Doktora Tez Savunması Sunumu:

DUYGUSAL EMEK GÖSTERİMLERİNİN

ÖNCÜLLERİ VE SONUÇLARI: SAĞLIK SEKTÖRÜ
ÇALIŞANLARI ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA

Doktora Tezi Sahibi: Öğ. Gör. Bilal Ezilmez

Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Umut Eroğlu
Doktora Tez Savunması Sunumu:

DUYGUSAL EMEK GÖSTERİMLERİNİN

BİREYSEL VE ÖRGÜTSEL ÖNCÜLLERİ İLE SONUÇLARI
ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Doktora Tezi Sahibi: Öğ. Gör. Bilal Ezilmez

Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Umut Eroğlu
Giriş: İnsanın hayatında ve iş yaşamında duygular

• İnsan yaşamında duygular ve düşünceler birbirini

tamamlayan unsurlardır.

• Duyguların verdiği mesajlar doğru olarak anlaşılabilirse;

duyguların daha doğru anlaşılması ve kullanılması çalışma
yaşamında verimliliği ve üretkenliği daha çok
artırabilecektir.

• Son zamanlarda duyguların insan yaşamındaki yeri, iş

yaşamında duyguların varlığı ve dışa vurum biçimi,
örgütlerin ve iş görenlerin performanslarında duyguların
rolü dikkat çeken konular olmuştur.
(Hocschild 1983; Ashfort ve Humprey 1993; Morris ve Feldman 1996; Grandey 2000; Kruml
ve Geddes 2000; Rafaeli ve Sutton 1987; Ünler Öz 2007; Pala 2008)
Araştırmanın Amacı

İşgörenlerin duygusal emeklerini ortaya koyma

stratejilerini şekillendiren öncüller ile
gösterilen stratejinin çalışan üzerindeki
etkilerini ortaya koymaktır.
Tezin içeriği

I. Bölüm II. Bölüm III. Bölüm IV. Bölüm V. Bölüm

Tezin Nedenselliği ve Duygusal Emeğin Duygusal Emeğin Araştırma

Duygusal Emek
Önemi Öncülleri Sonuçları
Tezde incelenen ilişkilerin unsurları

İncelenen öncüller Duygusal emeğin sergilenişi İncelenen sonuçlar

Bireysel öncüller
• Duygusal gösterim
kurallarına çalışanın verdiği
önem Duygusal emek gösterim
• Dindarlık stratejileri • Duygusal tükenmişlik
• Derin • Çalışanın performans algısı
Örgütsel öncüller • Yüzeysel
• Duygusal davranış kuralları • Doğal
• Duygusal davranış
kurallarının açıklığı
• Örgütsel destek algısı
Tezin önemi
• Duygusal emek ve performans arasındaki ilişki çok
az sayıdaki çalışmada incelenmiştir.
• Yazında, duygusal emeğin öncülleri ilk
başlarda önemli bir konuyken,
ilerleyen zamanla birlikte çalışmalar
daha çok duygusal emeğin sonuçları
üzerine odaklanmıştır.

• Duygusal davranış kuralları, bu

kuralların açıklığı ve çalışanların
kurallara verdikleri önem yazında
yeterince ilgi gösterilmemiş bir
alandır.

• Bu durum duygusal emeğin

sergilenişi ve sonrasındaki sonuçların
nedenlerini anlayabilmek için alan
yazını ve uygulamacılar için bir gri
alan oluşturmaktadır.
• Öncüller, süreç ve sonuçların aynı anda bir çalışmada
incelenmesi

• Dindarlık ilk kez bir öncül olarak

incelenmiştir.
Temel Kavramlar
Duygusal emek kavramı

Arlie Russell Hochschild

Sosyolog
Temel Kavramlar
Duygusal emek kavramı

•Duygu yönetimi, duygu gösterimi kuralları ile birlikte düşünüldüğünde

artık bir iştir, bir emek türüdür ve bir ücret karşılığında yapılarak
ortaya çıktığında duygusal emek adını almaktadır.
(Hochschild 1983)

• Duygusal emek kavramı ise kişiler arası iş süreçlerinde örgütün

beklediği duyguları işe yansıtmada gerekli olan çaba, planlama ve
kontrol olarak açıklanmaktadır.
(Seçer 2005)
Duygusal emek yazını üzerine

Öncüller
Yazının ilk dönemlerinde odak noktası

Duygusal Emeğin
Gösterim Stratejisi
Temel odak noktası

Etkiler-Sonuçlar
Birey düzeyindeki sonuçlar üzerine odaklı gelişim
Temel Kavramlar
Bireysel Öncüller

Duygusal emek gösterim kurallarına çalışanın verdiği önem:

Örgütün belirlediği duygusal davranış kurallarına uymak için gösterilen çaba
duygusal emek davranışlarını gösterme sırasındaki çabadır
(Kruml ve Geddes 2000)

Dindarlık:
Bir kişinin mensubu olduğu dine ait inanç, ibadet ve sembollere ilişkin içten
kabul, yoğunlaşma ve meşgul olma derecesidir.
(Kurt 2009)
Temel Kavramlar
Örgütsel öncüller

Duygusal Emek Davranış Kuralları:

Çalışanlar için iş yerinde uygun duygu gösterimlerini standardize eden
kurallardır
(Diefendorff ve diğerleri 2005)

Duygusal Emek Gösterim Kurallarının Açıklığı: Örgütler işgörenlerin

duyguları üzerinde ne denli kontrolde bulunmak istiyorlarsa örgütün o
oranda istediği davranış kurallarını açıkça işgörenlerine aktarmaya
çalışmasıdır
(Hochschild 1983; Şengül 2009).

