2.

BÖLÜM
ÖĞRETİM TEKNOLOJİSİ VE İLETİŞİM

İLETİŞİM SÜRECİNİN İLETİŞİMDE ETKİLİ OLAN

ÖĞELERİ FAKTÖRLER
•Kaynak – kodlama
•Mesaj
•Alıcı – kod çözme
•Geri bildirim
1)Kaynak açısından 2)Mesaj açısından
(kaynak-alıcı benzerliği)
•Seçici algı: neyi •Yaşantı alanı: alıcının
görmek istersek onu yaşantı alanı bilinmeli
görürüz ve ona göre mesaj
verilmelidir
•Bireysel farklılıklar:
insanların temel •Bilgi miktarı: belli
becerileri birbirinden zaman diliminde
farklıdır kişinin kapasitesini
•Kaynak güvenilirliği: aşan bilgi verimi
mesajın etkisi faydalı olamaz
kaynağın güvenirliğine
•Kanal açısından:
bağlıdır.
kanal, kaynak ve alıcı
•Kaynak – alıcı arasındaki paylaşıma
benzerliği: ortak aracılık eder
değerler ve en
önemlisi saygı
iletişimi kolaylaştırır
ÖĞRETİM TEKNOLOJİSİ VE
İLETİŞİM
. İ L E T İ Ş İ M , İ K İ V E YA D A H A FA Z L A
İNSAN ARASINDA ANLAMLARI
O R TA K K I L M A S Ü R E C İ O L A R A K
TA N I M L A N A B İ L İ R . Ö Ğ R E T M E -
ÖĞRENME SÜRECİ AÇISINDAN
BAKILDIĞINDAN İLETİŞİMİN TEMEL
İ Ş L E V İ , A N L A M L A R I O R TA K
K I L M A N I N YA N I S I R A D U Y G U ,
DÜŞÜNCE, BİLGİ VE BECERİLERİ
PAY L A Ş A R A K D AV R A N I Ş
DEĞİŞİKLİĞİ MEYDANA
GETİRMEKTİR
İLETİŞİM SÜRECİNİN ÖĞELERİ
Kaynak
Kodlama
Mesaj
Kanal
Kod çözme
Alıcı ve geri bildirim
KAYNAK VE KODLAMA
Kaynak, iletişim sürecini başlatan; bilgi, duygu
veya beceriye sahip olup, bunları başkalarına
ileterek bir amacı (davranış değişikliği)
gerçekleştirmek isteyen ya da başkasının
bilgisine ihtiyaç duyan kimsedir. Sınıf ortamında
bu görevi üstlenen kişi öğretmendir.
Paylaşılmak istenen bilgi, duygu ve düşüncelerin
mutlaka kodlanması gerekmektedir. Kodlama
için hangi sembolleri seçtiğimiz önemlidir.
Kodlamada önemli olan anlam birliğidir. Yani
kaynak, alıcının anlayabileceği sembolleri ve
hareketleri kullanmalıdır.
MESAJ
Kodlanan bilginin aldığı fiziki şekle mesaj denir.
Mesaj kaynağın alıcısıyla paylaşmak istediği
düşünce, duygu ve davranışları temsil eden
semboller ve işaretler örüntüsüdür.
KANAL

Mesajın alıcısıyla iletilmesini sağlayan araç-gereç ve yöntemlerdir. Kodlanan

mesajlar alıcıya nasıl kodlandığına dayalı olarak farklı araç-gereç, yöntem ve
teknik kullanılarak gönderilebilir.
ALİCİ-KOD ÇÖZME
Çeşitli kanallarla alıcıya iletilen mesaj, duyu
organları tarafından alınır, beyne gönderilir
ve önceden sahip olunan bilgi, duygu ve
becerilerle karşılaştırılarak yorumlanır. Yani
kod çözme, alıcının, mesajı yorumlayıp
anlamlı bilgilere dönüştürme sürecini içerir.
.
GERİ BİLDİRİM

