Biological Diversity Act, 2002

VIVEK YENNARWAR
PHARMACEUTICAL EXPERT
MAHARASHTRA STATE BIODIVERSITY BOARD
 “BIOLOGICAL DIVERSITY"
Variability among the living organisms from all sources and the Ecological complexes of
which they are part, and includes diversity within species, between species and of
ecosystems.
जैवववववधतेचे वर्णन सामान्यत: तीन टप्यात केले
जाते
प्रजाती विविधता : एका प्रजातीपेक्षा दु सऱ्या प्रजातीचे रूप
आवि गुिधमम िेगिेगळे

जनुकीय : एका
प्रजातीमधील
समुदाय आवि
रूपाां ची विविधता
परिसांस्थेमधील
विविधता : गिताळ
कुििे, जांगले , नद्या,
तलाि, समुद्र
पार्श्मभुमी
 Global Framework

Convention on Biological Diversity (1992)

- Conservation of biological Diversity;
- Sustainable use of its components;
- Fair and equitable sharing of benefits arising from the use of genetic resources

Art. 15 Sovereign rights over the natural resources & Determines that access to genetic resources rests with national
governments and is subject to national legislation

Nagoya Protocol on ABS ( Oct 2014)

It enhances legal certainty and transparency to the Users and Providers of genetic resources & Traditional
Knowledge.

National Framework
Biological Diversity Act 2002 & Rules 2004
- Conservation of biological diversity; / Sustainable use / Fair &
Equitable sharing of benefits
 BIODIVERSITY ACT, 2002 ( पार्श्ण भुमी )
सांयुक्त िाष्ट्र सांघाचे रिओ-वि-जेनेरिओ येथे वदनाां क 5 जून, 1992 िोजी
सांपन्न जैविक विविधता सम्मेलनात भाित सहभागी झाला होता.
 सदि सम्मेलनात मान्य किण्यात आले –
1. स्थावनक िाज्याचे तेथील जैविक विविधता सांसाधनािि मुलभूत हक्क ,
2. त्ाां चे सांिधमन,
3. जैविक सांसाधनाां चा शार्श्त उपयोग,
4. अशा सांसाधनाचा व्यिसावयक उपयोग होत असल्यास, त्ापासून वमळिाऱ्या
फायद्यामध्ये स्थावनकाां चा न्याय / समन्यायी वहस्सा
त्ा अनुषांगाने त्ाची न्यावयक व्यिस्था किण्यासाठी भाितीय गििाज्याने “
जैववक ववववधता कायिा, 2002 ” पारित केलेला आहे .
YOGA, AYURVEDIC, UNANI, SIDDHA,
RASASHASTRA, NATUROPATHY,
HOMOEOPATHY 1997 revoked
patent

INDIA IS REACH IN BD
AND ASSOCIATED TK 2005 revoked patent
• Prior to CBD, bioresources were considered common heritage of mankind
and were exchanged freely.
• The country providing raw material for developing useful products
therefore never got any benefits from commercialisation of those
products.
• As the situation was perceived to be inequitable, especially by the
biodiversity richcountries, ABS concept was introduced in CBD.
• The common heritage of mankind concept has evolved into a much more
complex but equitable model of sovereign rights over GRs and ABS.
• ABS has to be operationalised through national legislation.
• Access to GRs is to be subject to prior informed consent of the provider
country. Users and providers to have bilateral agreement on mutually
agreed terms (MAT) on sharing of benefits that may arise from use of GRs.
 अवधवनयमातील तितुिी (भाितातील
सांिधमन
जै व वक सं स ाधन)
शार्श्त िापि
जैविक सांसाधनाचा ि त्ा सांबधीत ज्ञानाचा-
1. व्यिसायासाठी
2. सांशोधनासाठी
3. जैि सिेक्षिासाठी
4. जैविक उपयोवगता यासाठी िापि होत असल्यास न्याय ि समन्यावय
िाटप
5. जैविक सांसाधनािि आधारित शोध सांशोधन ि त्ा द्वािे प्राप्त ज्ञानाचे
हस्ाां तिि
6. जैविक सांसाधनािि आधारित बौद्धिक सांपदा अवधकाि प्राप्तीसाठी
 BIO-SURVEY &
BIO- UTILIZATION
( जै ि सिेक्षि आवि
REASEARCH
(सां शोधन )
िापि )