Örgütsel Destek Algısı:

Örgütlerin başarılması istedikleri görevleri etkili bir şekilde
tamamlamasına yardımcı olmak için iş görenlerine ya da üyelerine
sağladığı faydaların toplamı “örgütsel destek” olarak tanımlanmaktadır.
(Rhoades ve Eisenberger 2002)
Temel Kavramlar
Duygusal emeğin ortaya çıkış süreci: Duygusal emek gösterim stratejileri

Derinlemesine Duygusal Emek:

Çalışanların gerçek hislerini kendisinden beklenen
davranışlarla uyumlu hale getirmesidir
(Grandey 2003)

Yüzeysel Duygusal Emek:

Çalışanların gerçek hislerini değiştirmedikleri halde, duygu
gösterimlerini kontrol ederek beklentilere uyumlu hale
getirdikleri davranış biçimidir
(Grandey 2003)

Doğal Duygusal Emek:

Çalışanların yansıtmak durumunda oldukları duyguları
hâlihazırda zaten hissediyor olmaları durumunda ortaya çıkan
davranış türüdür
(Ashforth ve Humphrey 1993)
Temel Kavramlar
Duygusal emeğin çalışan üzerindeki etkileri: Sonuçlar

Duygusal Tükenmişlik:
İşyerinde karşılaşılan zorluklara karşı bireysel olarak geliştirilen duygusal
olumsuz tepkilerdir. Diğer bir deyişle tükenmişlik, sürekli güçlü strese
maruz kalmaktan kaynaklanan düşük öz saygı veya öz yeterlilik duyguları
ile birleşen duygusal, fiziksel ve zihinsel tükenmişliktir
(Seta ve diğerleri 2000)

İşgören performans algısı:

İşgören performansı bireysel beklenti ile örgütsel amaç arasında kurulan
ilişkiler sonucu ortaya çıkar. Buna göre performans bir işgörenin, bir
grubun veya bir örgütün amaca ulaşmada gösterdiği etkinliğin nicel ve
nitel ölçütüdür
(Gupta 1982)
Tezin Araştırma Modeli

Duygusal gösterim kurallarına

çalışanın verdiği önem

Dindarlık
Duygusal davranış kurallarının
açıklığı
Duygusal davranış kuralları
pozitif içerik gösterimi
Duygusal Emeğin
Derin Gösterimi
Duygusal tükenmişlik
Duygusal Emeğin
Yüzeysel Gösterimi
Çalışanın performans algısı
Duygusal Emeğin
Doğal Gösterimi

Duygusal davranış kuralları

negatif içerik bastırılması
Demografik özellikler
Örgütsel destek algısı
ARAŞTIRMANIN SINIRLILIKLARI

• Araştırmada elde edilen sonuçlar araştırmanın yapıldığı Bursa il ve ilçelerindeki sağlık sektörü
kamu ve özel çalışanları ile sınırlıdır.

• Araştırmanın verileri yalnızca anketlerin dağıtılıp toplandığı 2016 yılı Temmuz-Eylül aylarındaki
zaman dilimi ile sınırlıdır.

• Duygusal emek yazınında kullanılan genel kabul görmüş tek bir ölçek olmaması da bu alandaki
araştırmalar için bir zorluk oluşturmaktadır.
YÖNTEM

• Araştırmanın Modeli ve Hipotezleri

• Araştırmanın Evren ve Örneklemi
• Veri Toplama Aracı ve Teknikleri
• Veri Toplama Süreci
• Verilerin Analizi
Araştırmanın yöntemi

• Araştırmada anket yöntemi kullanılmıştır.

• Bu yöntemle tasarlanan soru formunda toplam73 soru ifadesi yer

almaktadır.

• Araştırmada katılımcılar 73 soru ifadesini beş seçeneğe sahip Likert

Ölçeği üzerinde işaretleme yaparak cevap vermiştir. kullanılarak
alınmıştır. Ölçekte yer alan seçenekler Hiç Katılmıyorum, katılmıyorum,
kararsızım, katılıyorum ve tamamen katılıyorumdur.

