LA REVOLUCION

FILIPINA
BY APOLINARIO MABINI

Aquino Asaytuno
Cacho De
Guzman
Rivera Tamis
EXTERNAL CRITICISM
INTERNAL CRITICISM

● How close was the author to the vent being studied? Kasama si
Mabini sa mga gumanap ng mga pangyayari bilang saksi.
● How was the account made?
● Who was the recipient of the account? Mga Filipino.
● Is there bias to be accounted for? Yes.
● Does informed common sense make the account probable?
● Is the account corroborated by other accounts?
Bungad Panawagan

● Walang katungkulan sa Pilipinas May – December 1899

● “Paniwala ko rin na dapat ilahad ko sa usisa ng mga tao ang
aking mga tinangka at mga ginawa sa aking panunungkulan,
ngayon at nararamdaman kong patapos na ang aking
pagsisikap”
● Bago ipatapon sa Guam, nakausap sina Gen. Arthur MacArthur
at Gen. J.F. Bell
Bungad Panawagan

● Umaasa ang dalawang Heneral sa tulong ni Mabini sa

pagpapayapa ng kapuluan
● Tanggapin ang pagsakop ng America at magtatag ng uri ng
Pamahalaan
● Tumanggi si Mabini sa kadahilanan na maaaring mawala ang
tiwala sa kanya ng tao.
Bungad Panawagan

● Naniniwala ang Amerikano na ang tigas ng ulo ni Mabini at

Aguinaldo ang balakid sa pagpapatahimik sa bayan.
● “Ang himagsikan ay hindi nagmula sa pagnanasa ng iisang tao
kundi sa pagkasawi ng mga hangarin ng lahat ng tao.”
Walang silbi ang Pagpapatapon

● “Ang tunay na katahimikan ay makakamit lamang kung

mauunawaan ng mga Amerikano kung paano mahuhuli ang
kalooban ng mga Pilipino”
● “Suriin ninyo ang karanasan ng yumaong pananakop ng mga
Español….kalupitan at hindi katarungan ang parusahan, ipiit at
ipatapon ang mga bihag na hindi man lang pinaharap sa
hukuman”
Walang silbi ang Pagpapatapon

● “Sa halip na kalabanin ang mga balak ng mga Amerikano,

tinangka ko ngang ihayag ng malinaw ang hangarin ng mga
naghihimagsik
● “Maaari kayong magkamali, sa tantiya niyong mahuhupa ang
aklasan ng bayan kapag nabihag at naipatapon si Aguinaldo. Sa
ganong pangyayari, kailangan ninyo ang tulong ng mga Pilipino
na pinagkakatiwalaan pa ng mga naghihimagsik upang makamit
pa rin ang katahimikan ng kapuluan”
Walang silbi ang Pagpapatapon

● “Walang katuturan ang pagpapatapon sa akin dito sa Guam, sa

nangyaring pagbihag kay Aguinaldo at kay VIcent Lukban, o sa pagsuko
ni Miguel Malvar at ng iba pang pinuno ng himagsikan.
● “Naturing na gawain ng mahina ang makipagsunduan, kaya walang
nalalabing paraan na makapagpapayapa kundi pagpuksa sa mga
maghihimagsik”
● “Hindi karaniwang nagwawagi ang mahina laban sa malakas, kaya alam
din natin na hindi magtatagal, mauubos ang ating lakas at tayo ay tiyak
na matatalo”
Sumumpa sa Pananalig sa America

● Sumanib na sa mga Amerikano ang maraming naghihimagsik

nuong hindi sila nakalaya sa sariling kakayahan dahil sa lakas
ng hukbong Amerikan
● Sinundan ng kapatawaran sa lahat
● Agosto 24, 1902 - Malayang makakabalik sa Pilipinas kung:
● Aamin sa pagsakop ng America
Sumumpa sa Pananalig sa America

● Pagsumpa ng pananalig sa America nang tapat at walang pag-

iimbot
● ‘Pagsumpa ay gaganapin sa anumang pook ng Pilipinas na may
Amerikanong sapat na kapangyarihang tumanggap sa sumpa’
● February 9,1903 – malaya makapunta kahit saan maliban sa
Pilipinas
Upang makauwi sa sariling bayan

● Ang lahat ng kapangyarihang sumasaklaw sa mga tao ay likas

na nakasalalay sa mga tao rin
● Paliitin ang pagsakop sa Pilipinas, sariling pamahalaan ng mga
Pilipino
● Ang tagumpay ng pamamahala ay nakakamit sa
pagkakasundo ng maaaring tuparin ayon sa mga atas ng
kalikasan at sa mga kailangan ng tao
Upang makauwi sa sariling bayan

● Pagsunod ng Amerika sa Pahayag ng Kalayaan at Mga

Karapatan ng Tao
● Si Mabini ay sumumpa sa pananalig sa America hindi dahil
tinalikuran na niya ang kanyang paniniwala kundi dahil mas
mahalaga ang pag-ibig na makabalik sa sariling bayan
Isapi ang pilipinas sa espanya