BIOLOGICAL
RESOURSE AND
ASSOCIATED
KNOWLEDGE
(भाितातील जैविक
सांसाधन ि त्ा
सांबधीत ज्ञान )
COMMERCIAL UTILIZATION
( व्यािसावयक िापि )

TRANSFER OF REASEARCH
AND APPLICATION FOR IPR
( शोध सांशोधन ि त्ा द्वािे प्राप्त
ज्ञानाचे हस्ाां तिि )
ABS case studies
• The recognizing TK of the San people: The Hoodia gordonii case of Benefit Sharing
• Argan (Argania Spinosa)-Moorocco case
India ABS cases
1. Seaweed (TN): Pepsico India Pvt. Ltd
2. Neem Leaves case: Bio Inida Biologicals Company exported 2000Kg neem leaves to
Japan
3. Ongole bull embryos: Brazilian firm (Rs 1.2 crore)
4. TBGRI scientists understood secret of Kani tribals Arogyapacha use in 1987 in
Kerala.
• Drug was developed named ‘Jeevani’ by AryaVaiday Shala and TBGRI.
• 50% of the royalty was shared with Kanis by forming Charitable Trust.
• The process started prior to CBD due to conscious of the scientists working with
the tribe.
AFTER BD ACT 2002
Ongole cattle case from Telangana State
• Brazilian beef and dairy industry applied NBA to access cattle embryo of ongole bull
for research to upgrade cattle breeding in Brazil.
• NBA ordered the company to pay Rs.1.20 crore upfront payment.
Examples of Implemented ABS
Agreements
• PepsiCo exported 2000 MT seaweed to Malaysia, Philippines and
• Indonesia. The seaweed is grown by fisherman community in Tamil Nadu.
• They were given training by the company. The NBA was paid royalty @ 5%
amounting to Rs. 3.9 million by the exporter
• Due to claims that this seaweed is becoming an invasive species, NBA has now
stopped providing access permits.
Examples
• Natural Remedies Pvt. Ltd, Bengaluru, purchased Kalmegh (Andrographis
paniculata), a medicinal herb, from BMC of Malajkhand Balaghat district MP.
• They paid Rs. 21,000 directly BMC
खालील व्यक्ी ंना कायिा बंधनकािक
( )
U/S 3,4,6 Approval of NBA

 जी व्यक्ती भािताची नागरिक नाही (Foreigners )

 अवनिासी भाितीय Non-Resident Indians (NRI)
 सांयुक्त सांस्था, सांघटना वकांिा मांडळ (Body Corporates, Association Or
Organization) –
1. भाितात समाविष्ट् नाही अगि नोांदविलेली नाही (not incorporated in
India)
2. भाितात अद्धस्त्वात पिां तु अभाितीय सह वहस्सेदाि-भाां डिल/व्यिस्थापन
( Iincorporated in India with Non-Indian Participation in its share
capital or management).
 अशा कोित्ाही व्यक्तीस िाष्ट्रीय जैिविविधता प्रावधकििाचे पूिम पििानगी वशिाय (Approval of NBA )
भाितातील जैविक सांसाधन ि त्ा बद्दलचे ज्ञान ( They access / use Bio-Resource and associated
knowledge occurring in India)
1. व्यािसावयक (Commercial )
2. सांशोधनासाठी (Research purpose )
3. जैि सिेक्षि (Bio-Survey )आवि
 भाितीय व्यक्ी (Indians)
कोिाही व्यक्तीस जी भाितीय नागरिक आहे -
1. सांयुक्त सांस्था ( INDIAN INSTITUTIONS )
2. मांडळ
3. भाितात नोांदविलेली सांघटना
िाज्य जैिविविधता मांडळाला (SBB) पूिम सूचना न दे ता
जैविक सांसाधनाचा िाविद्धज्यक उपयोग, जैविक
सिेक्षिासाठी अथिा जैविक उपयोगातून िाविद्धज्यक
िापि किता येिाि नाही (Engage in Bio-survey and
Bio-Utilization for the commercial purpose, IPR
based on biological resources should be
 INDIAN
INDIANS
INSTITUTIONS

INTIMATE SBB’s ON INTENT OF

COMMERCIAL UTILIZATION

TAKE APPROVAL FROM NBA FOR

IPR’s APPLICATIONS
 Exemptions under the Act

Act provides exemption of certain activities from its purview :

 To local people and community for free access to use bioresources within India.

