe trupore.Prej anoreksise
shkaktohen 5000 raste të reja në vit, ku viktimat e saj janë
kryesisht femrat nga 12-25 vjeçe.

3 Më parë ishte një sëmundje shumë e rrallë. Sot, pjesa më e

madhe e vuajtjeve psikike të femrës shprehet me shqetësime
ushqimore: fenomen ky që ka të bëjë me adoleshencën, me
formimin e personalitetit femëror dhe ndarjen nga familja.

3 Ekspertët thonë se shkaktarë të anoreksisë janë pasiguria apo

mungesa e besimit në vetvete, vështirësitë në marrëdhënie me të
tjerët si dhe trysnia kulturore.

3 Ñnoreksia është e vështirë për t¶u trajtuar. Ekspertët thonë se

vetëm 25% e pacientëve me anoreksi mund të trajtohen
suksesshëm, nëse trajtimi fillon në kohë.

3 9



p


p
p
p
1. pesha trupore eshte -15% para nje peshe normale
2. frika e egazagjeruar per mos u shendoshur
3. distorsionimi [imazhi i deformuam] mbi trupin e tyre
4. absentimi i te pakten 3 cikle menstruale njera mbas tjetres
 p
p

3 *jate dhjetëvjeçarëve të fundit mbishëndoshja është shpeshtuar
së tepërmi thuajse kudo në botë. Më shumë se 1 miliard njërës
në botë janë sot me mbipeshë trupore, nga të cilët 300 milion të
dhjamosur rëndë.

3 Në Evropë nga viti 1980 e këtej numri i njerëzve obez është

rritur 3 herë. Ñlarmi është se ai po rritet edhe tek fëmijët. Nga viti
1970 numri i të rinjve dhe fëmijëve obezë ose me peshë të tepërt
trupore në Evropë është rritur 10 herë. Obeziteti përbën
tashmë epideminë më të re që po pushton heshturazi
pandalshmerisht planetin.

3 r
  





 


. Ñi krijon
sëmundje dhe vret.

3 Vetëm në vitin 2005 obeziteti shkaktoi vdekjen e 35 milion

njerëzve : 7 milion prej sëmundjes ishemike të zemrës,
5 milion aksidentet vaskulare të trurit,
7 milion nga hipertensioni,
7 milion kanceri,
4 milion të vdekur në vit i atribuohen diabetit,
4.4 hiper kolestrolit.

3 Shkencetaret kane zbuluar se fundi se obeziteti eshte nje problem

mendor. Truri luan nje rol te rendesishem per kontrollin e oreksit
dhe per kete fajin nuk mund t¶ia hedhim metabolizmit
]
 

3 Manifestohet duke humbur kontrollin mbi sjelljen alimentare ne
kohen kur ha dhe provokimi i nxjerres te alimenteve nepermjet
vjelljes te provokuar cdo here mbas qe hane dicka.

3 9



p
]
 
 p
p 
1. episode bulimike te perseritura: te pakten 2 here ne jave, gjate
te pakten 3 muajve.
2. humbja e kontrollit gjate kohes kur konsumojne alimente
3. sjellje kompensuese te perseritura per te parapritur rritjen ne
peshe: vjellje e provokuar, ilace per te dobesuar, dieta dhe efort
fizik intens.
4. imazhi per veten e tyre eshte e afektuar nga pesha trupore.

Personat te cilat vuajne nga bulimia mbajne sekret problemen e

tyre, kane nje alimentacion te crregullt, i cili eshte i shoqeruar me
vjellje te provokuara.
Kan nje deshire te madhe per te ngrene gjera te embla per te
mbush boshlleqet e ekzistences. Mendimet e tyre jan te lidhura
me problemet alimentare dhe mund te kene simptoma depresive
si psh : stima per veteveten e ulet, trishtim, turbullime te gjumit,
humbja e shpresave etj.
3 9
p

Shkaqet e patologjisë anoreksiko-bulimike dhe obezitetit psikogjen

janë të shumta. Ñto lidhen me historinë e personit dhe të familjes ku
ai është rritur. Mendimi obsesiv i ushqimit ngulitet thellë në mendjen
dhe jetën e atij që vuan nga anoreksia, bulimia dhe obeziteti.

