BICOLABRIGO| BOAC |CUNANAN |CHAVEZ|

DE LUNA|ESCOSIO|HECTO|MELGAR|ORIAS|YPIL
KASAYSAYAN
NG WIKANG
BICOLANO
PANAHON
BAGO PANAHON PANAHON
NG NG
ANG KASTILA TAGALOG
KASTILA (1935-
KASALU-
KUYAN)
PONOLOHIYA
 Ano ang ponolohiya?
-pagaaral sa mahahalagang tunog
ng wika na magbibigay ng
kahulugan sa pagbigkas ng salita.
- pag-aaral din sa tunog, paghinto,
pagtaas o pagbaba ng bahagi ng wika.
May labing-anim(16) na
katinig at tatlong(3) patinig
sa wikang bicolano :

Katinig :
p,b,d,t,k,g,s,h,m,n,ñ,r,j,w,u
Patinig : a,i,u
Ginagamit lang ang patinig na e/o
'pag may salitang galing sa kastila.

Walang f,q,,x,v etc sa wikang

bicolano, ito ang ilan sa mga
halimbawa ng mga salita :
BICOLANO TAGALOG

 Aga • Umaga
 Aldaw • Araw
 Dire • Hindi
 Wara • Wala
 Banggi • Gabi
 Listo • Matalino
 Inmomootan • Mahal
 Ayam • Aso
 Kuting • Pusa
 Pagkaon • Pagkain
MORPOLOHIYA
 Pagbabagong Morpoponemiko

May iba’t ibang pagababagong

morpoponemiko ang nagaganap sa
Cebuano. Ang mga pamamaraan na ito ay
makatutulong upang mas mapadali ang
bigas ng mga salita.
 Asimilasyon

Ito ay proseso na ang huling titik ng

unlapi ay magsasama sa unang titik ng
pandiwa upang makabuo ng panobagong
ponema.
Kapag may unlaping nagtatapos sa /ŋ/,
ang asimilasyon batay sa unang katinig ay
maaring maganap pero kung ito man ay
lumawak nakadepende ito sa sa lugar ng
pagsasalita.
 Panuntunan Halimbawa
/ŋ/ + [bilabial] /m/ mang + bakal mamakal “to go
shopping”

/ŋ/ + /s/ + /m/ mang + subli manubli “to go

around borrowing

/ŋ/ + {/k/, /h/} + /ŋ/ mang + ha?bon manga?bon

mang + ka?on mangaon

Walang asimilasyon mang + tao mangtao

 Epentesis
Ito ay ang proseso na kung saan ang sobrang
ponema ay dinaragdag sa salita na hiniram sa ibang
lenggwahe.
Kapag ang unang patinig ng hulapi ay
dinagdag sa pagitan ng base at hulapi.

Halimbawa:

Totoo ‘true’ + ka- -an = ka-totoo-han -> katotohanan

Ma-ogma ‘happy’
DISKURSO
 Istruktural
Sitwasyon #1
Tag: Ano ang pangalan mo, edad, at saan ka nakatira?
Bcl: Ako tabi si romano uy, disinwebe anyos, nakaistar sa leehomes talisay
sorsogon city, an magurang ko sina sandra uy nan rodolfo uy. Igwa kami
molinohan sa basud.

(Ako si romano uy, 19 taong gulang, nakatira sa leehomes talisay sorsogon city,
ang akjng mga magulang ay sina sandra uy at rodolfo uy. Meron kaming ricemill
sa Basud)
 Sitwasyon #2
Bcl: Aw anano na naman ini na insasarabi mo
saakon. Man lain lain an inkakaralat mo.
Grabe na buwa ang nagluluwas da sa baba
mo.
(Ano na naman pinagsasabi mo. Kung ano ano
pinagkakalat mo. Ang daming kasinungalingan
na lumalabas dyan sa bibig mo)
 Sitwasyon #3
Tag: Tito, si Mitch po?
Bcl1: Ne, si Bong, narine,(nandito) oh! Mababâ (bumaba) ka na dito!
… Ne, nandiyan ka ba?... Maano ka dito, Bong? Manligaw (manliligaw)
ka ba?
Tag: Nyee! Hindi po! May mga itatanong lang po.
Bcl1: Neng, ano na? May naghahantay (naghihintay) sa’yo, baga!
Bcl2: Andiyan na po!Tag: Di naman siya, naninigaw, ‘no?Bcl1: Bastos
‘yang batang ‘yan, e!
Bcl2: O, bakit?
Tag: Wait lang, may itatanong lang po ako.
 Fangsyunal
Sarung banggi ni Potenciano B. Gregorio Sr.