 To growers and cultivators, vaids and hakims (practitioners of traditional medicinal systems) to use
bioresources.

 To biological resources, normally traded as commodities notified by the Central Government under section 40
of the Act. Notification Dt. 07.04.2016,(385 items) Notification Dt. 07.11.2017 (386 to 421 items)

 To collaborative research through government-sponsored institutes subject to conformity with guidelines and
approval of the Central / State Governments.

 To access value added products.(Value added products” means products which may contain portions or
extracts of plants and animals in unrecognizable and physically inseparable form)
Exemption under Section 40
Section 40

The Central Government after

consultation with the NBA may
notify in the official gazette for
exemption from the purview of
the Act.
Currently 421 items which are
biological resources are
exempted from the purview of
the Act provided they are By notification any items including biological
normally traded as resources normally traded as commodities
commodities.
may be exempted from the purview of the
Act.
कायद्यातील तितुिी कोर्ास लागू होत
नाहीत
व्यापािासाठी िापिल्या जािाऱ्या कोित्ाही िस्ूस,
जैविक सांसाधान (जैविक सांसाधन जो पयंत िस्ू म्हिून
विकल्या जात आहे )
स्थावनक लोक
त्ा भागातील जाती, जमाती, जैिविविधतेचा कित
असिािा िापि
जैविक विविधतेचे उत्पादक ि पैदास कििािे शेतकिी
िैद्य, हकीम (औषधाचा व्यिसाय कििािे )
 COMMODITIES

LIVESTOCK
KEEPER BEE
KEEPERS

VAIDUS &
HAKIMS
FARMERS
WHAT ARE THE CONSEQUENSES OF
LACK OF COMPLIANCE OF BD ACT
In case where U/S 3,4,6 Aapproval of NBA is required for the use of Indian
Bio-logical Rresources and associated knowledge and such approval is not
obtained
1. Punishment- imprisonment which may extend to 5 yearw or with fine
which may extend 10 lakh
In case u/s 7 State Biodiversity Board needs to be intimated about the use of
Indian Biological Resources and associated knowledge – and this is not done.
1. Punishment- may extend to 3 yr. Imprisonment or fine of 5 lakh or with
both.
offence under the act is Cognizable and Non Bailable
 कायद्यातील तितुिीचा भंग केल्यास
जी व्यक्ती कलम ३,४,५,६ (िा. जै. प्रा.) तितुदीचा भांग किे ल अथिा प्रोत्साहन
दे ईल, त्ाला
दां ड – ५ वर्ाणपयंत कािावास वा १० लाखा पयंत िं ड वा िोर्ीस पात्र
िाहील
कलम ७ (िा. जै. म.) तितुदीचा भांग किे ल अथिा प्रोत्साहन दे ईल, त्ाला
दां ड – ३ वर्ाणपयंत कािावास वा ५ लाखापयंत िं ड वा िोर्ीस पात्र िाही
( टीप - या कायद्याखालील गुन्हे हे दाखलपात्र ि अजामीनपात्र आहे त )
RELAVENT IMPORTANT DEFINATIONS
Benefit claimers- means the conservers of the biological resources, their byproducts,
creators and holders of knowledge and information relating to the use of such biological
resources, innovations and practices associated with such use and application.
 हक्कधािक – जैविक सांसाधनाचा जोड उत्पादनाचा सांिक्षिाकरिता सांसाधनाचे
ज्ञान, मावहती ि उपयोग िापिाच्या पिती याां चा जनक ि धािक
BIOLOGICAL RESOURCES
( जैववक संसाधन )
Means plant, animals and microorganism or part’s thereof, their genetic material and
byproducts (excluding value added products),
With actual or potential use or value, but does not include human genetic material.
िनस्पती, प्रािी, सूक्ष्मजीि वमत्र िा त्ाां चे भाग, त्ाां चे जनुकी सांसाधन ि
जोड उत्पादने (मूल्यिवधमत उत्पादने सोडून) प्रत्क्ष वकिा सांभाव्य
उपयोग वकांिा मुल्यावहत
Bio-Survey and Bio-Utilization
 Means survey or collections of species Sub-Species, Gene components and extracts of Biological
resource for any purpose and includes characterization and Inventionzation and Bio-Assay.
जैविक सांसाधानाचे सिेक्षि वकांिा अकम, जनु कीय घटक याां च्या
सांशोधनासाठी, विशेष गुिधमम आवि शास्त्रीय सांशोधन किण्याची पित
जैववक संसाधनाचा वावर्ज्यिक उपयोग
िाविद्धज्यकतेसाठीचा अांवतम उपयोग जसे-
1. औषधे,
2. ओद्योगीक विकिे ,
3. खाद्य, सुगांध, सुिास,
4. सौांदयम प्रसाधने,
5. ओलीिो िे वझांन,
6. िां ग,
7. अकम ि
8. जनुकी माध्यमातून सुधारित वपक ि पशुधनासाठी िापि.
यामध्ये शेती, फलौत्पादन, कुकुट पालन, दु ग्ध व्यिसाय, पशु सांिधमन,
मधमाशी पालन या साठीचा रूढ सांकि पिती वकांिा पािां पारिक पितीचा
COMMERCIAL UTILIZATION