3 r p
p

 
Ñnoreksia, bulimia dhe obeziteti e godasin seriozisht trupin.
1. Kequshqyerja dhe të vjellat e provokuara vetë, shkaktojnë dëme të
vazhdueshme në aparatin tretës e gjithashtu prishin edhe dhëmbët.
2. Dehidratimi dhe ipopotasemia mund ta dëmtojnë zemrën.
3. *jatë anoreksisë, në veçanti, si për humbjen e peshës, ashtu edhe
problemet psikologjike, krijohet amenorreja (bllokimi i ciklit
menstrual), që nëse zgjatet për shumë vite mund të shkaktojë
osteoporozën (zhgëlqerëzimin kockor).
4. *jatë obezitetit shfaqen patologji kardiovaskulare, osteo-artro-
muskulore dhe metabolike (diabeti) që e rrezikojnë vërtet shëndetin
e një individi të caktuar.
Nga anoreksia, bulimia dhe obeziteti është e sigurt se mund të
vdesësh.
Vitet e fundit është zbuluar se anoreksia, bulimia dhe obeziteti
shpesh fshehin edhe patologji të tjera.
6

 p
 

p
3 Shqetësimi anoreksiko-bulimik dhe obeziteti shfaqen
në adoleshencë, por rrënjët e tyre janë që në fëmijëri.
Prindërit janë pikëmbështetja e mirëqenies dhe
shqetësimeve të fëmijëve.
3
3 Shpesh prindërit nuk janë të vetëdijshëm për
shqetësimet psikologjike të pazgjidhura të fëmijëve,
të cilat mund të kenë ndikuar për keq në gjendjen
emocionale të tyre.

3 Ñnoreksia, bulimia dhe obeziteti janë sëmundje që

krijojnë konfuzion dhe dhembje brenda familjeve,
sidomos mes prindërve, pasi këta të fundit gjenden të
papërgatitur, tremben dhe ndihen të pafuqishëm
përballë këtyre fenomeneve.
up
 p 


p p  




 
    p 



  p
p pp
pp
1. Përdorimi sa më i shumte në ushqimin
e përditshëm i zarzavateve, dhe frutave te fresketa
(minimum 400 gr në ditë ) dhe ushqimeve me
përmbajtje të lartë fibre;
2. Promovim i veprimtarisë së përditshme fizike,(
minimum 30 minuta ecje në ditë) ;
3. Minimizim i konsumit të yndyrnave shtazore në
raport me ato me origjinë bimore;
4. Kufizimin e produkteve ushqimore me përmbajte të
lartë të yndyrnave , kripërave dhe sheqernave të
lira;
5. Mbajtjen e peshës trupore në shifra optimale,
evitimin e shtimit në peshë;
6. Mospirjen ose ndërprerjen e duhanit.
u Ñ]r

Diabeti eshte nje semundje qe karakterizohet

nga nivel i larte i glukozes( ose sheqeri) ne gjak.
Ky nivel i larte glukozes eshte i shkaktuar nga
paftesia e organizmit per te perdorur insulinen e
vet per te tretur sheqerin. Mjekesia akoma nuk e
di me saktesi perse ndodh nje gje e tille dhe e
kane quajtur shkakun: sindroma x, por
pergjithsisht besohet se faktoret kryesore qe
cojne ne diabet jane : gjenet e predispozuara,
ushqim jo i ushqyeshem, mungese aktiviteti fizik,
mbipesha.
ÿ



p

p
p


3 Probleme me këmbët,
3 Nefropati, sëmundje të veshkës,
3 Probleme me shikimin deri në verbim të
plotë,
3 Komplikime në sistemin kardiovaskular,
duke rritur gjasat për zhvillim të
sëmundjeve të zemrës apo infarkt, etj.