● Pagkawala ng buhay ay pagkawala rin ng katarungan

● Pakikipaglaban, Pagkupkop, at Pagpayo
● Pagsikap na pagsapi ng Pilipinas sa Espanya bilang isang
lalawigan
Dahilan ng Hindi Pagkampi sa Katipunan at
Himagsikan:

● Upang hindi matuloy ang madugong pakikipagbaka

● Upang hindi naisin ng maraming Pilipino ang tumiwalag
● Upang hindi matatag ang marahas na lipuan
KILALANIN ANG MGA KARAPATAN NG TAO

● 1898 - Nabatid nang husto ang hangarin ng mga tao at ang

tungkulin na pagtulong sa himagsikan
● “Sumanib ako sa himagsikan nuon bilang pagsunod sa mga tao,
iiwan ko ang himagsikan ngayon dahil din sa dahilang ito”
● Pag-iwas sa pag-aaklas
● Pagkilala ng mga Amerikano sa karapatan ng mga Pilipino na
magkaroon ng kalayaan
Pagtupad ng mga Amerikano sa pangakong
kalayaan dahil batid nila na:
● Hindi ninais ng mga Pilipino, na katunayan ay sapilitan, ang
ginawang pagsakop ng America
● Ang pagpatuloy ng payapa ay nakasalalay sa pagturing na
gagawin sa mga Pilipino
● Ang pagsupil sa mga pulong ng Pilipino upang manawagan para
sa kapakanan ng mga tao, gaya ng Liga Filipina, ang nagbunga ng
mga lihim na lipunan gaya ng Katipunan na nawagan ng aklasan
Pagtupad ng mga Amerikano sa pangakong
kalayaan dahil batid nila na:
● Sa huli, ang pagsakop na hindi marunong humarap sa gumigising
na hangarin ng mga tao na makipag-ugnay sa kabihasnan ng
ibang bayan ay magsusulsol sa mga tao na tumiwalag sa
pagsakop, habang ito ay nagpapalawak ng bulok at
katampalasan sa pamahalaan ng sumasakop
PAGTUPAD LAMANG SA AKING TUNGKULIN

● Kalimutan ang anumang poot, iwaksi at palitan ng kasunduan at

pakikipag-isa ng Pilipino at Amerkano.
● Tiyak na pagsiguro ng ligaya at sapilitang pagpapaniwala
● “Wala akong ginhawa sa pait at lungkot ng aking nalalabing
buhay maliban sa kasiyahang lagi kong tinupad ang aking
tungkulin”
KABANATA I: Ang Politico Ng
Pagbabago, At Ng Himagsikan
Ang Politico Ng Pagbabago, At Ng Himagsikan
● Himagsikan (Revolucion) - unos ng mga tao upang bigla at
sukdulang ibahin ang kapangyarihan ng bayan - ang pamunuan,
ang batasan, at ang litisan o hukuman
● Pagbabago (Evolution) - pag-iiba ay mahinahon at mabagal
● Ang panawagan at pagsisikap ng pangkat-pangkat lamang, para
sa ikauunlad ng sila-sila na rin, ay hindi dapat tukuying
himagsikan, ni hindi pagbabago.
Ang Politico Ng Pagbabago, At Ng Himagsikan
● Mithi: Mapagpabuti ang kalagayan
● Kalaban ng mithi
● Lunas: Mahinahong pag-iisip
● Paghintay sa matagalang pagbubuti
PAGSUPIL SA MAHINANG PAGBABAGO
● Ang paghihintay ng mahinahong pag-iiba ay hindi maaaring
ganapin kung sinusupil ng pamahalaan
● Ang mga nilalang na lumalaki ay kailangang may layang
makarating sa abot ng kanilang mga kakayahan
● Paglabag sa atas ng kalikasan
PAGSUPIL SA MAHINANG PAGBABAGO
● Dayuhan > Makapangyarihan > Pagsakop ng Sapilitan > Pag-
aaklas
● Dayuhan > Kalakal > Pagtuligsa sa sariling layunin > Pagpuksa
sa mamimili
MALALANSAG ANG LIPUNAN NG DAYUHAN

● Kung ang lipunan ng mga dayuhan ay likas na mapagpalaya at

mapagbiyaya, ang pagmamalupit at patuloy na pagpuksa sa mga
sakop na tao ay magbubunga ng pagsalungat sa mga dayuhan
mismo at ang pagkalansag na rin ng kanilang lipunan.
● Ang mga hayag ng mga sumasakop ng pagkalinga sa mga tao ay
takip lamang sa tunay nilang hangad
● Pakikipagsundo sa halip na pakikidigma
KABANATA V: Mga Panawagan
Ng ‘La Solidaridad’
Mga Panawagan Ng ‘La Solidaridad’