• Demografik soruların seçenekleri

Katılımcıların pozisyonları: …
Çalışılan kurum: Kamu ve özel
Kıdem:
Cinsiyet: Kadın ve Erkek
Yaş: …
HİPOTEZLER - Bireysel Öncüllere Ait Hipotezler
• H1a. İşgörenin davranışsal gösterim kurallarına verdikleri önemle duygusal
emeğin derin gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
• H1b. İşgörenin davranışsal gösterim kurallarına verdikleri önemle duygusal
emeğin yüzeysel gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
• H1c. İşgörenin davranışsal gösterim kurallarına verdikleri önemle duygusal
emeğin doğal gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
• H2a. İşgörenin dindarlık düzeyi ile duygusal emeğin derin gösterimi arasında
anlamlı bir ilişki vardır.
• H2b. İşgörenin dindarlık düzeyi ile duygusal emeğin yüzeysel gösterimi arasında
anlamlı bir ilişki vardır.
• H2c. İşgörenin dindarlık düzeyi ile duygusal emeğin doğal gösterimi arasında
anlamlı bir ilişki vardır.
HİPOTEZLER - Örgütsel Öncüllere Ait Hipotezler
• H3a. Örgütün davranışsal kuralların açık olmasıyla duygusal emeğin derin
gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
• H3b. Örgütün davranışsal kuralların açık olmasıyla duygusal emeğin yüzeysel
gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
• H3c. Örgütün davranışsal kuralların açık olmasıyla duygusal emeğin doğal
gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
• H4a. Duygusal gösterim kurallarının içeriğinin pozitif olmasıyla duygusal emeğin
derin gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
• H4b. Duygusal gösterim kurallarının içeriğinin pozitif olmasıyla duygusal emeğin
yüzeysel gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
• H4c. Duygusal gösterim kurallarının içeriğinin pozitif olmasıyla duygusal emeğin
doğal gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
HİPOTEZLER - Örgütsel Öncüllere Ait Hipotezler (devamı)
• H5a. Duygusal gösterim kurallarının negatif içeriğin bastırılması ile duygusal
emeğin derin gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
• H5b. Duygusal gösterim kurallarının negatif içeriğin bastırılması ile duygusal
emeğin yüzeysel gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
• H5c. Duygusal gösterim kurallarının negatif içeriğin bastırılması ile duygusal
emeğin yüzeysel gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
• H6a. İşgörenin örgütsel destek algısı ile duygusal gösterimlerin derin gösterimi
arasında anlamlı bir ilişki vardır.
• H6b. İşgörenin örgütsel destek algısı ile duygusal gösterimlerin yüzeysel gösterimi
arasında anlamlı bir ilişki vardır.
• H6c. İşgörenin örgütsel destek algısı ile duygusal gösterimlerin doğal gösterimi
arasında anlamlı bir ilişki vardır.
HİPOTEZLER – İş Sonuçlarına Ait Hipotezler

• H7a. Duygusal gösterimlerin derin gösterimiyle duygusal tükenmişlik arasında

anlamlı bir ilişki vardır.
• H7b. Duygusal gösterimlerin yüzeysel gösterimiyle duygusal tükenmişlik arasında
anlamlı bir ilişki vardır.
• H7c. Duygusal gösterimlerin doğal gösterimiyle duygusal tükenmişlik arasında
anlamlı bir ilişki vardır.
• H8a. Duygusal gösterimlerin derin gösterimiyle işgören performansı arasında
anlamlı bir ilişki vardır.
• H8b. Duygusal gösterimlerin yüzeysel gösterimiyle işgören performansı arasında
anlamlı bir ilişki vardır.
• H8c. Duygusal gösterimlerin doğal gösterimiyle işgören performansı arasında
anlamlı bir ilişki vardır.
HİPOTEZLER- Demografik Farklılıklara Ait Hipotezler
• H9a. İşgörenin organizasyon yapısı içindeki konumuna göre duygusal emeğin derin
gösterimi farklılık gösterir.
• H9b. İşgörenin organizasyon yapısı içindeki konumuna göre duygusal emeğin yüzeysel
gösterimi farklılık gösterir.
• H9c. İşgörenin organizasyon yapısı içindeki konumuna göre duygusal emeğin doğal
gösterimi farklılık gösterir.
• H9d. İşgörenin bağlı olduğu kurumun özel ya da kamu olmasına bağlı olarak duygusal
emek derin gösterimi farklılık gösterir.
• H9e. İşgörenin bağlı olduğu kurumun özel ya da kamu olmasına bağlı olarak duygusal
emek yüzeysel gösterimi farklılık gösterir.
• H9f. İşgörenin bağlı olduğu kurumun özel ya da kamu olmasına bağlı olarak duygusal
emek doğal gösterimi farklılık gösterir.
• H10. İşgörenin duygusal tükenmişlik düzeyi ile performansı arasında anlamlı bir ilişki
vardır.
EVREN VE ÖRNEKLEM

• Çalışmanın evrenini Bursa ilinde hem kamu hem de özel sektör

kapsamında hizmet vermekte olan sağlık çalışanları oluşturmaktadır.
Bu ana kütle içerisinden basit tesadüfî örnekleme yoluyla seçilen
sağlık çalışanları ise araştırmanın örneklemini oluşturmuştur.
Araştırmanın evreni ve bu evrenin seçilmesinin nedenleri

Araştırmanın evreni Neden sağlık sektörü çalışanları bu araştırmada tercih edildi?

• Hochschild tarafından duygusal emek gösterimini en
fazla gerekli kılan mesleklerden biri olarak
belirtilmesidir.

• Sağlık sektöründe çalışanların işlerinde duygusal

emeğin işin önemli bir parçası olması.

• Duygusal emeğin sergilenişindeki zorluklar

Bursa Merkezinde faaliyet gösteren • Farklı duygusal gösterimlerin işlerin bir parçası olması
kamu ve özel hastanelerin sağlık • Duygusal gösterimlerin duygu içeriğinin olaylar
çalışanları karşısında hızlı değişebilmesi
• Duyguların güçlü olması

• Alan yazınında sağlık sektörü çalışanları üzerinde çok

sayıda akademik çalışma yapılmış olması
VERİ TOPLAMA ARACI VE YÖNTEMİ

• Araştırmanın verilerini elde etmek amacıyla 73 sorulu anket

kullanılmıştır.