Sarung banggi sa higdaan

Nakadangog ako hinuni nin sarung gamgam
Sa luba ko katorogan
Bako kundi simong boses iyo palan

Dagos ako bangon si sakuyang mata binuklat,

Kadtong kadikloman ako nangalagkalag
Si sakong pagheling pasiring sa itaas
Naheling ko simong lawog maliwanag
SINTAKS
 SINTAKS
Ang mga pangungusap ay binubuo ng mga parirala,
na kung saan ay binubuo rin ng isa o higit pang
salita. Sa Bikol, may tatlong uri ng parirala;
Pangngalang parirala na binubuo ng panghalip o
grupo ng mga salita na pinakikilala ng salitang
pananda, Pandiwang parirala na kadalasang binubuo
ng perpektibo, imperpektibo o kontemplatibong
pandiwa, at ang Naglalarawang parirala na kadalasang
binubuo ng mga salitang naglalarawan na
minomodipika ang mga pandiwa.
Sa mga parirala, ang mga salita ay pinagsasama
gamit ang mga pang-ugnay, ang
pinakakaraniwang ginagamit ay ang na, na
madalas na nagiging -ng kapag ang
sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig.
Mga halimbawa:
Magayon na babae
Anom na tawo
Sakong kwarta
Duwang piso
Ang katulad na pang-ugnay ay ginagamit
upang ipakilala ang kasunod na parirala.
Sa mga kumplikadong pangungusap, ang
mga panghalip na Nominatibo at Henetibo
ang karaniwang sumusunod sa unang salita sa
pandiwang parirala.

May dalawang uri ng pangungusap ang

Bikol, ang Berbal na pangungusap (nasa ayos
na paksa-panaguri) at ang pangungusap na
Ekweysyunal (nasa ayos na A ay B o B ay A)
 Mga halimbawa ng Ekweysyunal na
pangungusap
1.) An lalaking iyan iyo an maestro ta.
“Ang lalaking iyan ay ang ating guro”
2.) An maestro iyo an naanggot
“ Ang guro ang siyang nagalit”

Mga halimbawa ng Berbal na pangungusap

1.) Maluto ako
“Magluluto ako”
2.) Linuto ko an manok
“Niluto ko ang manok”
Ang mga berbal na pangungusap ay binubuo ng
pandiwa na sinusundan ng pangngalang parirala, na
siyang pokus ng pandiwa o ang paksa ng pangungusap.
Sa bawat uri ng pandiwa ay may katumbas na
pangngalang parirala. Para sa pandiwang nakapokus sa
tagaganap, ang tagaganap ang mahalagang
pangngalang parirala. Para sa pandiwang nakapokus sa
tagatanggap, ang tagatanggap ang mahalaga. Para sa
pandiwang nakapokus sa lokasyon, ang lokasyon ang
mahalaga; at iba pang pandiwa.
Sa lengguwaheng Bikol, ang pinakasentral
na elemento ay ang Nominatibong
parirala. Kadalasan, lahat ng uri ng
pangungusap sa Bikol ay kailangan ng
kahit isa man lang na nominatibong
parirala dahil kapag wala ito, hindi na
magiging wasto ang diwang pambalarila.
TRIVIA
 HALIMBAWA

 Tagalog: Si Jhunval ay malibog

 English: Jhunval is pervert

 Bikol: Malibogan ang sakuyang

pag-iling
 English: I have a poor eyesight
 HALIMBAWA

 Tagalog:Walang mabuting
madudulot ang paninira sa kapwa
 English: Gossiping won't do
anyone any good

 Bikol: Masiram panira

 English: The dish is delicious
 HALIMBAWA

 Tagalog: May daga sa ilalim ng kama

 English: There's a mouse under the
bed

 Bikol: Dae ngani magparatam-ac sa

daga
 English: Stop stepping on the soil
 HALIMBAWA

 Tagalog: Bakal ang pundasyon ng

gusali
 English: They used metal as the
building's foundation

 Bikol:Mabakal ang sapatos

 English: I will buy shoes
 HALIMBAWA

 Tagalog: Masarap ang suman latik nila

 English: The suman latik is delicious

 Bikol:Mayong nagibo si joey sa latik ni

jesssa
 English: Joey was caught off guard by
jessa's teasing
 HALIMBAWA

 Tagalog: Kinagat siya ng langgam sa

burat
 English:An ant bit him in the penis

 Bikol: Burat si Jhunval kasubanggi

 English: Jhunval was drunk last night
 HALIMBAWA

 Tagalog: Bumili si Hazel ng bareta sa

tindahan
 English: Hazel bought soap from the store

 Bikol: Mararaot gabos na bareta ngunyan

 English: There's nothing but bad news
today
 HALIMBAWA

 Tagalog: Sira na ang relo ko

 English: My watch is broken

 Bikol: Mahal ang sira ngunyan

 English: Fish is expensive today
 KASABIHAN
AT
PANINIAWALA
 1. An dae tatao mag-
iling sa inalian, dae
nakaabot sa padumanan
2. Tuso man an
ukay, nasasaruan
man gilayon
 4. Pagmay
3. Kun anu an
tinanom, may
kahoy, eyo man
aanihon
an bunga
 5. Dae mo
pagibuhon sa iba
an abo mong
gibuhon saimo kan
iba (golden rule)
PANINIWALA