● Naaninaw nila na sa bumibilis at lumalawak na ugnayan ng iba’t

ibang bayan, hindi magtatagal at magigising sa puso ng mga
Pilipino ang paghangad sa mga kalayaang tinatamasa ng mga tao
sa ibang bayan
● Walang alingawngaw na nakarating sa España tungkol sa mga
abuso na ginaganap sa Pilipinas
Mga Panawagan Ng ‘La Solidaridad’

● Dahil wala silang mga kinatawan sa Cortes na nagsalita sana para sa

kanila, at dahil ang mga frayle at mga namamahalang Español sa Manila
ay masigasig na itinatago at pinagtatakpan ang mga kalabisang
nagaganap
● Anumang pagpupulong at pagsusumamo ng mga Pilipino sa Pilipinas ay
iniipit at marahas na pinarurusahan kaya walang lumalabas na balita o
bulong man lamang tungkol sa mga tunay na kalagayan at pagnanasa ng
mga Pilipino.
Mga Panawagan Ng ‘La Solidaridad’

● Upang mabulgar ang lahat ng ito, nagpasiya ang ilang mga taga-
Manila na maglathala ng isang pahayagan sa España
● itinatag ng mga Pilipino sa España ang pahayagang La
Solidaridad
● Unang patnugot ay si Don Graciano Lopez Jaena;
● Marcelo H. del Pilar
Mga Panawagan Ng ‘La Solidaridad’

● Isiniwalat sa pahayagan ang tunay na paghihirap ng Solidaridad mga

Pilipino at ang hangarin nilang mapagbuti ang kanilang kalagayan sa
pamamagitan ng mga pagbabago na hinihiling nilang iutos ng
pamahalaan sa Madrid
● Ibinulgar din ang pagsupil sa mga hangaring ito sa pamamagitan ng
pagpapahirap at pananakit, pagpapatapon at pagpipiit, mga kalabisan
na lalong nagpapaalab ng damdamin ng mga Pilipino na makaligtas
mula sa mapaglupig na pamamalakad.
Unang Pahayagan ng Pilipino

● Binigyang tinig ng ilan-ilang Pilipino sa España ang panaghoy ng

mga tao sa Pilipinas, mga panaghoy na pinarusahan ng mga
Español sa buong kapuluan. Subalit ang pagpipiit at
pagpapahirap ay hindi nagpatahan, bagkus nagpapalakas pa, sa
mga panaghoy na lalong lumawak.
Unang Pahayagan ng Pilipino

● Hiningi ng mga ulat sa pahayagan na baguhin agad-agad ang

pamamahala sa Manila upang masansala ang pag-aklas ng mga
Pilipino sakaling maniwala sila na walang lunas silang
makakamit sa iba pang paraan, kundi sa pagiging malaya at
paghiwalay nang lubusan mula sa España
Unang Pahayagan ng Pilipino

● Ang pagmamahal lamang ng mga Pilipino sa España, ang tanging

batayan ng patuloy na paghahari ng Español sa kapuluan - La
Solidaridad
Hiningi ng La Solidaridad ang mga pagbubuti
na:
1. Gawing civilian sa halip ng militar ang pamahalaan sa Pilipinas
2. Itakda ng mga batas at saklawin ang lawak ng kapangyarihan ng
governador-general
3. Ibigay rin sa Pilipino ang mga karapatan at mga kalayaang
tinatamasa ng mga Español sa Pilipinas
4. Paalisin ang mga frayle, o isalin ang kanilang mga paroco sa mga
pari.
Hiningi ng La Solidaridad ang mga pagbubuti
na:
5. Maliban sa governador at pinaka-mataas na pamunuan sa Pilipinas,
kalahati ng mga tungkulin sa pamahalaan ng kapuluan ay ilaan sa mga
Pilipino, at kalahati lamang, sa halip ng lahat, ang ilaan sa mga Español
na galing sa España
6. Gawing takda ang tagal ng panunungkulan sa pamahalaan, sa halip
nang palit-palitan kahit kailan maisipan ng mga ministro sa España.
7. Bawasan ang kapangyarihan ng Guardia Civil at supilin ang kanilang
pagmamalupit
Unang Pahayagan ng Pilipino

● Agad itong sinagot ng mga Frayle

● Naglimbag din ng sarriling pahayagan upang kalabanin ang mga
Pilipino, idiniin na walang kayang gawin ang mga tao dahil sa
kanilang kamangmangan at katamaran.
● Hinayag nilang sanay lamang ang mga tao na gumawa habang
hinahagupit ng palo, at magiging layaw ang mga ito kapag
nabigyan na pagbubuti.
Unang Pahayagan ng Pilipino

● Masisira lamang daw ang katauhan ng mga Pilipino dahil likas

silang mga primitivo.
● Kapag pinagbigyan, hihingi lamang nang hihingi ang mga
Pilipino, at lalong magiging hayok at hindi masisiyahan kahit
kailan.
● Ito ay sinagot ng La Solidaridad
Unang Pahayagan ng Pilipino