• Bu amaçla araştırmanın amaçlarına uygun ölçeklerden oluşan ve daha

önce geçerlilik – güvenirlik testlerinden başarıyla geçmiş olan literatür
incelenerek oluşturulan bir anket hazırlanmıştır.
ARAŞTIRMA ÖLÇEKLERİNDEKİ SORULAR VE YARARLANILAN KAYNAKLAR
MADDE CROBACH
ÖLÇEKLER KAYNAKLAR
SAYISI ALFA (α)
Duygusal Davranış Kurallarının
1 Brotheringe ve Lee (1998); Grandey (1999 ve 2000) 17 0,75
İçeriği (+/-)
Duygusal Emek Gösterim Kuralları
2 Grandey (1999) 9 0,74
Açıklığı
Duygusal Emek Gösterim
3 Brotheringe ve Lee (1998); Grandey (1999) 4 0,83
Kurallarına Verilen Önem
Plante ve diğerleri (2002);
4 Dindarlık 5 0,87
Barnett, Bass ve Brown (1996)
Eisenberger ve diğerleri (1986);
5 Örgütsel Destek Algısı Lynch ve diğerleri (1999); 8 0,79
Stassen ve Ursel (2009)
Duygusal Emek Gösterim Brotheringe ve Lee (1998, 003); Grandey (1999, 2000 ve
6 11 0,87
Stratejileri 2003)
Maslach ve Jackson (1986);
7 Duygusal Tükenmişlik 3 0,83
Ergin (1992)
Kirkman ve Rossen (1999);
8 İşgören Performansı Sigler ve Pearson (2000); 8 0, 93
Aydemir ve Erdoğan (2013)
9 Demografik 8
VERİ TOPLAMA ARACI VE YÖNTEMİ

• Araştırmada kullanılan duygusal emek gösterim stratejileri ölçeğinde

(DEGS) 11; duygusal emek gösterim kurallarına verilen önem (DGKVÖ)
ölçeğinde 13, duygusal gösterim kuralları açıklığı ölçeğinde (DGKA) 9;
dindarlık ölçeğinde (DİN) 5; duygusal davranış kuralları ölçeğinde
(DDK+/-) 17 ve örgütsel destek algısı ölçeğinde (ÖDA) 8 soru
bulunmaktadır. Anketin diğer ölçekleri olan duygusal tükenmişlik
ölçeğinde (DUYTUK) 3, çalışan performansı (PERF) ölçeğinde ise 8 soru
vardır.
VERİ TOPLAMA SÜRECİ

• Hazırlanan anket sağlık çalışanlarının çalıştıkları hastanelere ilgili kurumlardan

resmi izinler alınarak ulaştırılmıştır. Kamu hastaneleri için kamu hastaneleri Genel
Sekreterliği kurumundan yazılı izin alınmış ve bu izin bilgisi hastane yetkililerine
ulaştıktan sonra hastanelere gidilmiştir. Çalışanlarının daha sağlıklı cevaplar
verecekleri varsayımı ile anketler kurumlara bırakılmış ve bir hafta – on gün kadar
sonra toplanmıştır. Bu süreç 2016 yılı Temmuz ve Eylül aylarında gerçekleşmiştir.
VERİLERİN ANALİZİ

• İlk önce, örnekleme ilişkin istatistikler, sonra araştırmadaki bağımlı ve bağımsız

değişkenlerin betimleyici istatistikleri ortaya konulmuştur.
• Değişkenler arasındaki ilişkileri belirlemek amacıyla tüm değişkenler arasındaki
korelasyonlar incelenmiştir. Demografik değişkenlerin bağımlı değişkelerde
anlamlı farklılık yaratıp yaratmadığı ele alınmıştır.
• Bağımlı değişkenler olarak ele alınan duygusal emek, duygusal tükenmişlik ve
performansı yordayan değişkenler incelenmiştir.
• Son olarak, araştırma modeli yapısal eşitlik modeli ile yol analizi yapılarak
sınanmış ve hipotezler değerlendirilmiştir.
DFA BULGULARI
DFA BULGULARI
DFA BULGULARI
DFA BULGULARI
DFA BULGULARI
DFA BULGULARI
DFA BULGULARI
DFA BULGULARI
ÖLÇEKLERE AİT BETİMLEYİCİ BİLGİLER
Ölçek Başlıkları Madde Sayısı Cronbach Alfa Aritmetik Ort. Std. Sapma