İletişim sürecinin son aşamasıdır. Bu iletişimin

ters yönde işleyen kısmıdır. Alıcı kaynak, kaynak
ta alıcı olmuştur. Mesela: Öğretim sırasında
kaynak durumundaki öğretmen mesajı kodlar.
Alıcı olan öğrenci de bu kodları açar. Geri
bildirimde de bu kez öğrenci mesajı kodlar.
Kaynak durumundaki öğretmen de kodu açar
yani alıcı olur. Böylece tek yönlü iletişim çift
yönlü bir nitelik kazanır.
İletişim bazen, aksatan faktörlere gürültü denir. kaynak düşüncelerini
aktarmakta beceriksiz veya kaynağın sesi duyulmuyor olabilir. Mesajı alanın
mesajı gönderene karşı olumsuz tutumu da gürültüye örnektir.
Sınıfta olabilecek, potansiyel gürültü
kaynaklarına örnek verecek olursak;dışardaki
trafik, öğrencinin öğretmeni duymasını
engelleyebilir. Yazı tahtasına yansıyan
ışık,öğrencilerde görme bozukluğu olması…
geri bildirim mesajın ne kadar anlaşıldığını
öğrenmek ve bir problem durumunda sorunun
kaynağını bulmak açısında önemlidir.
İLETİŞİMDE ETKİLİ OLAN
FAKTÖRLER
Kişiler arası ve sınıf içi iletişimde dikkate alınması gereken faktörler üç
açıdan incelenir:
1-Kaynak-Alıcı Açısından
2-Mesaj Açısından
3-Kanal Açısından
1)KAYNAK-ALICI AÇISINDAN
A)Seçici Algı: Duygusal olarak belirli şeyleri
görmeye veya duymaya eğilimli
olmaktadır.Örneğin; sürekli eleştirilen bir
öğrenci takdir edildiğinde buna inanmayacaktır.
Seçici algı iletişimi büyük oranda etkiler. Bu
etki şu örnekle açıklanabilir: Bir şirket
çalışanlarına şirketin en önemli problemleri
sorulduğunda tüm çalışanlar en önemli problemi,
kendi bölümlerinin amaçları doğrultusunda
belirlenmiştir.
Sonuç olarak algılama o andaki ihtiyacımıza
ve beklentilerimize göre değişmektedir.
 B)İletişim Becerilerindeki Bireysel Farklılıklar:
Kaynak-Alıcı açısından iletişimde etkili olan
faktörlerden bir diğeri de iletişim becerilerindeki
bireysel farklılıklardır.
İnsanlar algısal olarak farklı oldukları gibi temel
iletişim becerilerini geliştirme ve uygulama
bakımından da ayrılırlar.Bu farklardan bazıları
şunlardır:Sözel ifadede zorlama, etkili konuşma, iyi
dinleyememe, yazılı anlatım becerisi…Bu
yeteneklerin yanında sözsüz iletişim araçları olan
şekil çizme, resim yapma,jest-mimik gibi uygun
beden dilini kullanabilme yetenekleri de iletişim için
son derece önemlidir.
Dolayısıyla öğretmen bir mesajı kodlamadan önce alıcıların yani öğrencilerin
özelliklerini, iletişim becerilerini bilmesi gerekir. Aksi taktirde etkili bir
iletişimden bahsedilemez.
 C) Kaynak güvenilirliği:İletişimde etkili olan
faktörlerden birisi de “kaynağın güvenilirliği”dir.
Kaynağın güvenilirliğini dört öğeye bağlarız.
Bunlar;Dürüstlük, uzmanlık,istek ve nesnelliktir.
Bu özellikleri kaynağa alıcı yükler. Yani kaynağın
güvenilirliği, alıcının kaynak hakkında verdiği
karardır. Alıcının mesajı algılaması da bu karara
bağlıdır. Güvenilir olduğu düşünülen kaynağın
mesajı irdelemeden hemen kabul edilir.Bu
durumda ne söylediği değil kimin söylediği önem
kazanır.
Kaynağın güvenilirliği onun bilgili, inanılır, iyi