Means end use of biological resource for commercial utilization such as, Drugs,
Industrial Enzymes, Food Flavors, Fragrance , Cosmetics, Emulsifiers, Oleoresins,
Colors, Extracts and Genes used for improving crops and livestock through genetic
interventions, but does not include conventional breeding or traditional practices use in
Agriculture, Horticulture , Poultry, Dairy farming ,Animal husbandry, Bee keeping.
FAIR AND EQUITABLE BENEFIT SHARING

Sharing as determined by NBA u/s 21

लाभामध्ये न्याय ि समन्यायी िाटप
 SUSTAINABLE USE ( शार्श्त वापि )
Means the use of components of biological diversity in such manner and such rate
that does not lead to the long term decline of the biological diversity their by
maintaining its potential to meet the needs and aspirations of present and future
generations.
जैविक विविधतेतील घटकाां चा अशा प्रकािे ि अशा गतीने उपयोग कििे वक जेिेकरून जैविक
विविधतेचा दीघम कालीन हाम स होिाि नाही ि त्ातून ितममान आवि भािी वपढीची गिज ि अपेक्षा
पूिम किण्याची शक्यता वटकून िाहील.
VALUE ADDED PRODUCTS(मूल्यववधणत उत्पािने )
 Means products which may contain portion or extract of plant and animals in unrecognizable and
physically inseparable form.
उत्पादने ज्यामध्ये िनस्पती, प्रािी याां चे ओळखू न येिाऱ्या आवि प्रत्क्ष
पृथक न होिाऱ्या स्वरूपातील भाग िा अकम असू शकतील.
जैववक ववववधता व्यवस्थापन सवमत्ांची स्थापना –वनयम २३ (१)
वजल्हास्तिीय सवमती -
1) जैविक विविधता अवधवनयम, 2002 मधील तितूदीच्या अांमलबजाििीसाठी वजल्हास्िीय
सवमतीची स्थापना किण्यात येईल.
2) वजल्हास्िीय सवमतीची िचना पुढीलप्रमािे िाहील-
1) वजल्हावधकािी 8) पक्षीतज्ञ
अध्यक्ष सदस्य
2) मुख्य कायमकािी अवधकािी, 9) मत्स्य विभागाचे
वजल्हा परिषद वजल्हास्िीय प्रमुख
सदस्य सदस्य
3) वजल्हा आिोग्य अवधकािी 10) प्रािीसांग्रहालय सल्लागाि
सदस्य मांडळाचे प्रवतवनधी
4) अध्यक्ष, कृषी ि पशुसांिधमन सदस्य
सवमती, वजल्हा परिषद 11) जल/ वसांचन विभागाचा तज्ञ
सदस्य सदस्य
5) समान उवद्दष्ट्ाां साठी स्थावनक 12) उपसांचालक, सामावजक
स्िािि कायमित असलेल्या िनीकिि
अशासकीय सांस्थेचे अध्यक्ष सदस्य
..
• ग्रामपांचायत स्िाििील सवमती
• खांडस्िाििील (तालूका) जैविक विविधता व्यिस्थापन सवमती
• वजल्हा परिषद स्िाििील सवमती
• नगि परिषद स्िाििील सवमती
• महानगिपावलका स्िाििील सवमती
 परिवशष्ट - 1
ग्रामपंचायत स्तिाविील सवमतीचा ठिावाचा नमुना
ग्रामपंचायती मध्ये जैववक ववववधता व्यवस्थापन सवमतीची स्थापना
ठिाि क्र. ..................... वदनाां क
.....................
ग्रामपांचायतीचे नाि ........................................................... तालुका ............................... वजल्हा
................................... ग्रामपांचायत कायाम लयात वदनाां क .................. ला ........... िाजता श्री
.................................................................................. सिपांच, याां चे अध्यक्षतेखाली सभा झाली आवि सिम
सदस्याां चा सांमतीने, जैविक विविधता अवधवनयम, 2002 च्या कलम 41 च्या पोटकलम (1) आवि महािाष्ट्र िाज्य जैविक
विविधता वनयम, 2008 च्या कलम 23 व्दािे ................ जैविक विविधता व्यिस्थापन सवमती 3/5 िषे कालािधीकिीता
स्थापना केली.