● Mangmang ang mga tao sapagkat hinadlangan silang matuto ng

mga frayle na siyang nangangasiwa ng mga paaralang bayan sa
Pilipinas.
● Walang ginagawa ang mga tao, hindi dahil sa tamad kundi dahil
walang sasakyang nagagamit upang maglibot at magkalakal.
Unang Pahayagan ng Pilipino

● Hinayag sa pahayagan ng mga frayle na ang mga kalayaan sa

España ay nakamit sa pamamagitan ng dugo, hindi ng tinta.
● Walang kibo ang pamahalaan sa Madrid ngunit lantad ang
pasiya nilang kampihan ang mga frayle, at pabayaan ang mga tao
sa pamamahala ng mga nasa Manila.
Unang Pahayagan ng Pilipino

● May mga mapag-palayang pinuno na natanyag sa España sa mga

pangako ng pagbubuti sa mga sakop. Ngunit ang mga ito, kapag
naluklok na sa pamahalaan, ay masugid na nililimot ang mga
pangako nila ng pagbubuti
KABANATA VI: Ang 2 Nobela Ni
Rizal
KABANATA VI: Ang 2 Nobela Ni Rizal

● Ang mga pahayag na inilathala tuwing ika-2 linggo ay hindi sapat upang
matawag ang pansin ng pamahalaan ng España
● Tumiwalag si Rizal upang kumatha ng Jose Rizal higit na mapapansin at
mabisang hayag sa kanyang mga panawagan
● Kinakailangang isalarawan nang mas makulay ang dalamhati ng mga
Pilipino
● Sa isang aklat lamang magaganap ito kaya nagpasiya si Rizal na sumulat
ng nobela
‘Noli Me Tangere’ (‘Huwag Akong Salingin’)

● Sa bungad makikita ang hangarin ng sumulat ang pagbunyag sa tanaw

ng lahat ng mga paghihirap ng mga Pilipino, tulad ng pagbibilad ng mga
maysakit nuong unang panahon, upang makapagpayo at makatulong sa
pagpapagaling ang mga nagdaraan na nais dumamay
● Ang pangunahing tauhan sa nobela ay si Ibarra, kaisa-isang anak at
tagapagmana ng isang mayamang familia ng mga mestizo, halong dugo
ng Intsik at Español.
‘Noli Me Tangere’ (‘Huwag Akong Salingin’)

● Pinag-aral siya ng mga magulang mula pagkabata sa Ateneo sa

Manila, ang paaralang palakad ng mga frayleng Jesuit;
pagkatapos, ipinagpatuloy niya ang kanyang pag-aaral sa
Europa, sa kahilingan ng kanyang ama.
● Walang karanasan sa Pilipinas, at bahagya lamang niyang alam
ang sariling bayan nang bumalik mula sa Europa.
‘Noli Me Tangere’ (‘Huwag Akong Salingin’)

● Hindi siya napaniwala ni Elias, nang lumapit ito sa kanya upang

humingi ng tulong para sa mga naaapi at pinagmamalupitan. Sa
halip, sinabi ni Ibarra, ang palakad sa Pilipinas ay ang
pinakamainam at angkop sa kasalukuyang katayuan ng lipunang
Pilipino. Hindi pa oras upang palitan ang pamahalaan ng bayan,
ang sagot ni Ibarra kay Elias.
‘Noli Me Tangere’ (‘Huwag Akong Salingin’):
Dahil sa pag-ibig ni Maria Clara
● Umiibig sa isang dalagang kababata niya, anak ng frayle sa
paroco ng kanyang nayon, at iniibig din siya ng dalaga, si Maria
Clara.
● Ipinangako ni Ibarra sa kasintahan - ang katauhan ng minamahal
niyang bayan - na tutustusan niya ang pagpagawa ng mga
kailangan sa kabayanan, gaya ng isang paaralang bayan
Dahil sa pag-ibig ni Maria Clara

● Ang frayle ng paroco ay salungat sa ibigan, sapagkat hinahamak

ang mga Pilipino at higit na mainam mag-asawa si Maria Clara
ng isang Español nang mamuhay siya nang tahimik sa piling ng
kanyang mga magiging anak.
Dahil sa pag-ibig ni Maria Clara

● Isang pangahas si Ibarra na ni hindi humahalik sa kamay ng frayle at ang

turing sa frayle, kahit na magalang, ay hindi ang paluhod na pagsumamo
na karaniwang inaasahan mula sa mga katutubo.
● Siklab ang luob niya nang ibalita sa kanya ng alcalde ng kabayanan na
balak ni Ibarra na magpatayo ng isang paaralan, at sinumpa niyang
maghihiganti siya sa ang sinumang tumulong kay Ibarra.
Dahil sa pag-ibig ni Maria Clara