DGKVO 4 0,627 3,78 ,77

DGKA 9 0,842 3,07 ,70
DDK 14 0,895 3,51 ,74
DDK (+) 11 0,887 3,52 ,79
DDK(-) 3 0,792 3,66 ,101
D. EMEK 11 0,743 3,29 ,61
DERİN DE 4 0,750 3,65 ,84
YÜZEYSEL
4 0,685 2,98 ,87
DE
DOĞAL DE 3 0,325 3,21 ,73
ÖDA 8 0,936 2,95 1,02
DUY- TUK 3 0,875 3,03 1,13
PERF 8 0,877 4,00 ,64
DİN 5 0,791 3,91 ,85
ÇALIŞMAYA KATILANLARIN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ
18-25 yaş 129 28,5
26-34 yaş 113 25,0
35-44 yaş 138 30,5
YAŞ
45-54 yaş 63 13,9
55-64 yaş 8 1,8
65+ yaş 1 ,2
Erkek 134 30
CİNSİYET
Kadın 318 70
İlköğretim 33 7,3
Lise 117 25,9
EĞİTİM DÜZEYİ
Üniversite 247 54,6
Lisans üstü 54 11,9
Evli 267 59,1
Bekar / Evli değil
160 35,4
MEDENİ DURUM
Dul 11 2,4
 Yönetici vb 8 1,8
ÇALIŞMAYA KATILANLARIN
Hekim DEMOGRAFİK
52 ÖZELLİKLERİ
11,5
ÜNVANI Hemşire-ebe-sağlık memuru 131 29,0
saglik tek-lab tek 67 14,8
Memur-karşılama 115 25,4
hizmetli-sofor-vb 79 17,5
1-5 yıl 250 55,3
6-10 yıl 99 21,9
KURUMDA
11-15 yıl 62 13,7
ÇALIŞMA SÜRESİ
16-20 yıl 20 4,4
20 ve üzeri yıl 21 4,6
1-5 yıl 151 33,4
6-10 yıl 100 22,1
11-15 yıl 82 18,1
MESLEKTE ÇALIŞMA SÜRESİ
16-20 yıl 49 10,8
20 ve üzeri yıl 70 15,5
Kamu 289 63,9
KURUM TÜRÜ
Özel 163 36,1
 KORELASYON TABLOSU Derin
DGKVÖ DGKA Yüzeysel DE Doğal DE ÖDA DUY-TUK PERF DİN
DDK-P DDK-N DE
r ,516** ,399** ,0192 ,348** ,169** ,220** ,359** -,077 ,260** ,225**
DGKVÖ 1
p ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,103 ,000 ,000
,439** ,230**
r ,516** ,363** ,184** ,230** ,667** -,176** ,237** ,138**
DGKA 1
p ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,003

r ,399** ,439** 1 ,522** ,401** ,186** ,207** ,389** -,091 ,302** ,186**
DDK-P
p ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,052 ,000 ,000
r ,192** ,230** ,522** 1 ,235** ,129** ,126** ,187** ,083 ,120* ,097*
DDK-N
p ,000 ,000 ,000 ,000 ,006 ,007 ,000 ,077 ,011 ,038
r ,348** ,363** ,401** ,235** ,346** ,347** ,242** -,065 ,306** ,208**
Derin DE 1
p ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,170 ,000 ,000
r ,169** ,184** ,186** ,129** ,346** ,233** ,098* ,241** ,008 ,035
Yüzeysel DE 1
p ,000 ,000 ,000 ,006 ,000 ,000 ,037 ,000 ,870 ,456
r ,220** ,230** ,207** ,126** ,347** ,233** ,155** ,123** ,116* ,142**
Doğal DE 1
p ,000 ,000 ,000 ,007 ,000 ,000 ,001 ,009 ,013 ,002
,389** ,187**
r ,359** ,667** ,242** ,098* ,155** -,259** ,224** ,140**
ÖDA 1
p ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,037 ,001 ,000 ,000 ,003

r -,077 -,176** -,091 ,083 -,065 ,241** ,123** -,259** -,158** ,012
DUY-TUK 1
p ,103 ,000 ,052 ,077 ,170 ,000 ,009 ,000 ,001 ,797

r ,260** ,237** ,302** ,120* ,306** ,008 ,116* ,224** -,158** ,310**
PERF 1
YOL ANALİZİ UYUM ÖLÇÜLERİ ve ARAŞTIRMANIN
SONUCU
Uyum Ölçüleri İyi Uyum – Kabul edilir uyum Araştırmanın Sonucu

RMSEA 0 – 0. 05 – 0.080 0,076

GFİ 0.90 - 1 0,96

CFİ 0.90 - 1 0,95

NNFİ 0.90 - 1 0,88

х² / df >2 >5 3,5554

REVİZE EDİLMİŞ YOL ANALİZİ SONUÇLARI – STANDARDİZE EDİLMİŞ YOL
KATSAYILARI
REVİZE EDİLMİŞ YOL ANALİZİ SONUÇLARI
– T-DEĞERLERİ
KURAMSAL MODELE İLİŞKİN YOL KATSAYILARI VE T-DEĞERLERİ
Bağımsız Değişken Direk Etki Bağımlı Değişken

β t p
DGKVO 0.11 2.07 <0.05 DERIN
DGKA 0.13 2.36 <0.05 DERIN
DDK (+) 0.29 5.36 <0.05 DERIN
DDK (+) 0.19 3.91 <0.05 YUZSEYSEL
DDK (+) 0.24 5.01 <0.05 DOĞAL
DINDARLIK 0.10 2.31 <0.05 DERIN
KONUM -0.28 -5.10 <0.05 DOGAL
KURUMTURU -0.23 -4.37 <0.05 DOGAL
DERIN DE -0.20 -4.13 <0.05 DUY-TUK
DERIN DE 0.29 5.75 PERFORMANS
YUZEYSEL DE 0.28 5.68 <0.05 DUY-TUK
DOĞAL DE 0.13 2.74 <0.05 DUY-TUK
DUY-TUK -0.14 -2.97 <0.05 PERFORMANS
Araştırmanın bulguları
Bireysel öncüller 1: Duygusal gösterim kurallarına çalışanın verdiği önem ve duygusal emeğin gösterim stratejileri

Duygusal Emeğin
Derin Gösterimi
H1a
0,11

Duygusal gösterim kurallarına Duygusal Emeğin

H1b
işgörenin verdiği önem Yüzeysel Gösterimi
İşgörenin duygusal emek gösterim
H1c kurallarına önem vermeleri onların
duygusal emeklerini derin bir şekilde
Duygusal Emeğin göstermeleri üzerinde etkili
Doğal Gösterimi olmaktadır.