anlaşabilen gibi temel insani özelliklerine
bağlıdır. Uzmanlık güvenilirliğin en önemli
öğesidir.Alanında uzman bir öğretmen, öğrenci
tarafından güvenilir olarak kabul edilir.
Kaynağın güvenilirliğinden söz edilebilmesi
için neysel olması şarttır. Öğrencilerine taraflı
davranan bir öğretmenin güvenilirliğinden
bahsedilemez.
 Ç)Kaynak-Alıcı Benzerliği: Kaynak ve alıcı
arasındaki iletişimin etkililiği onların benzerlikleriyle
doğru orantılıdır.Sosyo-Ekonomik durum ilgiler, inançlar,
düşünceler,değerler ve yetenekler gibi özelliklerde
benzerlikler olduğunu algılayan kişiler, iletişim kurmaya
daha istekli olurlar.
Eğer öğrenci, öğretmenle aynı düşünce içinde
olduğunu görürse;davranışlarda benzerlikler bulursa
öğretmenin mesajını daha çabuk kabul edecek ve iletişim
daha etkili olacaktır.Aynın değerleri paylaşmasa bile
öğretmenin, öğrencinin görüşlerine saygı duyması iletişimi
kolaylaştırır.
MESAJ AÇISINDAN ORTAK
YAŞANTI ALANI
Sözler ve şekiller yalnızca iletilmek üzere kodlanmış
anlam sembolleridir. Bu kodlanmış mesajın alıcısı olan
kimse bu durumdan bir anlam çıkarması gerekir.
İletişimin başarılı olabilmesi için iletişim kurallarını
sözcüklere ve şekillere aynı anlamları yüklemeleri gerekir.
İki bireyin bir mesaja aynı anlamı vermeleri zordur.
Çünkü; tam anlamıyla aynı geçmişe ve yaşantıya sahip
olmayabilirler. Bu gerekçeyle, öğretmen alıcı
durumundaki öğrencilerinin bilgi, beceri, yetenek gibi
özelliklerini dikkate almak ve mesajlarını onların
anlayabileceği sembolleri seçerek kodlamak zorundadır.
Etkili bir iletişim için öğrenci özelliklerinin
analizi, öğretme-öğrenme sürecinin
tasarlanmasında ilk basamak olmalıdır. Edgar
dale yaşantılarla kavramların oluşumu
arasındaki ilişkilerden yararlanarak, öğrencilere
en somuttan en soyuta doğru bir öğrenme
yaşantısı sağlayacak, “yaşantı konisi” adını
verdiği “öğrenme yaşantılarını seçme ve eğitim
durumlarını düzenlemeye yardımcı bir model”
geliştirmiştir.
Yaşantı konisinin dayandığı bilimsel ilkeler, Cilenti
tarafında şu şekilde açıklanmıştır:
1-Öğrenme işlemine katılan duyu
organlarımızın sayısı ne kadar fazla ise o kadar
iyi öğrenir o kadar geç unuturuz.
2-En iyi öğrendiğimiz şeyler, kendi kendimize
yaparak öğrendiğimiz şeylerdir.
3-Öğrendiğimiz şeylerin çoğunu gözlerimiz
yardımıyla öğreniriz.
4)En iyi öğretim somuttan soyuta ve basitten
karmaşığa doğru giden öğretimdir.
Yaşantı konisinin dayandığı bilimsel araştırma
bulgularına göre insanlar öğrendiklerinin;
%83’ünü görme
%11’ini işitme
%3,5’ini koklama
%1,5’ni dokunma
%1’ini tatma duyularıyla edindikleri yaşantılar
yoluyla öğrenmektedir.
Sabit zaman tutulmak üzere insanlar
Okuduklarının %10’unu
İşittiklerinin %20’sini
Gördüklerinin %30’unu
Hem görüp hem işittiklerinin %50’sini
Söylediklerinin %70’ini yapıp söyledikleri bir
şeyin ise %90’ını hatırlamaktadır.
Bu çerçevede öğrencinin mümkün olduğunca çok duyu
organının öğrenme işlemine katılacağı etkinliklerinin
düzenlenmesi, daha iyi öğrenme sağlayacaktır
BİLGİ MİKTARI