● Sa pagdiriwang nuong simula ng pagtatayo ng paaralan,

naganap ang isang ‘sakuna,’ at si Elias lamang ang nakapagligtas
kay Ibarra sa kamatayan
● Isa pang Frayle ang nagkagusto kay Maria Clara
● Biglang nagkaroon ng aklasan upang patayin ang frayle na, hindi
inaasahan, ay wala sa kanyang convento
Dahil sa pag-ibig ni Maria Clara

● Nanduon ang mga Guardia Civil na dumakip sa ilang kasapi sa

aklasan
● Pinilit ang mga bihag na ituro si Ibarra bilang pinuno ng pag-
aklas. Ang mga tumanggi ay pinahirapan at pinatay
Dahil sa pag-ibig ni Maria Clara

● Nabalaan naman ni Elias at nakatakas si Ibarra sa Manila at

duon nagpadakip sa mga maykapangyarihan
● Ikinulong siya sa Fuerza Santiago
● ibinaon ni Elias sa isang lihim na pook ang salapi at kayamanan
ni Ibarra
Dahil sa pag-ibig ni Maria Clara

● Dahil sa mayaman si Ibarra at nakapag-aaral, higit na mahalaga at

mabisa si Ibarra, kaya nang malapit na silang masukol ng
humahabol na Guardia Civil, nilansi sila at iniligaw ni Elias.
Napatay siya ng mga sundalo.
‘El Filibusterismo’ (‘Ang Subersivo’)

● Nakalabas si Ibarra ng Pilipinas at yumaman sa kalakal,

nanirahan sa Cuba bilang mag-aalahas
● Nagpa-utang pa siya ng salapi upang mabigyan ng pahintulot na
lumipat sa Pilipinas
● Tinupad niya, pagkabalik sa kapuluan, ang sumpa niyang
maghiganti.
‘El Filibusterismo’ (‘Ang Subersivo’)

● Abot langit ang panaghoy ng mga tao dahil sa dalamhati, subalit

hindi sila naghimagsik
● Naghanda siya ng isang pagdiriwang na dadaluhan ng mga
pinuno ng pamahalaan at ng mga pangunahing familia sa Manila,
at naglagay siya sa ilalim ng bahay ng dinamita na pasasabugin niya
sa kalagitnaan ng kasayahan.
‘El Filibusterismo’ (‘Ang Subersivo’)

● Balak ni Ibarra na lusubin ang Intramuros, kasama ang mga

kasapakat na mga tulisan, upang agawin si Maria Clara sa convento
ng mga mongha ni Santa Clara, at tatakas silang dalawa.
● Ngunit may isang Pilipino na pinagsabihan ni Ibarra ng kanyang
mga balak. Magimbal ito at hinadlangan siya hanggang sa tuluyang
natuklasan ang mga pakana ni Ibarra.
‘El Filibusterismo’ (‘Ang Subersivo’)

● Sugatan, agaw-buhay at hinahabol ng Guardia Civil, nagkubli si

Ibarra sa bahay ni Padre Florentino na nagmulat sa kanya ng
kanyang mga kamalian. Hindi nagtagal, namatay siya nang
nagsisisi na hindi niya nagamit ang kanyang panahon sa
mabuting gawain.
Kaunti lamang ang bumasa

● Tinangka ni Rizal na ihayag ang 2 payo hindi lamang sa mga

Español kundi pati na sa mga Pilipino
● Sa una, ipinaalam niya sa pamahalaan na kapag hindi sinupil ang
pagmamalabis ng mga frayle, mapipilitan ang mga nagdurusang
tao na maghimagsik at maghangad ng kalayaan upang maputol
ang kanilang paghihirap.
Kaunti lamang ang bumasa

● Sa mga Pilipino, ang payo ni Rizal ay lalo lamang lalala ang

pagdurusa ng bayan kung makikibaka sila para lamang sa
sariling mga hangarin. (Elias)
● Iilang mga Español lamang ang bumasa sa mga sulat ni Rizal
dahil sa siya ay isang ‘filibustero,’ at hindi maraming Pilipino ang
nakabasa dahil ipinagbawal sa kapuluan ang mga aklat ni Rizal.
KABANATA VII: Ang 'Liga Filipina'
At Ang Katipunan
Ang masidhi at malawak na paghahangad ng
pagkabuti ng kalagayan ng Pilipinas ay malinaw
na naipahayag ng Pilipino mula sa kanilang mga
kinikilos at iniisip.
● Ang pagkamuhi sa mga frayle
● Sa giliw at parangal na ibinuhos ng lahat kina Rizal, Marcelo Del
Pilar at iba pang makabayan na sumaliw sa kanilang mga
panawagan sa ikabubuti ng tao.
Ang La Solidaridad