Ñr
u6Ñu Ñ]r


3 Doktoret kane 5 kadegori ilacesh per
trajtimin e diabetit tipi2, te gjithe ato kane
efekte anesore. Dhe nuk ndihmojne nese
perdoren te vetem kundra semundjes. Te
gjitha keto ilace kerkojne qe se bashku me to
te merren masa te tjera per luftimin e
diabetit (dieta + ushtrimet fizike+ etj). Nese
nuk perfshihet te pakten dieta dhe ushtrimet
fizike ju vecse po luftoni nje beteje te
humbur kunder nje semundje qe nuk ndalet
kurre pavaresisht se ju mund te perdorni
ilacin me te fuqishem qe egziston.
3 SULFONILURET
3 Ky lloj ilaci ka dale ne qarkullim prej vitesh. Eshte mjekin nga goja. Emra
te njohur qe kane ne perberje kete ilac jane minodiab dhe diabinese. Ketu
futet dhe Daunil (i njohur ne Shqiperi). Keto lloj ilacesh stimulojne
pankreasin duke rritur ne kete menyre sasine e insulines qe derdhet ne
gjak. Kjo insuline shtese e detyron glukozen te hyje ne muskuj me sforcim.
Problemi me kete ilac eshte se ato nuk e rrisin ndjeshmerine e organizmit
ndaj insulines por ato rrisin thjesht sasine e insulines (pra sasi dhe jo
cilesi).. kjo e zgjidh problemin perkohesisht duke ulur nivelin e glukozes ne
gjak por krijon nje problem afatgjat sepse stimulon rritjen ne peshe. Pra ky
ilac vecse sa rrit sasine e insulines ne gjak. Por disa diabetike e kane
nivelin e insulines shume te larte edhe pa e marre ilacin. Nivel qe mund te
shkoje deri ne 5 here me teper se normalja. Procesi i rritjes se insulines ne
gjak u shkakton shume diabetikeve hipoglicemi (nivel i ulet sheqeri ne
gjak) per kete arsye nje nga pasojat e ilacit eshte se te shtyn te hash sa
me shume. Disa diabetike per shkak te uljes se nivelit te sheqerit ne gjak
kane pasoja si marramendje, hutim deri ne humbje ndjenjash. Rezultati i
hipoglicemise eshte te ushqyerit e tepruar ose e thene ndryshe mbi-
ushqimim, qe con ne rritje te peshes trupore. Qe nga ana e vet con ne
rritjen e mosndjeshmerise ndaj insulines ( DIÑ ET TIPI2). Por ky eshte
efekti i kundert me ate qe ne duam te arrijme. Diabetiket duhet ti
humbasin kilogramet e tepert jo ti shtojne ato. Keto lloj ilacesh
(sulfoniluret) gjithashtu rrisin kolesterolin dhe trigliceridet, te cilat qe te
dyja shkaktojne semundje zemre.
3 I*UÑNIDET
Ilacet me kete perberje jane zhvilluar ne vitin1994. ato veprojne
nga nje drejtim i ndryshem ne krahasim me sulfoniluret. Ne vend
qe te rrisin nivelin e insulines ato ngadalsojne sasine e glukozes
qe prodhohet nga melcia dhe zorret e vogla ku tretet ushqimi.
Keto ilace jane me te perparuara se te sulfoniluret sepse nuk
shkaktojne rritje peshe ose ndonje semundje zemre. Por kete
ilace megjithese jane me te perparuara kane disa efekte anesore.
Shkaktojne probleme stomaku, diarre, ndjenjen e ngopjes
abdominale etj. Njerezit qe vuajne me zemer, melci ose veshka
keshillohen te mos e marrin kete ilac. Ilaci tipik qe permban
biganide quhet metformin.
ÑLFÑ *LUKOZE NDÑLUES
Disa nga keto ilace si pershembull Ñcarbose, ngadalsojne
shperberjen e sheqernave ne zorret e vogla duke nderhyre ne
enzimen me te njejtin emer, enzimen alfa glukoze. Kjo enzime
ben shperberjen ne sheqernave qe ndodhen ne ushqimet qe
hame. Duke ndaluar kete enzime nga funksionimi nuk bejme gje
tjeter vecse parandalojme rritjen e sheqerit ne gjak. Efekte
anesore: gazra dhe dhimbje te abdomenit, po ashtu diarre. Nuk i
keshillohet vecanerisht te semureve me ulcera ose kolitis,
gjithashtu shkakton pune te tepruar te melcise qe mund te
shkoje ne demtim te saj.
3 THISCOLIDINIDION
Ilaci me i ri e dale ne treg. Emri ne kutine e ilacit: REZULIN.
Ky eshte ilaci i pare qe ndihmon trupin qe ta perdore me mire insulinen duke
stimuluar disa pjeset thithese te indeve te ashtuquajturat ³vendkalimi´
nepermjet te cilave glukoza hyn ne qelize nga gjaku. Nga studimet e bera ne
paciente qe perdoren kete ilac dhe ilacin e pare (sulfoniluret) rezultoi se
megjithese kishte ulje te glukozes perseri kishte rritje ne peshen trupore. Ky
ilac ka efekte anesore kryesisht ne melci, ka pasur bile edhe vdekje prej tij. Si
dhe shkakton dhimbje, infeksion dhe dhimbje koke.