Mesajdaki bilgi miktarı, mesajın

anlamlandırılma düzeyini veya bir mesafe
hangi düzeyde anlam verildiğini
etkiler.Bireylerin belli bir zaman diliminde
işleyebileceği ve özümseyebileceği bilgi
miktarı sınırlıdır.
Öğrenme-öğretme sürecinde alıcı
durumdakiler öğrenciler olduğundan, etkili
bir öğretim için, öğrencilerin mesajları
almaya hazır hale getirilmesi, ilgi ve
dikkatlerinin çekilmesi, mesajların öğrenci
seviyesi ve özelliklerine uygun katlanması
gerekmektedir.
KANAL AÇISINDAN
Teknik anlamda iletişim, alıcının düşüncelerini ve
eylemlerini etkilemek amacıyla kaynağın ürettiği
mesajları belli bir kanal (araç-gereç) yoluyla alıcıyla
paylaşma sürecidir. Kanalın görevi;kaynak ve alıcı
arasında bilgi paylaşımına aracılık etmek;bilgiyi
kaynaktan alıcıya taşımaktır.
Tv, video,slayt vb. birer iletişim kanalıdır. Bu araçlar
öğretim amacıyla kullanıldıklarında, öğretim araçları
olarak adla,ndırılırlar. Öğretmen ve öğrenci
arasındaki iletişim dolaylı olarak da gerçekleşebilir.
Bilgisayar destekli öğretim, öğretmen-öğrenci
arasındaki dolaylı iletişime bir örnektir.
ÖĞRETİM TEKNOLOJİSİ VE İLETİŞİM
DEĞERLENDİRME SORULARI

1 . İ L E T İ Ş İ M İ N TA N I M I N I YA PA R A K , Ö Ğ E L E R İ N İ YA Z I N I Z .

İ K İ V E YA D A H A FA Z L A İ N S A N A R A S I N D A A N L A M L A R I
O RTA K K I L M A S Ü R E C İ N E ‘ İ L E T İ Ş İ M ’ D E N İ R . Ö Ğ E L E R İ :

a) Kaynak- Kodlama
b) Mesaj
c) Kanal
d) Alıcı- Kod Çözme
e) Geri Bildirim
2. Kaynak nedir?

•Kaynak, iletişim sürecini başlatan bilgi,

duygu veya beceriye sahip olup bunları
başkalarına ileterek, bir amacı
gerçekleştirmek, isteyen yada başkasının
bilgisine ihtiyaç duyan kimsedir.
3. İletişimde geri bildirimin önemini
açıklayınız.

•Mesajın ne kadar anlaşıldığını

öğrenmek, ve bir problem durumunda
sorunun kaynağını bulmak açısından
önemlidir.
4. Gürültüyü tanımlayarak sınıfta meydana
gelebilecek, potansiyel gürültü
kaynaklarından bazılarına örnek veriniz.

• İletişimi bazen aksatan faktörlere ‘gürültü’

denir. Örneğin; dışarıdaki trafik sesi sınıf
içinde öğrencinin öğretmeni duymasını
engelliyor olabilir. Yazı tahtasına yansıyan
ışık, öğrencilerde görme bozukluğu
yapabilir.
5. İletişimde etkili olan faktörleri hangi açılardan
inceleriz?

a) Kaynak – alıcı açısından

b) Mesaj açısından
c) Kanal açısından
6. Kaynak güvenilirliğinde ön plana çıkan unsurlar
nelerdir?

a) Dürüstlük
b) Uzmanlık
c) İstek
d) Nesnellik
 uzmanlık
7. ………………, kaynak güvenilirliğinin en önemli
özelliğidir.
8. Öğretim niçin somuttan soyuta doğru
aşamalandırılmalıdır?