अ.क्र. सवमतीच्या सिस्ांचा तपशील

पूर्ण नाव व पत्ता वय प्रकाि
सही
1 अध्यक्ष
2 मवहला सदस्य
3 मवहला सदस्य
स्वाक्षिी
4 अनुसूवचत जाती/ जमाती सदस्य
सिपांच स्वाक्षिी
5 ग्रामपांचायत सदस्य ग्रामपांचायत सवचि (ग्रामसेिक) वकांिा कायम
6 Signature सदस्य आस्थापना असलेल्या शासकीय विभागाचा सदस्य
7 President
Gram
सवचि Signature
Gram Panchayat Secretary/
Panchayat Member of the Permanent Establishment
 जैववक ववववधता व्यवस्थापन सवमती

प्रत्ेक स्थावनक सांस्थेने त्ा क्षेत्रातील सांिक्षिाला हातभाि

लाििे , पोषक उपयोग ि जैविक विविधतेचे दस्ाऐिज,
ज्यामध्ये प्राकृवतिासाचे परिक्षि, भूवमिांश, लोक-प्रचाि ि
मशागतीत प्रजाती, पाळीि िांश आवि सांकरित पशु , सुक्ष्मजीि
याां चे सांिक्षि आवि जैविक विविधतेच्या ज्ञानाचा
कालक्रमानुसाि िृत्ाां त याां चा समािेश असेल यासाठी जै विक
विविधता व्यिस्थापन सवमती स्थापन किाियाची आहे .
आपर् त्ाचेच व्यवस्थापन
करू शकतो िाबद्दल
आपल्याला मावहती आहे ...
लोक जैववक नोंिवही –
“ लोकाां नी, लोकाां च्या सहभागाने ि त्ाां च्या स्िािि बनविलेला दस् ”
 जैववक ववववधता व त्ाबाबतचे पािं पारिक ज्ञान यांच्या वलज्यखत िस्ताऐवज
(Documentation ) आवश्यकता का आहे ?
आपली स्थावनक जैिविविधता ि पािां पारिक ज्ञान
1. जािून घेण्याचा
2. ती सांिवक्षत किण्याचा (safe guard)
3. ि िापिाबाबतच्या पिती ठिविण्याचा एक नाविन्यपू िम विकेंवद्रत
उपक्रम आहे
• BIOLOGICAL DIVERSITY ACT 2002
• BIOLOGICAL DIVERSITY RULES,2004
• MAHARASHTRA BIOLOGICAL DIVERSITY RULE ,2008
• ESTABLISHMENT OF BMC IN LOCAL BODIES-
Govt. OF Mah GR Dt.2-5-16
समन्वय अवधकािी याां ची कतमव्ये
• महािाष्ट्र शासन महसूल ि िन विभाग शा.प .क्र .डब्लूएलपी ०८१८/प्र क्र .३१२ /फ -१ वद .१४
सप्टेंबि२०१८
• जैविक विविधता व्यिस्थापन सवमतीच्या कामाचा आढािा
,सांबवधत यांत्रिेशी सल्लामसलत करून घेिे .
• नोांद िही तयाि किताना स्वयांसेिी सांस्था /शेक्षविक सांस्था/विषय
तज्ञ ि जैविक विविधता व्यिस्थापन सवमती/ आवि समन्वय
अवधकािी याां चे मध्ये वत्रस्िीयकिाि कििे .
• वजल्हास्िीय ताां वत्रक गटस्थापन किण्या साठी वज.प .ला मदत
कििे .
Cognizance of the offences
• Forest officer not below the rank of Range officers are authorized to file complaint
under section 61 (a) of the B. D. Act, 2002 vide notification of Govt. of India dated
07.01.2009
...
• लो. जै.वि. नोां. मध्ये विविध विभागाशी सम्बद्धितमावहती चा समािेशआहे ,-
• या दृष्ट्ीने वजल्हा स्िाििील इति विभागाशी सांपकम साधने ि लो. जै.वि. नोां
तील मावहती सिमसमािेशक असेल याची खात्री कििे .
• कायद्याची अांमलबजाििी ग्रामीि स्िािि होण्या साठी जनजागृती
,क्षमता बाां धिी आिश्यक कायमिाही कििे .
• जै.सां . शार्श्त िापि किण्याकरिता योजना आिाखडा तयाि किण्याकरिता
सहाय्य कििे.
• लो. जै.वि. नोां तयाि झाल्यिि विकास आिाखडा िाबविताना सहाय्य कििे
.
Access and Benefit Sharing
(ABS)
 Salient Features of the Guidelines on ABS Regulations, 2014