● Isang diyaryo sa wikang Español ang La Solidaridád at naging

pangunahing tinig ng Kilusang Propaganda para sa mga
kailangang reporma sa Filipinas noong panahon ng
kolonyalismong Español.
● Maraming mga taga-Manila ang nagpuslit sa lungsod ng mga
kopya ng pahayagan at nag-ipon ng mga bayad at ambag mula sa
kapwa makabayan sa Manila at mga karatig na lalawigan
Ang Liga Filipina

● Naitatag ilang araw bago siya ipinatapon ng mga may-

kapangyarihan sa liblib ng Dapitan, sa Mindanao.
● Ang mga batas na nabuo ay ukol lamang sa pagkakatatag nito
ngunit at hindi nakasaad ditto ang hangarin ng liga.
Muling Pagkakatatag ng Liga

● Mga hangarin ng Lipunan

a. Tustusan ang La Solidaridad nang maipagpatuloy nito ang
mga panawagan sa pagbubuti
b. Mag-ipon ng sapat na salapi upang makatagpo at
maghikayat ng mga abogado at mga kinatawan ng Cortes,
ang batasan sa España, na handang tumulong sa pagbabago
sa Pilipinas
Muling Pagkakatatag ng Liga

● Mga hangarin ng Lipunan

c. Pag-ibayuhin ang pagsigasig sa lahat ng paraang ayon sa
batas , mistulang maging isang partido ng politica ang Liga
sa halip ng isang lipunan lamang
Muling Pagkasawi ng Liga

● Ang mga kasapi ay tumigil sa pagbibigay ng ambag na

pangtustos sa La Solidaridad.
● Naniniwala si Andres Bonifacio na walang silbi ang anumang
mapayapang adhika.
● Napagtanto nila na kapag nagkaroon ng halalan ng mga kasapi
ay mag-iiba ang alituntunin ng Liga
Ang Pagkahati ng Samahan

● Ang La Liga Filipina ay mabilis kinitil upang hindi

umalingawngaw ang pagtatalo ng mga kasapi.
● Naghiwalay ang samahan at nahati sa dalawalang pangkat
○ Compromisarios
■ Ang mga sang-ayon sa mapayapang pag-aadhika ng
pagbabago, at sa pagtustos sa La Solidaridad
Ang Pagkahati ng Samahan

● Naghiwalay ang samahan at nahati sa dalawalang pangkat

○ Katipunan ng mga Anak ng Bayan
■ Ang mga nag-adhika ng kalayaan, hindi reporma o
pagbabago na pinangunahan ni Andres Bonifacio.
■ Mabilis na lumaki ang bilang ng mga kasapi ng lipunan
dahil sa sigasig ng mga frayle na pigilan ang mga
panawagan at anumang tangka ng pagbabago.
KABANATA VIII : Unang Yugto ng
Himagsikan
Pagkabulgar ng Lihim at Bawal na Samahan

● Ipinadakip ng namamahala sa limbagan ng pahayagang Diario de

Manila ang mga kawani nito na kasapi ng samahan
● Ibinulgar ng mga bihag hindi lamang ang Katipunan kundi pati ang
ibang mga samahan tulad ng Liga Filipina at Cuerpo de
Compromisarios
● Ipinadakip hindi lamang ang mga katipunero kundi pati mga
educado at tanghal sa lipunang Pilipino
Pagbitay kay Rizal

● Hindi pa nagisisimula ang aklasan ay sinikap na ni Rizal na

tapusin ang kayang pagkakasadlak sa Dapitan sa pamamagitan
ng alok niyang pagsisilbi bilang manggagamot sa sandatahang
Espanol na nakikipagdigmaan noon sa Cuba.
● Binaril si Rizal noong Diciembre 30, 1896 sa salanag pamumuno
ng himagsikan.
Pagbitay kay Rizal

● Ayon kay Mabini, mali daw ang hatol na iyon kay Rizal sapagkat
mayroon ng politica ng protesta bago pa ipanganak si Rizal at ito
daw ang lumikha ng sagisag na nabaon sa katauhan ni Rizal.
● Ang pagbitay ay nagbunga ng galit ng lahat kung kaya’t
minatamis pa ng mga naghimagsik na mamatay nang
nakikipagbaka kahit itak lamang ang sandata nila.
Nahati ang kilusan sa 2 pangkat sa Cavite

● Magdalo sa Kawit at pali-ppaligid na pinamunuan ni Don

Baldomero Aguinaldo
● Magdiwang sa bandang Noveleta na pinamunuan ni Mariano
Alvarez
Naghudyat ang sigaw ni Andres Bonifacio

● Kataksilan sa Tejeros
○ Nagpulong silang lahat kasama ng mga pangunahing pinuno
ng Katipunan sa hacienda ng Tejeros noong Marso 12,
1897.
Kataksilan sa Tejeros