Hipotez No Hipotezler Sonuçlar

İşgöreninn davranışsal gösterim kurallarına verdikleri önemle duygusal emeğin derin
H1a Kabul
gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
İşgörenin davranışsal gösterim kurallarına verdikleri önemle duygusal emeğin
H1b Red
yüzeysel gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
İşgörenin davranışsal gösterim kurallarına verdikleri önemle duygusal emeğin doğal
H1c Red
gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
Araştırmanın bulguları
Bireysel öncüller 2: Dindarlık ve duygusal emeğin gösterim stratejileri

Duygusal Emeğin
Derin Gösterimi
H2a
0,10

Dindarlık Duygusal Emeğin

H2b
Yüzeysel Gösterimi
İşgörenin dindarlık düzeyleri onların
H2c duygusal emeklerini derin bir şekilde
göstermeleri üzerinde etkili
Duygusal Emeğin olmaktadır.
Doğal Gösterimi

Hipotez No Hipotezler Sonuçlar

İşgörenin dindarlık düzeyi ile duygusal emeğin derin gösterimi arasında anlamlı bir
H2a Kabul
ilişki vardır.
İşgörenin dindarlık düzeyi ile duygusal emeğin yüzeysel gösterimi arasında anlamlı bir
H2b Red
ilişki vardır.
İşgörenin dindarlık düzeyi ile duygusal emeğin doğal gösterimi arasında anlamlı bir
H2c Red
ilişki vardır.
Araştırmanın bulguları
Örgütsel öncüller 3: Duygusal Gösterim Kurallarının Açıklığı ve duygusal emeğin gösterim stratejileri

Duygusal Emeğin
Derin Gösterimi
H3a
0,13

Duygusal Gösterim Kurallarının Duygusal Emeğin

H3b
Açıklığı Yüzeysel Gösterimi
Örgütün duygusal gösterim
H3c kurallarının açık olmasıyla işgörenin
duygusal emeklerini derin bir şekilde
Duygusal Emeğin göstermeleri arasında anlamlı bir ilişki
Doğal Gösterimi vardır.

Hipotez No Hipotezler Sonuçlar

Örgütün davranışsal kuralların açık olmasıyla duygusal emeğin derin gösterimi
H2a Kabul
arasında anlamlı bir ilişki vardır.
Örgütün davranışsal kuralların açık olmasıyla duygusal emeğin yüzeysel gösterimi
H2b Red
arasında anlamlı bir ilişki vardır.
Örgütün davranışsal kuralların açık olmasıyla duygusal emeğin doğal gösterimi
H2c Red
arasında anlamlı bir ilişki vardır.
Araştırmanın bulguları
Örgütsel öncüller 4: Duygusal gösterim kurallarının içeriğinin pozitif olması ve duygusal emeğin gösterim
stratejileri.

Duygusal Emeğin
Derin Gösterimi
H4a
0,29

Duygusal gösterim kurallarının Duygusal Emeğin

H4b
içeriğinin pozitif olması Yüzeysel Gösterimi
Örgütün duygusal gösterim
H4c kurallarının içeriğinin pozitif olması
işgörenin duygusal emeklerini derin
Duygusal Emeğin bir şekilde göstermeleri üzerinde etkili
Doğal Gösterimi olmaktadır.

Hipotez No Hipotezler Sonuçlar

Duygusal gösterim kurallarının içeriğinin pozitif olmasıyla duygusal emeğin derin
H4a Kabul
gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
Duygusal gösterim kurallarının içeriğinin pozitif olmasıyla duygusal emeğin yüzeysel
H4b Red
gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
Duygusal gösterim kurallarının içeriğinin pozitif olmasıyla duygusal emeğin doğal
H4c Red
gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
Araştırmanın bulguları
Örgütsel öncüller 5: Duygusal gösterim kurallarının negatif içeriğin bastırılması ve duygusal emeğin gösterim
stratejileri.

Duygusal Emeğin
Derin Gösterimi
H5a

Duygusal gösterim kurallarının Duygusal Emeğin

H5b
negatif içeriğinin bastırılması Yüzeysel Gösterimi
Duygusal gösterim kurallarının negatif
H5c içeriğin bastırılması ile işgörenlerin
duygusal emek stratejilerini etkili bir
Duygusal Emeğin şekilde göstermeleri arasında anlamlı
Doğal Gösterimi bir ilişki yoktur.