•Öğrencilerin yaşantı alanları ile bir öğrenme içeriğinin

sunuluş biçim ve sırası arasında öğrenme açısından
doğrudan bir ilişki vardır. Bu nedenle somuttan soyuta
doğru olmalıdır.
9. İnsanlar örendiklerinin;

83
%.........’ünü görme
11
%.........’ini işitme duyularıyla edindikleri yaşantılar
yoluyla öğrenmektedir.

10
Okuduklarının %.........’unu
20
İşittiklerinin %.........’sini
90
Yapıp – söylediklerinin ise %.........’ını
hatırlamaktadır.
10. Slayt izlemeyi kanal açısından açıklayınız.

•Slayt izlemek iki aşamalı kod açma işlemidir.

Önce makine, slayt filmindeki görüntünün
kodlarını alıcının görmesi için açar sonra alıcı
aldığı mesajı yorumlar.
 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI

1. İletişim sürecini başlatıp davranış değişikliğini gerçekleştirmek isteyen

aşağıdakilerden hangisidir?

a) kaynak
b) mesaj
c) alıcı
d) geri bildirim

cevap A

2. Aşağıdakilerden hangisi mesajın özelliklerinden değildir?

a) iletişimin içeriğidir.
b) sözlü yada yazılı olarak sunulabilir.
c) anlatılmak istenenini sunuluş biçimidir.
d) kodlanan bilginin aldığı fiziki şeklidir.

cevap C
3. İletişim sürecinin temel öğelerinden hangisi alıcının mesajı yorumlayıp
anlamlı bilgilere dönüştürme sürecini içerir.

a) kaynak
b) kod çözme
c) alıcı
d) mesaj

cevap B

4. Aşağıdakilerden hangisi iletişim sürecinin temel öğelerinden olan geri

bildirimin özelliklerinden değildir?
a) tek yönlü iletişim çift yönlü bir nitelik kazanır.
b) Kaynağın amaçlanan mesajın alıcı tarafından doğru algılanıp
algılanmadığını anlamasına imkan sağlar.
c) Öğrencilerde davranış değişikliği meydana getirmede yardımcı olur.
d) İletişim sürecinin dördüncü aşamasıdır.

cevap D
 5. İnsanların beklenti ve ihtiyaçlarına göre ağlıların değişmesi iletişimde etkili
olan faktörlerden hangisi ile ilgilidir?

a) kaynak güvenirliği
b) yaşantı alanı
c) seçici algı
d) iletişim becerilerindeki bireysel farklılıklar

cevap D

6. Aşağıdakilerden hangisi güvenilir kaynakta bulunmaması gereken bir

özelliktir?

a) dürüstlük
b) umursamazlık
c) nesnellik
d) uzmanlık

cevap B
7. İletişimde etkili olan faktörler göz önüne alındığında aşağıdakilerden hangisi
öğretim teknolojisi açısından bir öğretmene düşen görevlerden değildir?

a) öğrencilerin ihtiyaçlarını bilmeli

b) öğrencilerin iletişim becerilerini bilmeli
c) öğrencinin görüş ve inancına değer vermemesi
d) mesajları öğrenci seviyesine ve özelliklerine uygun kodlamalı

cevap C

8. 1. Televizyon
2. Diyagramlar
3. Basılı materyaller
4. Bilgisayar
5. Video

Yukarıdakilerden hangisi öğretim aracı olarak adlandırılır?

a) 1- 3 b) 1-2-5 c) 3-4-5 d) hepsi

cevap D