● Si Emilio Aguinaldo ang nahalal na pangulo at si Mariano Trias ang

nagwaging pang-2 pangulo. Si Andres Bonifacio naman ay nahalal na
pang-3 pinuno , director ng kagawarang panloob ngunit nilibak siya ng
ilang kasapi dahil wala siyang natapos napag-aralan.
● Hindi kinilala ni Aguinaldo ang kinalabasan ng halalan kung kayat
nagpasiya siya na mamundok sa San Mateo kasama ang dalawang
kapatid na lalaki at 3 katipunero.
Sinuhulan si Aguinaldo ng 400,000

● Lalong napadali ang pagkatalo ng himagsikan sapagkat marami

sa mga lumalaban , mga taga-Manila , Laguna at Batangas, ay
napanghal, nasiraan ng loob at nag-uwian.
● Napilitang tumakas at magtago ang pamahalaan ni Aguinaldo sa
bundok ng Biak-na-Bato kung kaya’t hindi sila nalusob ng mga
Español
Sinuhulan si Aguinaldo ng 400,000

● Agad-agad na tinanggap ang alok na 400,000 piso ni Pedro A.

Paterno , mula kay General Primo de Rivera, kapalit ng
‘marangal’ na pagsuko ng himagsikan sa Español
KABANATA IX: Ang Paghugis sa
Himagsikan
Ang Paghugis sa Himagsikan

● Sa pagiging kasapi ni Mabini sa Liga Pilipina, isinulat nya ang

paraan sa pagbuo ng himagsikan ng bayan na sa wari niya’y
malapit nang maganap dahil sa malawak na kaguluhan at
alumpihit na ang mga tao.
● Ang pagbalik ni Ginoong Aguinaldo sa Kapuluan.
● Nang-lansi ang mga Amerkano
○ Sinadya ng mga Amerkano na gawing Malabo ang kanilang mga
pangako.
● Magtatag ng Pambansang Pamahalaan
○ Mungkahing magtatag ng pinakamalayang pamahalaan.
○ Pagtatatag ng mga kagawaran upang pangasiwaan ang buong bayan.
● Wala munang batas, constitution o republica’
○ Dahil sa hindi sila kinatawan upang maghubog ng kasulatan ng
katauhan ng bayan at batasan, hindi sila dapat bumuo ng constitution
at mga batas.
● ‘Tagapagpayo ng Infierno’
○ Ang inggit ng bagong kabinete ang naging dahilan nang hindi pagsala
at pakikinig sa mga payo ni Mabini at tinawag pa ang mga ito na
pagiging makahari at paghikayat nang pagiging diktadorya ng
pamahalaan
● Minadaling umpisahan ang digmaan
○ Pinagtibay ang constitution sa kabila ng mga mungkahi ni
Mabini at may banta ng mag-escandalo sila kapag hinadlangan
○ Ang mga pinakamasugid na pambato ng kasulatan ang siyang
naging pinakaduwag na tumakas sa halip na ipagtanggol ang
kasulatan.
● Naging ‘ari-arian’ ang Pilipinas
○ Minadali ng mga senador ang pagpapatibay sa Kasunduan
sa Paris.
○ Sa 20 milyong dolyar na bayad sa España naging tatag ang
kasunduan, at ang pag-ari ng America sa Pilipinas.
○ Naging ari-arian lamang ang Pilipinas, binili mula sa España
at maaring dispatsahin kung anuman ang isipin ng America.
KABANATA X: Ang Pagbagsak ng
Himagsikan
● Hindi handing makipagbakbakan ang mga Pilipino dahil:
○ Hindi minahalaga ang mga aral ng laban at disiplina;
○ Hindi inisip ang mga dapat gawin, kung saan tutungo o
paano magsasama-sama, sa pagtanggol o paglusob;
○ Walang nakahandang balak kung paano makakausap o
mababalitaan man lamang ang iba’t ibang pangkat ng mga
Pilipino.
● Mas ninais ni Aguinaldo na siya lamang ang mag utos-utos mula
sa bahay niya sa Malolos ng tindig at galaw ng mga sandatahan
sa Manila.
● Huli nanang itanghal ni Aguinaldo si Luna bilang pinuno ng mga
sandatahan sa Manila.
● Nadala ng pansariling interes ang mga pinuno ng sandatahan.
Patibong ni Aguinaldo sa Cabanatuan

● Niyakag ni Aguinaldo na makipagkita sa kanya sa Cabanatuan si

Luna at mayroon silang pag-uusapan.
● Kamatayan at kataksilan ang humarap sa kanya sa Cabanatuan.
● Inangkin ni Aguinaldo ang pamumuno ng mga sandatahan na
binup ni Luna.
Bakit ipinapatay si Luna

● Pagtangka ni Luna na agawin ang pamunuan mula kay

Aguinaldo.
● Laban si Luna sa uri ng pagsasarili na mungkahi ni Ginoong
Paterno.
● Pamumunuan ni Luna ang cabinete bilang punong ministro at
ministro ng digmaan.
Kung bakit nasawi ang himagsikan

● Ang pagiging sukdulang hayok sa kapangyarihang si Aguinaldo.

