Dalhana and His Commentary Specifically in Siddhanta Portion

You might also like

Download as pptx, pdf, or txt
Download as pptx, pdf, or txt
You are on page 1of 31

Dalhana and his commentary

specifically in Siddhanta portions of


Sutra stana and Theory of Creation

Dr Remya J
1st year PG scholar
Dept of Samhitha & Siddhanta
DALHANA
12th century AD
Belongs to Ankola , near Mathura
Born in a vaidya family & patronised by King
Sahajapala Deva.
Attained the fame and commanded respect from
the intellectual circles with just a single work-
Nibandha Sangraha
Only available full length commentary on
Susrutha Samhitha
Easier mode of presentation for easy
understanding.
Chap 1-vedotpatti adhyaya
• 4 types of sutras-
Guru sutra- of the teacher
Sisya sutra- of disciple
Pratisamskrita sutra- of redactor
Ekiya sutra- opinion of another person
Bijachatushtaya

• एवमेतत् पुरुषो व्याधिरौषिं धियाकाल इधत


चतुष्टयं समासेन व्याख्यातं I 1/38
• Purusha

तत्र पुरुषग्रहणात् तत्संभवद्रव्य समूहो


भुताधतरुक्तास्तदङ्ग प्रत्यङ्गधवकल्पस्च
त्वङ्् ्ां सास्स्ि धसरास्नायुप्रभृतय :
• Vyaadhi
व्याधि ग्रहणात् वातधपत्तकफशोधणतसधिपात वैषम्य
धनधमत्त : सवव एव व्याियो व्याख्याता :
• Oushada
औषिग्रहणात् द्रव्य रस गुण वीयव धवपाकानमादे श :

• Kriyakaala
धियाग्रहणात् स्नेहादीधन छे दनानीधन च
कमाव धण व्याख्याताधन , कालग्रहणात्
सववधियाकालानां आदे श :
• Types of diseases- sarira, manasa, agantu 1/4
– Swabaavikaanam atra agrahanam asmin sastre tat
pratikaarasya apradhanya soochanartham

• Te chaturvidha aagantava: saarira: maanasa:


swaabavikaascheti 1/24
1st agantu- poorvam utpannatwat
ꞌchaꞌ in swaabavikascheti means unequal
importance of natural diseases when compared to
agantu
• Saarira roga
शारररास्तु अिपानमूला वातधपत्तकफशोधणत
सधिपात वैषम्यधनधमत्त: I
1/24

तत् च अिवैषम्यम् स्वस्िवृत्तवैषम्यं


उपलक्षयधत , तेन काल वैषम्यं काय वाक् मनो
धवकार वैषम्यं इस्ियािव वैषम्यं च लक्षयधत I
• Why Raktha a dosa ?

एतस्ि शल्यतन्त्रं , शल्यतन्त्रे च व्रण प्रिानभूता ,


व्रणे च दू ष्येषु मध्ये रक्तस्य प्रिान्यधमधत
शोधणतपादानम्
• तत्र तेषां संशोिन संशमन आहाराचारा : सम्यक्
प्रयुक्ता धनग्रहहे तव: I
1/27
Samshodana
सम्यक शोिधयतीधत संशोिनं, तत् धिधविं -
बधहराश्रयमाभ्यन्तराश्रयं च I
Bahirasrayam- sastra,kshara,agni,pralepa etc
abhyantaraasrayam- 4 types
vamanam, virechanam,
astapanam,sonithamokshanam
• Samshamana

• यत् धकधित् पीत लीढाधदकमधनर्ह्ुवत्य दोषं शमयधत


तत् सम्शमनम् I तत् अधप धिधविं - बाह्य
आभ्यन्तरं च I
• Baahyam- aalepa pariseka avagaaha abhyanga
sirobasti kabalagrahana gandusha etc
• Aabhyantaram- paachana lekhana brhmhana
rasayana vajikarana vishaprashama etc
• Ahara
4 types- peya, lehya, adhya, bhakshya
3 types- vyaadhiprasamana
doshaprasamana
swastavrittakara
• Achara
आचार कायवाक्मानास कमं
Kayika karma- utshepana, avakshepana ..
Vachika karma- paada, swadhyayi …
Maanasa karma- dheyam, chintyam ..
6th chapter- Rtucharya
• Varsha sarat hemanta vasanta grishma pravrt

• प्रिम प्रवृष्टे काल प्राव्रुट्, तस्यानुबन्धो वषव I


chap 10- vishikhanupraveshaneeyam adhyayam

• षड् धविो धह रोगाणां धवज्ञानोपाय:- तद्यिा - पिधभ:


स्रोत्राधदधभ: प्रश्नेन चेधत I

स्रोत्राधभरीधत आधद शब्दात् त्वक् नेत्र रसन


घ्राणाधन गृह्यन्ते I
14th chap- sonitha varnaneeyam
• Dhatuparinama is mentioned
• During the parinama of ahara-
stula bhaga- rasa
Anu bhaga- rakta
Mala bhaga- kapha
• Rasa- stula bhaga- rakta
Anu bhaga- mamsa
Mala bhaga-pita
21st chap- vrana prashnam
• Sonitha as regarded as the 4th dosa
• Description of dosas

• Difference between agni and pita is mentioned


Ghrita is pita samana, but increases agni
• Palita nidana-

िोिशोकश्रमकृत: शरीरोष्मा धशरोगता:


धपत्तं च केशान् पचधत पधलतं तेन जायते I

• Here
शरीरोष्मा अधि: स चात: धपत्तात् धभि
द्रवं धस्नग्दमिोगं च धपत्तं, वधिरतो अन्यिा I
• Anubandhya and anubandha vyadhi
• Anubandhya= pradhana
• Anubandha= apradhana
• Practically, treatment for anubandhya dosa,
others will be pacified
• Samasannipatha- all the dosas are equally
increased, 1st treatment of pita is done
• Samsarga-
prakritisamasamaveta- VP- soshana
Vikritisama samaveta- PK- ushna and seeta
29 chap- viparitaviparitadhootaswapnanidarsaneeyam
adhyayam

• Swapna
" nidroplutena rajoyuktena
manasavishayagrahanam swapna"
33 chap- avaaraneeyam adhyayam
• Upadrava
• Upadravairiti ya: purvotpanam vyadhi
jaganya kalajato vyadhirupasrijathi sa
tanmoola evopadrava samjha, jaganyakala
jata iti paschatkala jatha ityartha
Disorder which associates afterwards with
the disease originated earlier and having the
same root cause
• 35th chapter- aturopakramaneeyam adhyayam
• Saatmya-
सात्म्याधन तु दे शकालजाधत ऋतु रोग
व्यायाम उदकधदवास्वप्नरसप्रभ्रुतीधन I

• सात्म्यं नाम सुखं यत् करोधत तत् उच्यते I


Explained with examples
like Desa satmyam- bhumi , atura
samudayasyaikam anyadavayavasya
धियायास्तु गुणालाभे धियामाण्याम् प्रयोजयेत्
पूववस्यां शान्तवेगायं न धियासङ्करो धहता I

Interval between 2 treatments - 5/6days


40 th chap- drvayarasagunaveeryavipakavijnaneeyam
adhyayam

• Dravyam oushadamuchyate
• Gunas-20 virya- 8
• Diff between guna and virya
Amalaki and Haritaki- same guna

sita virya ushna virya


• Vipaka

यत् द्रव्यं पररणामकाले स्वाभाधवकं रसंपररत्यज्य


रसान्तरं भजते, तत्र धवपाकं इधत सज्ञम् I

Vipaka is the term for the finally formed rasa


which takes place from the original one during
the period of digestion.
• virya= prabhava

• द्रव्य रस गुण धवपाकै यत् कमं कतुं न शक्यते


तत् कमव कुववन् प्रभावो वीयवमुच्यते I तिाधह -
वीयं शस्क्त उत्पधत्त धवशेष : सामर्थ्यं प्रभाव
इत्यनिाव न्तरम् I
21 chap-vranaprashnam adhyaya
Shadkriyakala
Chaya
Prakopa
Prasara
Stanasamsraya
Vyakthi
bheda
Chaya-
samhati roopa vriddhi chaya
Prathama kriyaakala: aadhya karmavasara

Prakopa-
samchalanamatrameva prakopa,
vilayana roopa vriddhi prakopa
Prasara
phenamandalenotsarpata
desantarasaranamiva prasara I
Tatra prasaram yaavat doshaanameva
hetulingachikitsaa, tat anantharam vyaadherithi
• Stanasamsrayam-
prasrithanam punardoshanam
srotovaigunyadhyatra sanga sa staanasamsraya;
Chikitsaa chhatra doshasya dooshyasya
chetyubhayaarithaa

• Vyakthi-
vyadhe pravyaktham roopam vyakthi
Atra vyadhe pratyanikaiva chikitsaa

• Bheda-chronic and incurable


Srishti utpatti krama
• Dalhana accepts the anyonyanupraveshika of
panchabhootas
• Sabda- Akasa
• Sabda+ Sparsa- Vayu
• Sabda+ Sparsa+ Roopa- Agni
• Sabda+ Sparsa + Roopa+ Rasa- Jala
• Sabda+ Sparsa + Roopa+ Rasa+ Gandha-
Prithvi
Some nyayas used by Dalhana

1 chatrinigacchanti nyaya- Su Soo 16/10

2 dhatuposhana nyaya – Su Soo 14/10

3 shabdarchijalasantanavat nyaya Su Soo 14/16


Thank you

You might also like