Hipotez No Hipotezler Sonuçlar

Duygusal gösterim kurallarının negatif içeriğin bastırılması ile duygusal emeğin derin
H5a Red
gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
Duygusal gösterim kurallarının negatif içeriğin bastırılması ile duygusal emeğin
H5b Red
yüzeysel gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
Duygusal gösterim kurallarının negatif içeriğin bastırılması ile duygusal emeğin doğal
H5c Red
gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
Araştırmanın bulguları
Örgütsel öncüller 6: İşgörenin örgütsel destek algısı ve duygusal gösterim stratejileri

Duygusal Emeğin
Derin Gösterimi
H6a

Örgütsel Destek Algısı Duygusal Emeğin

H6b
Yüzeysel Gösterimi
İşgörenin örgütsel destek algısı ile
H6c duygusal emek gösterimlerin arasında
anlamlı bir ilişki ortaya çıkmamıştır.
Duygusal Emeğin
Doğal Gösterimi

Hipotez No Hipotezler Sonuçlar

İşgörenin örgütsel destek algısı ile duygusal gösterimlerin derin gösterimi arasında
H6a Red
anlamlı bir ilişki vardır.
İşgörenin örgütsel destek algısı ile duygusal gösterimlerin yüzeysel gösterimi arasında
H6b Red
anlamlı bir ilişki vardır.
İşgörenin örgütsel destek algısı ile duygusal gösterimlerin doğal gösterimi arasında
H6c Red
anlamlı bir ilişki vardır.
Araştırmanın bulguları
Bireysel Sonuçlar 7: Duygusal gösterim stratejileri ve duygusal tükenmişlik.

Duygusal Emeğin
Derin Gösterimi
H7a
-0,20

H7b
Duygusal Emeğin
Duygusal tükenmişlik Yüzeysel Gösterimi
İşgörenin derin duygusal emek
H7c gösterimleri onların duygusal
tükenmişlikleri üzerinde etkili
Duygusal Emeğin olmaktadır.
Doğal Gösterimi

Hipotez No Hipotezler Sonuçlar

Duygusal gösterimlerin derin gösterimiyle duygusal tükenmişlik arasında anlamlı bir
H7a Kabul
ilişki vardır.
Duygusal gösterimlerin yüzeysel gösterimiyle duygusal tükenmişlik arasında anlamlı
H7b Red
bir ilişki vardır.
Duygusal gösterimlerin doğal gösterimiyle duygusal tükenmişlik arasında anlamlı bir
H7c Red
ilişki vardır.
Araştırmanın bulguları
Örgütsel sonuçlar 8: Duygusal gösterim stratejileri ve işgören performansı

Duygusal Emeğin
Derin Gösterimi
H8a
0,29

İşgören performansı Duygusal Emeğin

H8b
Yüzeysel Gösterimi
İşgörenin derin duygusal emek
H8c gösterimleri onların performansları
üzerinde etkili olmaktadır.
Duygusal Emeğin
Doğal Gösterimi

Hipotez No Hipotezler Sonuçlar

Duygusal gösterimlerin derin gösterimiyle işgören performansı arasında anlamlı bir
H2a Kabul
ilişki vardır.
Duygusal gösterimlerin yüzeysel gösterimiyle işgören performansı arasında anlamlı
H2b Red
bir ilişki vardır.
Duygusal gösterimlerin doğal gösterimiyle işgören performansı arasında anlamlı bir
H2c Red
ilişki vardır.
Araştırmanın bulguları
Demografik farklılıklar 9: İşgörenin organizasyon yapısı içindeki konumu ve duygusal emek gösterim stratejileri

Duygusal Emeğin
Derin Gösterimi
H9a

Konum Duygusal Emeğin

H9b
Yüzeysel Gösterimi
İşgörenin organizasyon yapısı içindeki
H9c konumu duygusal emeğin doğal
-0,28 gösteriminde farklılık göstermektedir.
Duygusal Emeğin
Doğal Gösterimi

Hipotez No Hipotezler Sonuçlar

İşgörenin organizasyon yapısı içindeki konumuna göre duygusal emeğin derin
H9a Red
gösterimi farklılık gösterir.
İşgörenin organizasyon yapısı içindeki konumuna göre duygusal emeğin yüzeysel
H9b Red
gösterimi farklılık gösterir.
İşgörenin organizasyon yapısı içindeki konumuna göre duygusal emeğin doğal
H9c Kabul
gösterimi farklılık gösterir.
Araştırmanın bulguları
Demografik farklılıklar 9: İşgörenin bağlı olduğu kurumun özel ya da kamu olması ve duygusal emek gösterimi
stratejileri

Duygusal Emeğin
Derin Gösterimi
H9d

Kurum türü Duygusal Emeğin

H9e
Yüzeysel Gösterimi
İşgörenin bağlı olduğu kurumun türü
H9f duygusal emeğin doğal gösteriminde
-0,23 farklılık göstermektedir.
Duygusal Emeğin
Doğal Gösterimi

Hipotez No Hipotezler Sonuçlar

Çalışanların davranışsal gösterim kurallarına verdikleri önemle duygusal emeğin
H9d Red
derin gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
Çalışanların davranışsal gösterim kurallarına verdikleri önemle duygusal emeğin
H9e Red
yüzeysel gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
Çalışanların davranışsal gösterim kurallarına verdikleri önemle duygusal emeğin
H9f Kabul
doğal gösterimi arasında anlamlı bir ilişki vardır.
Araştırmanın bulguları
Bireysel ve Örgütsel Sonuç 10: Duygusal tükenmişlik ve İşgören performansı

Duygusal Tükenmişlik İşgören performansı

H10
-0,14
İşgörenin duygusal tükenmişlik düzeyi
ile performansı arasında anlamlı bir
ilişki vardır.