3 INSULINÑ - E REJÑ DHE E VJETRÑ

Insulina eshte perdorur gjithnje ne diabetin tipi1, ne njerezit te cilet nuk
prodhojne dot insuline. Ndersa ne diabetin tipi2 insulina perdoret si mundesia e
fundit e mbetur. Ne fakt reth 29% e diabetikeve te tipit2 mjekohen me
inxheksione insuline. Dihet se praktikisht diabeti tipi2 me ane te dietes dhe
ushtrimeve fizike nuk duhet te arrije ne kete pike te inxheksionit te insulines.
Pacienti qe ka arritur ne ate faze qe duhet patjeter inxheksion insuline edhe
sikur ta kuptoje me se miri rendesine e dietes (perizes) dhe aktivitetit fizik
tashme nuk gjejne dot forca ne personalitetin e tyre qe ta fillojne luften nga e
para. Ñta ja lene cdo gje ne dore ilaceve. Insulina e zbuluar me 1922 vepron
shpejt , brenda disa oresh pasi eshte marre. Insulina detyron melcine te
ndaloje prodhimin e glukozes dhe te filloje perdorimin e saj, detyron muskujt
te thithin glukozen bile ne nje fare shkalle detyron edhe qelizat e yndyres qe te
thithin glukoze. Ka shume rendesi sasia dhe momenti i injektimit te insulines.
Me teprice dhe niveli i glukozes ulet shume duke shkaktur hipoglicemi. Shume
pak nuk ja del qe te te detyroje qelizat te thithin glukoze. Pra eshte shume
delikat menyra se si merret insulina. E cila ka the efekte anesore qe jane
hipoglicemi, shtim ne peshe trupore dhe semundje gjaku.
3 ime medicinale natyrale pa efekte anesore:
Egziston nje bime e kuqe e madhe sa nje kokerr portokalli qe njihet ne botanike
me emrin *ÑRCINIÑ CÑM O*IÑ. Kjo bime thahet dhe bluhet duke e bere ne kete
menyre pluhur. Ky pluhur ka pasur perdorime te ndryshme per shume e shume
vite me radhe. Ne Indi perdoret per infeksione te ndryshme. *jithashtu eshte
perdorur si pune camcakezi per te mbajtur te shendetshem dhembet dhe mishin e
dhembeve. Ne Indi gjithashtu perdoret si erez ne gatim sidomos ne gjellet e
famshme indiane Keri. Ne disa vende bima eshte perdorur si afrodiziak (nxites i
epshit seksual). Ne Kine perdoret ne Diabetin tipi2, ne disa semundje melcie dhe
per parazite. Duke pare efektet e bimes farmakologet u interesuan shume e me
shume se si vepronte kjo bime mbi semundje te ndryshme. Ne vitin 1965 dy
studiues zbuluan se lenda vepruese ne kete bime ishte ÑCIDI HIDROKSICITRIK
ose shkurt ÑHC (anglisht HCÑ). Pas kesaj kerkimet u perqendruan ne kete
perberes kimik te vecante dhe u pa se ky perberes po jepte rezultate shume te
papritura. Nje farmakolog i universitetit amerikan i randeisit prof. Watson zbuloi i
habitur se ky perberes detyron qelizat qe te mos thithin yndyren, cka do te thote
se ne kete menyre kemi me pak yndyrna rreth melcise dhe ne pergjithsi ne trup.
Ne vitet 70 u bene shume eksperimente ne minj per te verteturar zbulimin e Prof.
Watsonit. Pas analizave dhe eksperimenteve te kryera ne laboratoret e firmave te
mirnjohura te ilaceve Hoffman-L Roche u konkludua se HCÑ shkakton uljen e
prodhimit te yndyres ne kafshet. Pas kesaj filluan te hidhen idete se ky perbers
kimik ka veti qe te ule peshen trupore te njeriu. Eksperimentet ne kafshe
vazhduan me tej. Duke zbuluar se kafshet nuk shtuan peshe si me pare pas
trajtimit me kete perberes kimik. Studimet konkluduan se HCÑ bllokon ne fakt
depozitimin e yndyres ne trup. Ne trup ndodh nje proces kimik qe quhet ³cikli i
Krebsit´, ky proces ne fakt eshte procesi gjate te cilit prodhohet yndyra e trupit qe
depozitohet ne pjese te ndryshme te tij. HCÑ e nderpret kete cikel. Kur ne trup
hyn ushqim kalorik me shumice ky proces ben qe energjia nga ushqimi te kthehet
ne yndyre. Perberesi HCÑ duke nderprere kete cikel ben te mundur qe yndyra te
mos te depozitohet ne trupin tone.