● Hindi mainam ang pamunuan ng himagsikan.
KABANATA XI: Pangwakas
● Nakalipas Kasalukuyan
● Hatulan ang mga pangyayari at hindi ang mga tao
● “Aking inilahad ang mga pangyayari ayon sa pagka-saksi o sa
pagkarinig ko sa mga ito”
Pag-amin sa:

● Kasalanan
● Pagkakamali
● Kahinaan
Nagpapakita ng:

● Katapatan
● Pagsang-ayong iwasto ang mali
● Nais matuto sa pagkakamali
● Ang tanging pag-asa ni Aguinaldo ay mamatay nang magiting sa
pakikihamok sa himagsikan
● Ang tunay na makabayan ay ang tumutupad ng pagbubuti ng
kanyang mga kapwa
Nanggahasa ang ilang Katipuneros

● “Pagpapalastangan sa mga Pilipina ng mga sandatahang Pilipino”

● “Ang paggahasa ng mga dalaga natin ay maniwaring mapipigil at hindi
na aana naulit-ulit pa kung pinarusahan ng mga pinuno ang mga kawal
na nanggahasa”
● “Paano natin maasahang igalang ng mga dayuhan ang mga Pilipina kung
tayo mismo ay walang pitagan sa kanila? Tayo bang mga Pilipino ay
igagalang ng iba kung tayo ay walang paggalang sa mga PIlipina?”
Nanggahasa ang ilang Katipuneros

● “Ang Pangunahing tungkulin ng mga maginoo ay ipagtanggol at

igalang ang mga babae sapagkat sa ganitong ng pagtatanggoll sa
mga mahina naaaninag ang karangayan ng loob at karangalan ng
pagkatao.”
Karapatan ng mga Pilipino

● “Umaasa ako na ang salaysay kong ito ay maglalantad ng hangarin ng mga

Pilipino na magkaroon ng malayang politica at pamahalaan.
● “Ang mga Español at ang mga Amerkano ay kapwa mababa ang tingin sa
mga tao, tinuring nilang mga walang pinag-aralan at mga balasubas na hindi
kayang mamahala sa mga sarili”
● Ang mga Español ay nagparatang na iilan-ilang mga Pilipino lamang, ang
mga nakapag-aral, ang naghangad ng kalayaan at hindi ang daig-karamihan
ng madla
Karapatan ng mga Pilipino

● Ang mga Amerkano ay naniniwala rin na ang mga nakapag-aral lamang

ang nagnanais mamahala sa bayan
○ pamahalaang sinasarili ang lahat ng kapangyarihan ng pamumuno
at ng batasan, at siya ring pumipili ng mga hukom
○ hindi pantay na sahod na pina-iral dati ng mga Español nuong
panahon nila
○ ang mga constabulario, karaka-raka, ay alinsunod sa
pagmamalupit ng Guardia Civil nuong panahon ng Español.
Karapatan ng mga Pilipino

● SI Gov. William H. Taft at si Mabini ay nag-kausap ukol sa uri ng

pagsasakop na gagawin sa Pilipinas bago ipinatapon si Mabini sa
Guam.
● Walang karanasan ang mga Amerkano sa paghihigpit at
pagmamalupit na sinisimulang pairalin ngayon ng pamahalaan
sa Manila
Karapatan ng mga Pilipino

● Ang mga Amerikano ay magaling sa pamahalaang demokratiko

ngunit kaibang-kaiba ang malupit at mahigpit na pamahalaan at
hindi maaaring subukin sa America dahil tutol ang mga tao duon
at labag sa kanilang ginagisnan.
Naki-apid sa mga Amerkano

● Tatanggapin ba ng mga Pilipino ngayon ang mga pagbubuti na

dating hiningi mula sa mga Español? Sa tingin ko ay hindi,
sapagkat ang hangaring maging malaya, na hindi pinag-iisipan
nuon, ay tatag na ngayon sa puso ng lahat.
● Ang mga nakikiapid lamang, ang ilang nagsasamantala upang
mapagbuti ang mga sarili nila, sila lamang ang nasisiyahan sa
paglaho ng pag-asang makalaya ang bayan
Naki-apid sa mga Amerkano

● Bago ako napatapon sa Guam, nagbuo ng isang partidong

politica ang mga tao na nakikiapid sa mga Amerkano.
Tinalikuran nila ang hangaring makalaya ng mga tao at
ginawang adhika ng kanilang partido na isapi ang Pilipinas sa
America.
● Paniwala ng mga nakikiapid na walang muwang ang mga tao
tungkol sa mga bagay na ito.
Naki-apid sa mga Amerkano

● Kahit na inaamuki ko sa magkabilang panig na magtawaran

upang magkasundo, ang tanging batayan ng kapayapaan,
hinatulang akong matigas na ulo at ipinatapon sa Guam, kung
saan ako mistulang bilanggo at hindi pinayagang makipagugnay
sa Pilipinas nang mahigit 2 taon.