Hipotez No Hipotezler Sonuçlar

İşgörenin duygusal tükenmişlik düzeyi ile performansı arasında anlamlı bir ilişki
H 10 Red
vardır.
SONUÇLAR-1

• Cinsiyete göre örgütsel destek algısı için erkeklerin ortalaması kadınların

ortalamasından anlamlı derecede büyüktür.

• Tek yönlü varyans analizi sonuçlarına göre; duygusal gösterim kurallarının açıklığı,
örgütsel destek algısı ve dindarlık ölçekleri eğitim durumuna göre anlamlı
düzeyde farklılık göstermiştir.

• Örgütsel destek algısı için; ilköğretim mezunu bireylerin ortalaması lise ve

üniversite mezunu bireylerin ortalamasından farklı ve büyüktür.
SONUÇLAR-2

• Dindarlık için; ilköğretim mezunu bireylerin ortalaması diğer gruplardan anlamlı

derecede farklı ve büyüktür. Lisansüstü mezunu kişilerin ortalaması da diğer
gruplardan anlamlı derecede farklı ve küçüktür. Dindarlık için; hekimlerin
ortalaması diğer bütün personelden anlamlı derecede küçüktür.

• Doğal duygusal emek gösterimi için; hizmetli, şöför ve diğer pozisyonda bulunan
sağlık kurum çalışanlarının ortalaması hekim, hemşire-ebe, sağlık memuru ve
sağlık teknisyeni, laborant gibi teknik personellerinden anlamlı derecede farklı
olup yüksektir.
SONUÇLAR-3

• Duygusal davranış kuralları (+), çalışan performansı ve dindarlık ölçekleri için özel
sektörde çalışanların ortalaması kamu sektörü çalışanlarından anlamlı derecede
yüksektir.
• Duygusal davranış kuralları (+) için bekâr olanların ortalaması evli olanlardan
anlamlı derecede farklı ve büyüktür.

• Yüzeysel duygusal emek gösterimi için; evli olanların ortalaması bekâr ve dul
olanlardan anlamlı derecede farklı ve küçüktür.
• Dul olanların ortalaması da bekâr olanlardan anlamlı derecede farklı ve büyüktür.
ÖZETLE-1

• Çalışmanın bulguları incelendiğinde sağlık çalışanlarının duygusal

gösterim stratejilerinden derin duygusal emek gösterimlerinin
araştırma değişkenlerinden duygusal tükenmişlik dışında hepsiyle
anlamlı ve pozitif yönlü bir ilişki içinde olduğu görülmüştür.

• Yine aynı şekilde duygusal davranış kuralları pozitif içerik gösterimi ile
duygusal tükenmişlik dışında bütün diğer değişkenler arasında pozitif
yönlü anlamlı bir ilişki vardır.
ÖZETLE-2

• Çalışmamızda duygusal emek ile birlikte ilk kez bir değişken olarak ele
alınan dindarlık değişkeninin ise sağlık çalışanlarının derin duygusal
emek gösterimlerini pozitif yönlü olarak etkilemektedir.

• Dindarlık değişkeni aynı şekilde duygusal gösterim kurallarına verilen

önem, duygusal davranış kuralları pozitif içerik gösterimi ve işgören
performansı ile de anlamlı olarak pozitif ilişkiye sahiptir.
ÖZETLE-3

• Ayrıca, sağlık kurum çalışanlarının sağlık kurumlarındaki farklı mesleki

konumları ve kamu veya özel olarak kurum türleri ile doğal duygusal
emek gösterimleri arasında anlamlı bir ilişki gözlenmiştir.

• Duygusal tükenmişliğin, duygusal emek davranışlarının performans

üzerindeki etkisi üzerinde aracılık etkisi de mevcuttur.
ÖNERİLER-1

• Duygular ve duyguların kullanımına dönük çalışmalar işgören temini aşamasında

sürecin en başında ele alınabilir. Bunun için öncelikle örgütlerin farkındalık
düzeyleri söz konusu olmalıdır.
• Kadın işgörenin örgütsel destek algısını yükseltecek düzenleme ve uygulamaların
yapılması kurumsal bir zorunluluktur. Bu gibi uygulamalar duygusal emek
kullanımına olumlu olarak yansıyabilecektir.
• Sağlık çalışanlarının mesleğe ilk başladıklarında ve daha sonra belirli aralıklarla
çalıştıkları kurum tarafından duygusal emek kullanımına yönelik eğitimine
alınmaları, duygusal tükenmişliğin de önlenmesine katkıda bulunabilir.
• İşgörenin manevî yönü ihmâl edilmediğinde duygularını daha derinlikli
kullanabileceği bilgisi stratejik olarak ele alınabilir.
ÖNERİLER-2

• Sağlık hizmeti sunumu insana dayalı bir hizmet olduğu için personelin
özellikle hasta ve yakınları ile etkin iletişimi için duygusal emek bilgi ve
becerisinin arttırılması, yüzeysel duygusal emek yerine derin duygusal
emek kullanımının öne çıkmasına ve duygusal tükenmişliğin
azaltılmasında etkili olabilir.
• Örgütsel nedenlerin daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla örgütlere
yönelik duygusal emek araştırmalarının sayısı artırılabilir.
İlginiz için teşekkürler