Access to biological resources by Indians/entities:-

 U/s 7 of the B D Act -Indians / entities who intend to access biological resources for commercial
utilization or for bio-survey or bio-utilisation for commercial utilization shall give prior intimation to the
State Biodiversity Board concerned.
 The benefit sharing envisages devolution of benefits to the BMCs and/ or benefit claimers after retaining
5% of the component for administrative expenses.

If approval granted by NBA (Sect 3 & 6) If approval granted by SBB (Sect 7)

1. 5 % of accrued benefits go to NBA
a. 50 % Retained by NBA
b. 50 % Passed to Concerned SBB
2. 95 % of accrued benefit go the concerned
BMC or benefit claimers
1. Retain not exceeding 5 % of benefits accrued
2. Remaining accrued benefit go the concerned
BMC or benefit claimers
Approval granted by NBA (Sect 3 & 6)

ABS Component

BMC NBA SBB

Approval granted by SBB (Sect7)
ABS Component

BMC SBB
 PROCEDURE
Applicant Commercial utilization of BRs MSBB

Comments of Techno-Legal Form-I u/r 17 & Sec 7 & 24

Advisory Committee (TLAC)
Scrutiny Application fee Rs.5000/-

Consultation with BMC u/s 41(2) Agreement

ABS calculation & Demand

Contd…….
Options for calculation of ABS
Option 1: On purchase price of the BRs

Trader: 3%

Manufacturer: 5 %

Option 1I : On sale of product using BRs

Annual Gross ex-factory sale of product Benefit sharing component

Up to 1 1 Crore 0.1 %

1 1 to 3 Crore 0.2 %

Above 3 Crore 0.5 %

 Penalty & Punishment for Violators

• Provisions of the Act shall be in addition to any other law in force relating to forests or
• wildlife. (S 59).
• The offences under this Act shall be cognizable and non-bailable (S.58)

Section Offence punishment

55(1) - Contravenes or Imprisonment – up to 5 yrs

- Attempts to contravene or and/ or
- Abets (Section 3 or 4 or 6) Fine – up to 10 lakhs or more depending
on the damage caused.

55(2) - Contravenes or Imprisonment – up to 3 yrs

- Attempts to contravene or and/ or
- Abets (Section 7 / 24) Fine – up to 5 lakhs

56 Contravenes any direction / order of Cent./ State Fine – up to one lakh for 1st time, 2
Govts. / NBA/ SBB lakhs for 2nd time.
 Thank you…
Contact details:
MAHARASHTRA STATE BIODIVERSITY BOARD
Jaiv Vividhata Bhavan, Kadimbag, Civil Lines,
Nagpur-440001
msbb.ngp@gmail.com;
Mob. 8806250888
Office: 0712-2522982/84;
www.maharashtrabiodiversityboard.gov.in